Friday, 29 03 2024
Դեղձենու մասսայական ծաղկում Արարատյան դաշտում՝ ժամկետից շուտ
Ո՞նց են որոշել, որ դա Հայաստանի տարածքը չ,է, եթե սահմանը հստակեցված չէ ․ Արա Պապյան
Փորձ է արվում 3 անձերի կատարածը ԱԺԲ ամբողջ կառուլցի հետ կապել. Պապյան
15:45
«ԱՄՆ-ն ու ԵՄ-ը Հայաստանի հետ անվտանգային հարցեր չեն քննարկելու». Ստանո
ՊՆ կոլեգիայի նիստում քննարկվել են սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի զարգացման հարցեր
«Ցուցադրությունն անպայման տեղի կունենա». Բաքվում պարզաբանում են տարածել Արայիկ Հարությունյանի հարցազրույցի վերաբերյալ
Եթե դելիմիտացիա, ապա հավասարության սկզբունքով, ոչ թե՝ «ատրճանակի սպառնալիքի տակ»
15:30
Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին
Վարագույրից այն կողմ կան շահեր, որոնք թույլ չեն տալիս Մարտի 1-ի բացահայտումը
15:10
Ճապոնիայում կենսաբանական հավելումների օգտագործման հետևանքով զոհերի թիվը հասել է 5-ի
Այո՛, օրենք են խախտել, երկրով մեկ օրենքի խախտումներ են հենց վարչապետի մասնակցությամբ
Խորհրդարանական լսումներ կհրավիրվեն Եվրաինտեգրման նոր հեռանկարները և մարտահրավերները թեմայով
Թող դատարանը որոշի ահաբեկչությո՞ւն էր, թե ապստամբություն.Պապյան
15:01
Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի
Ինչի՞ է նախապատրաստվում Ալիեւը
«Կրոկուս սիթի հոլ»-ում ահաբեկչության վիրավորների թիվը հասել է 382-ի, ևս 1 մարդ զոհվել է
«Մանրամասներ»․ Դավիթ Ստեփանյանի հետ
Պաղեստինի նոր կառավարության ԱԳ նախարարը ծագումով հայ է և կին
Պապոյանը Կորեայի պաշտոնյային ներկայացրել է Հայաստանի ներդրումային հնարավորությունները
Հայտնի են ձվի շուկայում միջանկյալ ստուգումների արդյունքները
14:00
Live. «Առաջին լրատվական» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոն
Լուրերի օրվա թողարկում 14։00
13:45
«Մենք ապրում ենք նախապատերազմական փուլում». Լեհաստանի վարչապետ
ՌԴ-ն պատրաստ է նպաստել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը․ Սերգեյ Լավրով
Ուղիղ. ԱԺԲ խորհրդի անդամների ասուլիսը
Իսրայելը շարունակում է նախապատրաստվել Ռաֆահ քաղաքում գործողությանը. Նեթանյահու
13:15
Ուկրաինան հայտնել է էներգետիկ օբյեկտներին ուղղված ռուսական զանգվածային հարվածների մասին
Իսկ եթե Ալիեւը լիբերալ աշխարհի դաշնակից դառնա՞
Ոստիկանության Նոր Նորքի բաժին ներխուժելու դեպքով քրեական վարույթի շրջանակներում խուզարկություններ են անցկացվում շուրջ 4 տասնյակ վայրերում
Առցանց անմաքս առևտրի շեմը նվազում է

«Հաշվի առնելով բյուջետային լարված կացությունը, չի բացառվում նաև դեֆոլտի հավանականությունը»

«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՀՊՏՀ «Ինովացիոն և ինստիտուցիոնալ հետազոտությունների կենտրոն»-ի ղեկավար, տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը:

– Պարոն Մարգարյան, Վիճակագրական կոմիտեն հրապարակել է երկրի սոցիալտնտեսական վիճակը բնութագրող նախնական հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Ըստ այդմ՝ Հայաստանի տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (ՏԱՑ) 2020 առաջին կիսամյակում, նախորդ տարվա նույն կիսամյակի համեմատ, նվազել է 4.7 %-ով։ Իսկ մասնավորապես, օրինակ, այս տարվա հունիսին, 2019-ի հունիսի համեմատ, ՏԱՑ-ը նվազել է 7.5 տոկոսով: Ինչո՞վ է սա պայմանավորված, ի՞նչ հիմնական գործոններ կառանձնացնեք:

– Նման ցուցանիշը սպասելի էր ու օրինաչափ։ Տնտեսական ակտիվության անկման պատճառն, իհարկե, համավարակն է ու նրա համակարգային ազդեցությունները։ Սա ստանդարտ իրավիճակ է, որ բնորոշ է թե՛ զարգացած և թե՛ զարգացող երկրներին։ Այս թվերը նույնիսկ ինչ-որ տեղ անսպասելի են, քանի որ տնտեսության գրեթե բոլոր ոլորտների կարանտինային սահմանափակումները բազմաթիվ առումներով դեգրադացնող ազդեցություններ են թողնում՝ հանգեցնելով մասնավոր հատվածում գործարար ակտիվության և ներդրումային ծրագրերի սահմանափակումների։ Այս պայմաններում խիստ սահմանափակվել է ինչպես մակրոտնտեսական առաջարկը, այնպես էլ պահանջարկը։ Հայաստանում տնտեսական անկումը շատ ավելի մեծ կլիներ, եթե չլինեին կառավարության կողմից իրականացվող հակաճգնաժամային միջոցառումների՝ երկու տասնյակից ավելի ծրագրերը, որոնց մեծ մասը ուղղված է մակրոտնտեսական պահանջարկի խթանմանը։

– Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ ընթացիկ տարում աճ է արձանագրել միջին ամսական անվանական աշխատավարձը՝ 1.5 տոկոսով, սպառողական գնաճը կազմել է 1.7 տոկոս, իսկ արդյունաբերական արտադրանքի գնաճը՝ 2.6 տոկոս: Ամենամեծ անկումն արձանագրվել է շինարարության ոլորտում՝ 2020-ի հունիսին, նախորդ տարվա հունիսի համեմատ, նվազումը կազմել է 23.3 տոկոս, առևտրի շրջանառությունը նվազել է 12.4 տոկոսով, արտաքին առևտրաշրջանառության ծավալները 2020-ի հունիսին, նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ, նվազել են 10.2 տոկոսով, իսկ արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը՝ 2.4 տոկոսով, ծառայությունների ծավալը (առանց առևտրի) նվազել է 15.9 տոկոսով, մինչդեռ հունվարհունիսին գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի ծավալն աճել է 1.7 տոկոսով։ Ձեր գնահատմամբ՝ ինչպիսի՞ ցուցանիշներ են սրանք:

Աշխատավարձի և գնաճի ցուցանիշները համահունչ են ստեղծված իրավիճակին։ Իհարկե, գործատուների մեծ մասը՝ բախվելով մեծ բարդությունների, իրենց բիզնեսը փոխադրել են կա՛մ օնլայն ռեժիմի, կա՛մ սահմանափակել, կա՛մ ընդհանրապես դադարեցրել են գործունեությունը։ Շատ դեպքերում աշխատավարձային հոդվածների տակ երևում են այն գումարները, որ տրամադրվել են պետության կողմից՝ որպես փոխհատուցումներ։ Իսկ ընդհանուր առմամբ՝ միջին աշխատավարձի համադրելի է ցածր գնաճային ֆոնին, որը վերստին մակրոտնտեսական թույլ պահանջարկի արդյունք է։ Ինչ վերաբերում է առավել մեծ հարված ստացած տնտեսության ճյուղերին, ապա դա հատկապես վերաբերում է շինարարության և ծառայությունների ոլորտին։ Դա բնական է։ Հատկապես ծառայությունների ոլորտի անկումն ուղղակի հետևանք է շարունակաբար երկարաձգվող կարանտինային սահմանափակումների և նրանց հարուցած բացասական սպասումների։ Նույնը վերաբերում է առևտրի ու հատկապես արտաքին առևտրաշրջանառության ոլորտի բացասական զարգացումներին։ Ներմուծման ու արտահանման շուկաների կոշտ սահմանափակումներն ու լոգիստիկ արգելքները ոչ մի լավ բանի չէին բերի։ Իհարկե, գյուղատնտեսությունը բացառություն է՝ հաշվի առնելով սեզոնային գործոնը ու ՀՆԱ-ի աճի մեջ այդ ոլորտի հարաբերականորեն մեծ մասնաբաժինը։

Այս համատեքստում հատկանշական է, որ 2020 հունվարհունիսին Հայաստանից արտահանվել է 1.1 միլիարդ դոլարի ապրանք, որը 2019 նույն կիսամյակի համեմատ պակաս է 6.5%-ով, մինչդեռ նույն ժամանակահատվածում Հայաստան է ներմուծվել 2 միլիարդ դոլարի ապրանք, որը 2019-ի առաջին կիսամյակի համեմատ նվազել է 12.9%-ով։ Եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանն ավելի շատ ներմուծող, քան արտահանող երկիր է, ապա կոնկրետ ներմուծման-արտահանման տվյալների այս տարբերությունը սպասելի՞ էր: Սա ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:

– Այս թվերը վերստին փաստում են համավարակի բացասական ազդեցությունները. ճիշտ է՝ արտահանումը շուրջ երկու անգամ ավելի պակաս է նվազել, քան ներմուծումը։ Իհարկե, դա առաջին հերթին պետք է բացատրել մեր գործընկեր շուկաների համեմատ ավելի խիստ սահմանափակումներով, ինչպես նաև մեր ներքին շուկայում պահանջարկի ավելի մեծ անկմամբ։ Սա վերաբերում է հատկապես ներդրումային ապրանքների նկատմամբ պահանջարկի կրճատմանը։

– Պարոն Մարգարյան, հրապարակված պաշտոնական այս տվյալներին տարբեր տնտեսագետներ թերահավատորեն են վերաբերում կամ որոշակի վերապահումներ ունեն՝ ընդգծելով, որ Հայաստանը գտնվում է շատ խոր տնտեսական ճգնաժամի մեջ, և վերջինիս հետևանքների իրական ծավալն այս թվերով արտացոլված չէ։ Դուք ի՞նչ կասեք այս մասով՝ թվերը կե՞ղծ են, թե՞ ոչ:

– Իհարկե, իրավիճակը տնտեսության մեջ ճգնաժամային է, ու ամբողջ հարցն այն է, թե ինչ սցենարով կզարգանա մակրոտնտեսական իրավիճակը՝ ռեցեսիո՞ն (կարճաժամկետ անկման), թե՞ դեպրեսիոն (երկարաժամկետ լճացման) ճանապարհով։ Ինչ վերաբերում է Ձեր նշած տնտեսագետների կարծիքներին, ապա, իհարկե, նրանց ասածների մեջ որոշ ճշմարտություն կա, սակայն ոմանք էլ խոր մոլորության մեջ են։ Տնտեսագետների մի զանգված էլ կա, որոնք կարծիքներ ու տեսակետներ են հրամցնում այս կամ այն քաղաքական ուժի զանգակատնից, կամ ուղղակի աղավաղում են փաստերը իրավիճակի ոչ ադեկվատ ընկալման կամ պարզ մանիպուլացման պատճառով:

Իսկ իրականությունն այն է, որ համավարակի պայմաններում՝ թե՛ կառավարությանը և թե՛ Կենտրոնական բանկին հաջողվել է ապահովել մակրոտնտեսական կայունությունը և տնտեսության կառավարելիությունը: Ճիշտ է՝ սա հնարավոր է եղել ապահովել նաև երկրի պետական պարտքի ավելացման հաշվին, ու այդտեղ ես մտահոգիչ միտումներ եմ տեսնում։ Երկարաժամկետ կտրվածքով այսպիսի կայունությունը կարող է արջի ծառայություն մատուցել՝ վերադառնալով տնտեսության կառուցվածքային խեղումների և բյուջետային մեծ դեֆիցիտների տեսքով։ Հաշվի առնելով բյուջետային լարված կացությունը, հարկագանձման մակարդակի անկումը և դեֆիցիտի ծավալի մտահոգիչ աճը, չի բացառվում նաև դեֆոլտի հավանականությունը։

Իսկ մինչև տարեվերջ տնտեսությունում վերականգնո՞ւմ ենք սպասում, թե՞ կանխատեսումները կրկին բացասական են:

Այդ հարցին միանշանակ պատասխան տալ հնարավոր չէ։ Նախ՝ շատ մեծ են պանդեմիկ իրավիճակի զարգացման հետ կապված անորոշությունները, մյուս կողմից՝ շատ թույլ է կառավարության տնտեսական բլոկի պատասխանատուների սցենարային կանխատեսումների մակարդակը։ Այն տպավորությունն է, որ վերևներում ավելի շատ հակված են պասիվորեն արձագանքել շարունակ անակնկալներ մատուցող իրադրությանը, քան ավելի նախահարձակ սցենարային պլանավորման հիման վրա մշակել ու գործադրել ակտիվ հակաճգնաժամային քաղաքականության տարբերակներ:

Ինչ վերաբերում է մինչև տարեվերջ տնտեսության վերականգման հնարավորությանը, ապա, ըստ իս՝ նման հավանականությունը շատ փոքր է։ Դա առաջին հերթին պայմանավորված է գործարար սուբյեկտների կրած մեծ վնասներով, աշխատատեղերի կորստով, տնային տնտեսությունների եկամուտների լուրջ անկմամբ, ինչպես նաև գործընկեր երկրների, հատկապես Ռուսաստանի տնտեսության վիճակի էլ ավելի վատթարացմամբ։

– Պարոն Մարգարյան, իսկ ընդհանրապես կառավարությունն իր գործունեությամբ այդ վերականգնման նախադրյալները ստեղծո՞ւմ է արդյոք:

– Առայժմ այս մասին վաղ է խոսելը, քանի որ պարզ չէ՝ կարանտինային ռեժիմը կփոխվի՞, թե՞ ոչ։ Պարզ չէ նաև՝ այն հանելու դեպքում պանդեմիկ իրավիճակի սրացում կլինի՞, թե՞ ոչ։ Բոլոր դեպքերում, եթե դեպքերն այս տեսակետից զարգանան լավատեսական սցենարով, ապա տնտեսության դանդաղ վերականգնման հույսեր կան։ Դրանով հանդերձ, կառավարությունը պետք է հիմնովին վերակառուցի թե՛ իր վարքագիծը, թե՛ իր գործունեության ծրագիրը, այլապես լուրջ արդյունքներ անհնար կլինի ակնկալել։ Կորոնավարակը ակնհայտորեն փոխել է աշխարհը՝ այն դարձնելով ավելի ռիսկային, հեռանկարի տեսակետից՝ անորոշ։ Այս պայմաններում կարող են հաջողել այն կառավարությունները, որոնք կկարողանան իրենց հասարակություններին առաջարկել արդիականացման նոր օրակարգեր ու ավելի ճկուն, ագրեսիվ ու հարձակողական ռազմավարություններ իրականացնել։

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում