«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղտեխնոլոգ Իգոր Մուրադյանը:
– Պարոն Մուրադյան, Իրանի շուրջ նոր քաղաքական և աշխարհաքաղաքական իրավիճակ է ձևավորվում: Ի՞նչ եք կարծում՝ այն ինչպե՞ս կարող է անդրադառնալ Հայաստանի վրա, հատկապես Իրան-ԱՄՆ հարաբերությունների ջերմացման կոնտեքստում:
– Իրանի շուրջ նոր քաղաքական և աշխարհաքաղաքական իրավիճակի ձևավորման հիմնական պայմանը ամերիկա-իրանական հարաբերությունների կարգավորումն է, որին աջակցում է ոչ միայն ԱՄՆ-ի վարչակազմը, այլ նաև ամերիկյան իսթաբլիշմենթը: ԱՄՆ-ում կան հզոր ուժեր, որոնք հետաքրքրված չեն այս զարգացումներով, բայց դրանք հիմնականում Իսրայելի ընկերներն են, և այժմյան իրավիճակը ցույց է տալիս, որ նման խմբավորումները հիմա Միացյալ Նահանգներում մեկուսացման մեջ են՝ չնայած նրանց դիրքերը նախկինի պես ուժեղ են:
Կան շատ լավատեսական գնահատականներ ու սպասումներ, և «նոր իրավիճակը» նախևառաջ կնշանակի նեղ գործըներային հարաբերությունների ձևավորում ԱՄՆ-ի և Իրանի միջև: Դա, անկասկած, հիմնավոր սրբագրումներ կմտցնի Առաջավոր Ասիայի մեծ տարածքում և հարևան շրջաններում: Հաջողությունն ինքն իրեն չի գա, Հայաստանը ոչ հուսալի պետության և կասկածելի գործընկերոջ համբավ է ձեռք բերել:
Շատ կարևոր նախապայման է Հայաստանի ինքնիշխանության վերադարձը և հաշվի առնելով այդ հանգամանքը` մեծ աշխատանք է սպասվում: Թուրքիան և Ադրբեջանը հասկանում են, որ Հայաստանը միջազգային մեկուսացման պայմաններում է, առաջ են գալիս նոր հանգամանքներ՝ կապված Արևմտյան հասարակության մոտ Իրանի նշանակության մեծացման հետ, և դա Հայաստանին կարող է բերել տարածաշրջանում ծավալվող դրական գործընթացների:
– Ի՞նչ եք կարծում` կարո՞ղ է Իրանը Հայաստանի համար նոր աշխարհաքաղաքական հնարավորություն լինել՝ դեպի արտաքին աշխարհ:
– Իրանը միշտ էլ հայկական դիրքի և գոյատևման կարևոր գործոն է եղել: Իրանը ոչ միայն շանս է, այլ նաև նոր հնարավորություններ ձեռք բերելու իրական միջոց: Բայց հենց դա էլ ենթադրում էինք Հայաստանի՝ Եվրոպական միությանն անդամագրվելու կապակցությամբ, և ի՞նչ ստացվեց: Կասկած չկա՝ Ռուսաստանը ջանքեր կգործադրի, որ հայ-իրանական հարաբերությունները չզարգանան: Շրջափակումից Իրանի դուրս գալը, միջազգային լայն շրջանակներում Իրանի հարաբերությունների զարգացումը կդառնան կարևոր գործոն շրջափակումից Հայաստանի դուրս գալու համար, տնտեսության զարգացման նոր հեռանկարներ կստեղծվեն:
Ժամանակի ընթացքում Իրանը կդառնա Եվրոպական միության և մյուս եվրոպական երկրների քաղաքական ու տնտեսական գործընկերը: Այսինքն տարածաշրջանում Արևմուտքի համար նոր ռազամավարական գործընկեր է ձևավորվում, որը եկել է փոխարինելու Թուրքիային և արաբական պետություններին: Եվ միայն Հայաստանն է գնալով ինքնամեկուսացվում, դա աբսուրդ է և անհեթեթություն:
– Այդ դեպքում ի՞նչ քաղաքականություն պետք է վարի Հայաստանը:
– ԱՄՆ-ը, իհարկե, կցանկանար օգտվել Իրանի հետ համագործակցությունից՝ Եվրասիայի ներքին շրջաններում, Մերձավոր Արևելքում, Հարավային Ասիայում իր քաղաքականությունն իրականացնելու համար: Այսինքն, խոսքը ծրագրված երկարաժամկետ խնդիրների մասին է, որոնք մշակվել են Վաշինգտոնում շատ վաղուց: Վերջին շրջանում ԱՄՆ-ը փորձում էր վարել բալանսավորված քաղաքականություն շիական և սունիական պետությունների միջև, իսկ ավելի ճիշտ՝ այդ պետությունների միավորումներով: Բայց իրավիճակը փոխվեց, որովհետև սունիական աշխարհը համախմբման բավականաչափ հնարավորություններ չցուցաբերեց, իսկ շիական պետությունները և համայնքները միանգամայն պատրաստ են ստեղծելու ռազմաքաղաքական միավորում:
Բայց Միացյալ Նահանգները հասկացել է, որ այս փուլում միայն շիական միավորումը կարող է դառնալ առաջնային գործընկեր տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ: Ինչպես տեսնում ենք, նույնիսկ ռազմավարություններն են ենթակա ուժեղ դինամիկայի: Այս իրավիճակում շատ կարևոր է հասկանալ որ Իրանի և ԱՄՆ-ի առաջին հակառակորդը հանդիսացավ Թուրքիան, և դա անդրադառնում է նաև Թուրքիայի գործընկեր երկրների վրա: Սա թուրք-ռուսական պամանավորվածություններից դուրս գալու հնարավորություն է: Ցավոք սրտի, կասկածելի է, որ Հայաստանը կկարողանա օգտվել այդ նոր հնարավորություններից: Եվ դա ոչ միայն խոսքեր են, դա միանգամայն հաստատ վկայում է այն մասնին, որ Հայաստանի քաղաքական էլիտան սպառել է իր կամքի ուժը և վտանգի զգացողությունը:
– Իսկ Հայաստանը կարո՞ղ է իրանական գազի համար լինել տարանցիկ երկիր: Թուրքիայի հետ մեծ հաշվով կա մրցակցային հարաբերություն:
– Մինչև այսօր արևմտյան պետությունները և խոշոր ընկերությունները դիտարկում են Եվրոպայում իրանական գազի փոխադրման երկու տարբերակ՝ Հայաստան-Վրաստան-Սև ծով-Ռումինիա, Իրաքի հարավային շրջաններ-Սիրիա-Միջերկրածովյան ափ երթուղիները: Արևմուտքը, ինչպես և Իրանը, գոհ չեն այն հանգամանքից, որ իրանական գազը Թուրքիայով փոխադրվի: Իրանն էլ չէր ուզի օգտվել ադրբեջանական երթուղուց, բայց տեղի ունեցան աշխարհաքաղաքական վերադասավորումներ: Քանի որ Հայաստանը արևմտյան հասարակության մոտ կորցրել է իր իր հետաքրքրությունը, ինչ-որ տեղ դա ազդեցություն ունեցավ այն բանի վրա, որ Արևմուտքի և Հարավային Կովկասի համար հիմնական գործընկեր դարձավ Ադրբեջանը: Այդ իսկ պատճառով, հնարավոր է, որ Արևմուտքը կպնդի, որ Իրանից դեպի Եվրոպա տանող խողովակն Ադրբեջանով անցնի: Հայաստանը պետք է մոռանա ոչ վաղ անցյալի այդ ռեալ հնարավորությունը: Այս կամ այն դեպքում այդ նախագիծը կիրականացվի 5-7 տարի հետո, իսկ ամբողջ այդ ընթացքում Հայաստանը տվայտանքների մեջ կլինի՝ իր հիմարության և քաղաքական ապաստանի պատճառով:
