Հայաստանի՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի ճնշումների տակ ծնկի չգալը Իրանի համար կարևոր գործոն է

«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է Թեհրանում լույս տեսնող «Արաքս» շաբաթաթերթի խմբագիր Մովսես Քեշիշյանը

Իրանի և Ադրբեջանի նախագահները նոյեմբերի 28-ին հանդիպելու են՝ քննարկելու տնտեսական համագործակցության խնդիրներ: Մինչ այդ էլ Թեհրանը հայտարարում էր, որ Բաքվի հետ հարաբերությունները բավականին սերտացել են: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում ստեղծված իրավիճակը, Հայաստանի համար այստեղ ինչ վտանգներ կան և նա ինչպե՞ս պետք է դուրս գա այս վիճակից:

Ես չեմ կարծում, որ Իրանի և Ադրբեջանի միջև սառույցը հալվեց: Իրանը փորձում է Ադրբեջանի հետ հարաբերություններ պահպանելով դիմացինին հասկացնել իր քաղաքականությունը, որ իր շահերը ինքը պաշտպանելու է ամեն գնով: Իրանը իր ասելիքը փորձում է տեղ հասցնել թե քաղաքական մակարդակով, թե ռազմական ուժերի տեղաշարժերով, ինչին մենք ականատես եղանք անցած ամիսներին: Բացի այդ, վերջերս Ադրբեջանի նխագահն Իրանի հասցեին շատ կոպիտ հայտարարություններ արեց, որին իրանական կողմը պատասխանեց, բայց այնուամենայնիվ, այսօր փորձում են խնդիրները տանել քաղաքական երկխոսության դաշտ: Ես չեմ կարծում, որ դա Իրան-Հայաստան հարաբերությունների վրա կարող է որևէ ազդեցություն ունենալ: Ընդհակառակը, եթե Իրանը հասնի նրան, որ Իրան-Ադրբեջան հարաբերությունները տնտեսական ոլորտում զարգանան, և եթե, իհարկե,  Ադրբեջանը պատրաստ է դրան ընթացք տալուն, ապա դա դրական կլինի նաև Հայաստանի համար:

Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված, որ Սյունիքում հարձակումներից հետո Իրանը հավասարության նշան դրեց Հայաստանի և ՀՀ տարածք ներխուժած ագրեսոր Ադրբեջանի միջև:

Իրանի համար շատ կարևոր է բոլոր հարևանների հետ լավ հարաբերությունները պահպանելը հավասարապես, այդ թվում նաև  Ադրբեջանի և Թուրքիայի, որոնք Հայաստանի նկատմամբ ունեն թշնամական դիրքորոշում: Դրանից ելնելով մենք տեսնում ենք, որ Իրանը, համենայնդեպս, ձգտում է հասնել այնպիսի մի վիճակի, երբ չեն խախտվի իր շահերը: Այստեղ Իրանը շատ լավ հասկանում է, որ Իրան-Հայաստան հարաբերություններն իր ազգային շահերի տեսակետից շատ կարևոր են: Հայաստանի հզոր ու կայուն վիճակը Իրանի  համար կարևորվում է, նաև կարևորվում է Հայաստանի հետ իր սահմանների պահպանումը: Հայաստանի՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի ճնշումների տակ ծնկի չգալը Իրանի համար կարևոր գործոն է: 44-օրյա պատերազմից հետո Իրանն անընդհատ խոսում է այն մասին, որ միջազգային սահմանները Իրանի համար կարևոր են և սահմանների որևէ փոփոխություն Իրանը թույլ չի տա: Խոսքն, այստեղ, առաջին հերթին, Հայաստանի սահմանների մասին է: Թուրքիայի և Ադրբեջանի վարած քաղաքականության արդյունքում է, որ Հայաստանի սահմանները խաթարվում են և Իրանի հայտարարությունը, փաստորեն, նրանց դեմ ուղղված հայտարարություն է: Սա է կարևոր հարցը: Իսկ տնտեսական հարաբերություններ մշակելով Իրանը փորձում է նաև հասկացնել Ադրբեջանին, որ եթե հարևանների հետ խաղաղ տնտեսական նորմալ հարաբերություններ է պահանջում, ինքը պետք է որոշակի տրամաբանական ցուցաբերի և չի կարող ագրեսիվ քաղաքականությամբ փորձի իր պահանջները պարտադրել Իրանին կամ Հայաստանին:

Տեսակետ կա, որ եթե Հայաստանը հզոր լիներ, թույլ չէր տա, որ Իրանի հյուս-արևմտյան հատվածներում անջատողական նկրտումներ լինեն: Կիսո՞ւմ եք այս մոտեցումը:

Ես չեմ կարծում, որ այդքան պարզ է հարցը, որ պետք է դա կապել միայն Հայաստանի հետ: Բնականաբար, Իրան-Հայաստան հարաբերությունների հզոր լինելը, Հայաստանի հզոր լինելը, և ինչու ոչ, այդ երկու երկրների ավելի սերտ հարաբերությունները բնականաբար, թուրքական և պանթուրքիստական բոլոր աշխուժություններին դեմ ուղղված քայլ կլիներ: Այսինքն Իրան-Հայաստան հարաբերությունների հզորացումը, բնականաբար, պատնեշ է բոլոր պանթուրքիստական աշխուժությունների, խաղերի և քայլերի համար: Ընդ որում, ոչ միայն պանթուրքիստական, այլ նաև բոլոր այն ուժերի դեմ, որոնք թշնմական դիրքորոշում ունեն Իրանի ու Հայաստանի նկատմամբ: Մենք արդեն տեսնում ենք, թե Ադրբեջանը, որը Իսրայելի հետ ռազմավարական հարաբերություններ ունի, ինչ քաղաքականություն է վարում Իրանի նկատմամբ և ինչպես է հակաիրանական քայլերի գնում՝ սկսած հետախուզական, լրտեսական ներթափանցումներով, վերջացրած պանթուրքիստական ծրագրերով, որոնք աշխուժորեն փորձում են ներդնել Իրանի հյուսիս-արևմտյան շրջաններում՝ հակաիրանական քայլեր պատրաստելով: Բնականաբար, դա վնաս է ոչ միայն Իրանին, այլև Հայաստանին: Բնկանաբար, հայ-իրանական սերտ հարաբերությունները նման շարժումների, քայլերի դեմը կառնի, կլինի սանձող գործոն:

Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանում ստեղծված իրավիճակը, հատկապես Սյունիքում, Գեղարքունիքում, հատկապես, որ Ադրբեջանը ձգտում է հասնել այսպես կոչված խաղաղության պայմանագրի՝ իր գծած պայմաններով:

Խաղաղության պայմանագրի ստորագրում ես մոտ ապագայում չեմ տեսնում: Եվ Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականությունն է դրա մասին խոսում, և վերջին շրջանում հարձակումները: Դա ցույց է տալիս, որ նրանք այդքան էլ հակված չեն խաղաղության հաստատմանը: Հայաստանը հայտարարում է, որ ինքը կողմնակից է երկխոսությունների ու հաշտության, բայց Հայաստանի իշխանությունները չեն կարող գնալ «հաշտություն ամեն գնով» սկզբունքով: Երեկ էլ վարչապետի խոսքից հասկանալի դարձավ, որ Հայաստանն, այո համաձայն է երկխոսությանը, համաձայն է հաշտությանը, բայց ոչ ամեն գնով: Հայաստանը չի կարող անցնել Արցախի խնդրից, չի կարող անցնել Հայաստանի շահերից: Բոլորի համար էլ պարզ է, որ Սյունիքը կամ նրա մի մասը կորցնելը հավասարազոր է Հայաստանի շահերին դավաճանելուն ու ես չեմ կարծում, որ Հայաստանում որևէ մեկը կգտնվի, որը նման բանի հետ կհամաձայնի: Այստեղ իհարկե, կա երրորդ ուժերի մոտեցումը, և ես հակված եմ նրան, որ Ադրբեջանը ինքը միայնակ երբեք իրեն թույլ չէր տա նման քայլեր անելու, մանավանդ վերջին հարձակումը Սյունիքի վրա: Ու սա այն դեպքում, երբ Հայաստանն արդեն որևէ խնդիր չունի Ադրբեջանի հետ կռիվ տալու, որոշակի համաձայնագրերի մասին է խոսվում, Հայաստանը կատարելով բոլոր միջազգային իր պարտավորությունները՝ Ադրբեջանին կոչ է անում մնալ իր սահմաններում, ավելորդ քայլերի չդիմել, բայց Ադրբեջանը այդպես էլ չի համաձայնում: Խնդիրն այն է, որ այստեղ երրորդ երկրները, որոնք հիմա մեկ-մեկ նաև մեզ համար բարեկամական մոտեցումներ կամ հայտարարություններ են հրապարակում, նրանք լուռ են մնում այս ամենի նկատմամբ՝ սկսած Ռուսաստանից, վերջացրած Եվրոպայով և ԱՄՆ-ով, որոնք չենք կարողանում հստակ դատապարտել կամ պատասխանատվության կանչել ագրեսոր կողմին: