«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքական և ընտրական տեխնոլոգիաների փորձագետ, վերլուծաբան Արմեն Բադալյանը:
– Պարոն Բադալյան, երբ թվում էր, թե ՀՀԿ-ԲՀԿ «հակամարտությունը» մարել է, 2013 թ. քաղաքական տարին ավարտվեց ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և ՀՀ գործող վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի քաղաքական «փոխհրաձգությամբ»: Տեսակետ կա, որ դա Քոչարյանի կողմից պատահական արձագանք էր, տեսակետ էլ կա, որ՝ ոչ: Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ Քոչարյանը խոսեց հենց հիմա:
– Ես ցանկանում եմ այդ քննարկումը դիտարկել փաստական տեսանկյունից: Ռոբերտ Քոչարյանը, բնականաբար, անդրադարձավ երեք կետերի վրա՝ արտագաղթ, հիպոթեքային պայմաններ և գաղջ մթնոլորտ: Երկրորդ նախագահը մեղադրում է գործող կառավարությանն արտագաղթի համար, միաժամանակ նա թեթևակի հնարք է անում՝ չնշելով փաստեր, արտագաղթի կոնկրետ տվյալներ: Իսկ ինչո՞ւ չի նշում՝ որովհետև եթե նշի, ստիպված կլինի ասել, որ արտագաղթի մեծ տեմպը սկսվել է 2008 թ., որովհետև այդ թվականին տեղի ունեցավ Մարտի մեկը: Եթե երկրորդ նախագահը չի մոռացել, ապա հիշեցնենք, որ 2008 թ. Մարտի մեկին ինքն էր նախագահը և ոստիկանությունը, բանակը, որոշ օրենքներ խախտելով, օգտագործվեց իր իրավունքների համար պայքարող քաղաքացիների դեմ, որի արդյունքում եղավ 10 զոհ և հենց այդ պահից սկսվեց արտագաղթը, ուստի մեղադրել այսօրվա վարչապետին և այսօրվա նախագահին, որ նրանց ներքին քաղաքականության արդյունքում է սկսվել արտագաղթը, մեղմ ասած, արդար չէ: Արտագաղթի մեծ հոսքը սկսվեց 2008 թ. Մարտի մեկին, որի հիմնական պատասխանատուն գործող նախագահն էր, և իր վրա էր ընկնում 10 զոհերի արյունը, իսկ երրորդ նախագահը կոծկեց այդ հանցագործությունը: Այսինքն՝ մեկն իրականացրեց, մյուսը՝ կոծկեց, այսինքն՝ երկուսն էլ հավասարապես են կրում այդ հանցագործության պատասխանատվությունը:
Այլ բան է, որ հետագայում եղավ տնտեսական ճգնաժամ, ինչպես նաև իշխանությունների կողմից վարվող քաղաքականությունը շարունակվեց, որի հիմքը դրվել է երկրորդ նախագահի օրոք: Այնպես որ, արտագաղթի համար մեղադրել ներկայիս իշխանություններին՝ ազնիվ չէ: Ինչ վերաբերում է հիպոթեքի պայմաններին և նրան, թե 2004-2007 թթ. ավելի լավ էին, քան հիմա, թե այն ժամանակ ավելի շատ մարդիկ էին օգտվում այդ պայմաններից, ապա եթե 1998-2008 թթ., լինելով ՀՀ նախագահ, երկրորդ նախագահը տնտեսությունը զարգացներ, նաև արդյունաբերությունը զարգացներ, ապա, հավատացեք, մարդիկ ավելի մեծ գումարներ կունենային և նրանց այլևս անհրաժեշտ չէր լինի այդ լավ պայմանները, նրանք կկարողանային իրենց հնարավորություններով գնել, իսկ երկրորդ նախագահի օրոք տնտեսությունը հասավ իր մենաշնորհի գագաթնակետին, և զարգանում էր միայն հանքարդյունաբերությունը, իսկ տնտեսությունը, որպես այդպիսին, զարգացած չէր: Բնականաբար, այդ պայմաններում, երբ տնտեսություն չկա, հիպոթեքից օգտվելը չի կարող դրական արդյունք համարվել: Երրորդ հարցը, որը նախկին նախագահն առաջ է քաշում, դա արտագաղթի