«Առաջին լրատվականի» հարցերին պատասխանել է տնտեսագետ Սյուզանննա Աղաջանյանը
Ռուսաստանի դեմ սահմանված տնտեսական ու ֆինանսական պատժամիջոցներն այս ընթացքում ի՞նչ ազդեցություն են ունեցել Հայաստանի տնտեսական կյանքի վրա: Երկարաժամկետ կտրվածքով ռուբլու անկումն ինչպիսի՞ ազդեցություն կթողնի արտահանման և ներկրման վրա։
Տնտեսությունների փոխկապվածության պայմաններում Ռուսաստանի դեմ սահմանված տնտեսական պատժամիջոցները և կարճաժամկետ, և երկարաժամկետ հեռանկարում զգալի ազդեցություն կունենան ՀՀ տնտեսական կյանքի վրա: Հայաստանի ընհանուր ներմուծման մեջ մոտ 33%-ը բաժին է ընկնում Ռուսաստանին, իսկ առանձին ապրանքային խմբերի մասով, օրինակ հացահատիկի, շաքարավազի, արևածաղկի յուղի զգալի մասը բաժին է ընկնում մեր դաշնակցին:
Կփորձեմ առանձնացնել ապրանքների արտահանման և ներմուծման գործընթացների վրա զգալիորեն ազդող հիմնական փոփոխությունները: Նախևառաջ նշեմ, որ Ռուսաստանում արդյունաբերությունը ամբողջապես հենված չէ սեփական հումքի աղբյուրների վրա, իսկ ռուբլու արժեզրկման պարագայում, դա նշանակում է ներկրվող հումքի թանկացում, որն էլ, անխուսափելիորեն հանգեցնելու է ներմուծվող ապրանքների թանկացման։ Այսօր ռուսաստանյան շատ մատակարարներ վերանայում են իրենց ապրանքների գները 30-35%-ի չափով, ինչը ներկայիս ռուբլու փոխարժեքի պայմաններում մասնակիորեն հավասարակշռում է ներմուծման գները։
Արտահանումը ևս կբախվի խնդիրների, հատկապես արժութային ռիսկերի։ Բացի դրանից տեղական ընկերությունները ևս մեծապես կախված են հումքի, փաթեթավորման միջոցների ներմուծումից, և ստիպված կլինեն վերագնահատել ապրանքների ինքնարժեքը։ Մյուս կողմից՝ արտահանման համար կան նաև հնարավորություններ, հատկապես ռուսական շուկան լքած ապրանքատեսակների մասով։
Արդյոք արդարացվա՞ծ են ալյուրի, ձեթի, շաքարավազի, դեղորայքի, որոնք առանձնակի տեղ ու նշանկություն ունեն, քանի որ վերաբերվում են մարդու կյանքին և առողջությանը, գնաճը, թե դրանք որոշ չափով արհեստական են և կապված են վատ կառավարման հետ
Միգուցե այս հարցում ևս որոշակիորեն կրկնվեմ, բայց հստակ պետք է հասկանալ, որ ներմուծումները միշտ կապված են փոխարժեքից, և եթե մենք ներմուծում ենք Ռուսաստանից, դա չի նշանակում, որ մենք դրա դիմաց վճարում ենք միայն ռուբլով: Մատակարարման տարբեր պայմանագրերում գինը կարող է ֆիքսվել դոլարով կամ այլ արտարժույթով: Եթե սրան հավելենք նաև պահանջարկի մեծացումը, բեռնափոխադրումների թանկացումը, մատակարարների բաց թողնման գների փոփոխությունը, ապա տնտեսվարողները ստիպված են փոխել ապրանքների գները: Օրինակ՝ Ռուսաստանից ներմուծվող դեղորայքը թանկանում է, քանի որ դեղարտարդրությունը մեծապես կախված է ներմուծվող և դեղագործական հումքից, և ստվարաթղթից և դոլարով ֆիքսվող բլիստերիզացիայի համար նախատեսված ֆոլգայի գների փոփոխությունից: Իհարկե, ընդհանուր ֆոնին, շուկայում կարող են արձանագրվել նաև չարդարացված թանկացումներ,ինչը տեսնում ենք մեզանում:
Իսկ Հայաստանն ունի՞ այդ պոտենցիալը, որ ռուս–ուկրաինական ճգնաժամի համատեքստում մեզ համար առաջացած դրական ազդակները կարողանա իրացնել, մասնավորապես այստեղ եկած ռուսների և ռուսական կազմակերպությունների, բիզնեսի տված հնարավորությունները:
Իհարկե, ցանկացած ճգնաժամ հնարավորություն է։ Բայց պետք է դաս քաղել այն բոլոր խնդիրներից ու ռիսկերից, որոնք առաջացել են այսօր։ Երբ ընդհանրապես խոսում ենք ընդունող երկրում օտարերկրյա ներդրումներով ընկերությունների ընձեռած հնարավորությունների մասին, հաճախ նշում ենք աշխատատեղերի ստեղծում, հարկային եկամուտների ավելացում, մարքետինգային և կառավարման հմտությունների տեղայնացում և այլն։ Այս պարագայում որպեսզի ռուսական ընկերությունների գրանցումը Հայաստանում որոշակի երկարաժամկետ դրական ազդեցություն ունենա, պետք է պարզել, թե ռուս-ուկրաինական ճգնաժամի հանգուցալուծման դեպքում, պատրաստ են արդյոք այդ ընկերությունները իրենց գործունեությունը հետագայում ևս ծավալել Հայաստանում և ինչ է անհրաժեշտ դրա համար։ Իհարկե, կարճաժամկետ հեռանկարում դրական ազդակները բավականին շատ են նաև լրացուցիչ սպառման, վարձակալական վճարների և ընդհանուր տնտեսական ակտիվության հետ կապված։
Գիտենք, որ համաշխարհային պարենային ճգնաժամ է կանխատեսվում։ Այս առումով մեծանում է գյուղատնտեսության դերը։ Ստեղծված հակասական պայմաններում ինչ քայլեր են պետք ոլորտի ակտիվ գործունեությունն ապահովելու համար։
Գյուղատնտեսության հնարավորությունները Հայաստանում լրիվ իրացված չեն։ Եվ հենց այսպիսի իրավիճակներում ենք մենք հասկանում, որ ունենք չիրացված ներուժ այս ոլորտում։ Պետք է գյուղատնտեսության համար հնարավորություններ ստեղծվեն իրենց այսպես կոչված արտադրական հզորությունները մեծացնելու տեսանկյունից: Զուգահեռ պետք է իրականացնել ոռոգման խնդիրների լուծում, մեքենայացման գործընթացների ներդրում, ֆերմերների գիտելիքների ու կարողությունների զարգացում և այլն։