պատճառն է՝ ՀՀ-ում ստեղծված համապատասխան բարոյահոգեբանական մթնոլորտը, իսկ երրորդ նախագահի տերմինաբանությամբ՝ գաղջ մթնոլորտը: Բայց չմոռանանք, որ այդ բարոյահոգեբանական գաղջ մթնոլորտը միայն Մարտի մեկից հետո չեղավ, դրա բաղկացուցիչ մասն էր նաև արդարադատության չգոյությունը: Երկրորդ նախագահը մոռացել է, թե ով սկսեց Հայաստանում արդարադատության ոչնչացումը: Հիշենք՝ Հոկտեմբերի 27-ը, որն այդպես էլ չբացահայտվեց, հիշենք Պողոս Պողոսյանի սպանությունը, որի համար ոչ մեկ պատասխանատվություն չկրեց, հիշենք 2004 թ. Ապրիլի 12-ին տեղի ունեցած ջարդը, որի համար նույնպես միայն ընդդիմադիր հատվածը պատասխան տվեց, իսկ Մարտի մեկն էլ չեմ ասում, դա արդեն արդարադատության համակարգի իսպառ ոչնչացումն էր: Այսինքն՝ մեղադրել ներկայիս կառավարությանն այդ բարոյահոգեբանական մթնոլորտի համար, ազնիվ չէ: Իր բերած փաստարկներն իր դեմ են խոսում: Մյուսը՝ այսօր իր կողմից «թերարժեք» որակվող վարչապետն իր ժամանակ ԿԲ նախագահ է եղել և 10 տարի իրեն ամբողջովին բավարարել է, այնինչ մեկ-երկու տարին էլ լիովին բավարար էր, որպեսզի հասկանալի լիներ, թե տվյալ անձը կարող է ԿԲ նախագահ լինել, թե ոչ: Եթե նա այն ժամանակ թերարժեք չէր, ինչո՞ւ հիմա դարձավ թերարժեք: Եթե նա այն ժամանակ թերարժեք չէր, ապա հիմա էլ այդպիսին չէ:
Ինչ վերաբերում է հարցի քաղաքական բնույթին, ապա կարող եմ ասել, որ մի միտում է նկատվում՝ հասկանալի է, որ տնտեսության պատասխանատուն վարչապետը չէ, գործող նախագահն է: Եթե քաղաքական գործիչը ռիսկ ունի, ապա ազնվորեն պետք է քննադատի գործող նախագահին՝ վարվող տնտեսական քաղաքականության համար, որովհետև վարչապետը չի որոշում, թե ում ինչ մենաշնորհ տրվի, թե ում մենաշնորհից ում ինչքան ատկատներ պետք է տրվի, տնտեսական ներքին և արտաքին քաղաքականության համար պատասխանատու է գործող նախագահը: Եթե մարդ խիզախություն ունի, պետք է քննադատի գործող նախագահին վարվող տնտեսության համար, ոչ թե գործող նախագահին քննադատելու համար թաքնվի վարչապետի թիկունքում: Այսպես ասած, անուղղակի հարվածներ հասցնի՝ շատ լավ հասկանալով, որ այդ փաստը շատերի համար հասկանալի է:
– Բայց տեսակետ է շրջանառվում, որ ԲՀԿ-ի, Քոչարյանի թիրախը ոչ թե Սերժ Սարգսյանը, այլ հենց վարչապետն է ու նրա փոփոխության հարցը, անցնցում իշխանափոխությունը:
– Ես նման բան չեմ տեսնում, որովհետև իշխանափոխություն այսօր Հայաստանում հնարավոր է կա՛մ Արևմուտքի, կա՛մ ՌԴ-ի աջակցությամբ: ՀՀ ներքին քաղաքական գործոնները՝ ՀԱԿ-ը, ԲՀԿ-ն, ՀՅԴ-ն, Ռոբերտ Քոչարյանը, չունեն այն ուժը, որպեսզի կարողանան այսօր Հայաստանում իշխանափոխություն անեն, եթե չունեն այս երկու բևեռների աջակցությունը: Բայց ՌԴ-ի աջակցությունը չգիտեմ՝ ունեն, թե ոչ: Ավելի ճիշտ, ինչո՞ւ պետք է ունենան, եթե ներկայիս իշխանությունները ձեռք են տալիս ՌԴ իշխանություններին, քանի որ իրենց կողմից իջեցված բոլոր հրահանգները կատարվում են, իսկ ինչ վերաբերում է Արևմուտքին, ապա Արևմուտքը հինգ տարի շարունակ պաշտպանում էր գործող նախագահին, և եթե անգամ ցանկանա իշխանափոխություն անել, խիստ կասկածում եմ, որ խաղադրույք դնի երկրորդ նախագահի վրա, որը Հայաստանում, բացի բացասական երևույթներից, ոչ մի բանով աչքի չի ընկնում: Այստեղ մեկ այլ հարց էլ կա: Երևում է, որ երկրորդ նախագահը որոշել է իրեն հեռացնել ներկայիս քաղաքական իշխանությունից՝ ցույց տալու համար, որ ինքն այսօրվա իշխանությունների հետ որևիցե կապ չունի: Դա, իհարկե, այդպես չէ: Նա այսօրվա իշխանությունների հետ շատ մեծ քաղաքական կապ ունի: Դա էլ հենց վարչապետի պատասխանն ապացուցեց, որ նա չի կարող առանձնանալ և չի կարող արհեստականորեն իրեն սրբի տեղ դնել:
– Բացառո՞ւմ եք, որ ՌԴ-ն երկրորդ նախագահի միջոցով փորձում է վախեցնել Սերժ Սարգսյանին:
– Ես քաղաքականության մեջ ոչինչ չեմ բացառում, բայց չեմ գտնում, որ դա նպատակահարմար է: Գործող նախագահը ՌԴ ցանկացած հրահանգ մեկ վայրկյանում կատարում է: Սեպտեմբերի 3-ին Պուտինը նրան այնպես է վախեցրել, որ լրացուցիչ վախի գործոններ այլևս անհրաժեշտ էլ չեն: Չեմ կարծում, թե ՌԴ-ն նպատակ ունի վախեցնել գործող իշխանություններին:
– Իսկ ի՞նչ նպատակ ունի, ըստ Ձեզ, գործող իշխանություններից տարանջատվելու Քոչարյանի ցանկությունը:
– Բնականաբար, նա ցանկանում է ցույց տալ, որ ամեն վատը կապված է այս իշխանությունների հետ, և որ ինքն այս իշխանությունների հետ կապ չունի, և եթե այս իշխանությունները հետագա զիջումների գնան ԼՂ հարցում, ռուսական ինտեգրացիոն ծրագրերում… այսինքն՝ Հայաստանի հետագա ստորացման հետ ինքը կապ չունի: Ինքն ամեն ինչ ճիշտ է արել, և այսօր իշխանությունները վատն են և գնում են Հայաստանի էլ ավելի ստորացմանը և էլ ավելի կախյալությանը ՌԴ-ից՝ փորձելով ցույց տալ, որ ինքն ավելի լավն է, հույս ունենալով, որ հետագայում միգուցե ինչ որ մի մասի մոտ կարող է աշխատել այն գաղափարը, որ երկրորդ նախագահը իրենցից տարբերվում է և ինքը նրանց հետ կապ չունի: Սակայն դա հասարակության մեծ մասին այլևս չի հետաքրքրում: Ինքը դեռևս չի ասել, թե քաղաքականությունից դուրս է գալիս, իր պատասխանները նշանակում են, որ ինքը քաղաքականությունում է, պարզապես ստվերային քաղաքականությունում է և ոչ թե՝ հրապարակային: Ինչ վերաբերում է վերադարձի հնարավորություններին, ապա ՀՀ-ում ինքն իշխանության գալու հնարավորություն չունի, քանի որ նրան պետք է կա՛մ ՌԴ-ի, կա՛մ Արևմուտքի աջակցությունը: Երկրորդ նախագահի քայլերից այլևս ոչինչ կախված չէ:
– Այսինքն՝ նրա շուրջ հնարավոր քաղաքական կոնսոլիդացիան ևս դրսի աջակցությունի՞ց է կախված:
– Խիստ կասկածելի է, որ նրա մոտ կլինի լուրջ կոնսոլիդացիա: Իհարկե, հնարավոր է՝ ՀՅԴ-ն, ԲՀԿ-ն նրան աջակցեն, «Ժառանգություն»-ը՝ չեմ կարող ասել, հավանաբար՝ ոչ, բայց ՀԱԿ-ը կասկածելի է: Չմոռանանք, որ նա այն մարդն է, ում կառավարման ողջ շրջանում ճնշած է պահել ՀԱԿ-ի ուժերին, իսկ Մարտի մեկի հիմնական հարվածը ստացել է ՀԱԿ-ը, բայց եթե մի պահ էլ պատկերացնենք, որ ընդդիմադիր ուժերը և իրեն այլընտրանք համարող ուժը կոնսոլիդացվեն երկրորդ նախագահի շուրջը, ապա մինչև չլինի ՌԴ-ի աջակցությունը՝ ՀՀ-ում իշխանափոխություն չի լինելու, իսկ դա կլինի, թե ոչ՝ այլ հարց է ու բարդ է կանխատեսել:
