Վարդերի հեղափոխությունից հետո Վրաստանի քաղաքացիական հասարակության մի շարք ներկայացուցիչներ դարձան Միխեիլ Սաակաշվիլիի իշխանության մաս: Դրա հետևանքով Վրաստանն այսօր հայտնվել է ճգնաժամի մեջ` զրկելով քաղաքացիական վերահսկողության հնարավորությունից: Երբ չկա գործուն քաղաքացիական վերահսկողություն, նույնիսկ ամենադեմոկրատական իշխանության մոտ մեծանում է ավտորիտար մեթոդներին դիմելու գայթակղությունը: Պատահական չէ, որ վերջին շրջանում Վրաստանում տարբեր ոլորտներում նկատվում են մարդու իրավունքների ոտնահարումների փաստեր, ինչին հետևում են բողոքի տարերային դրսևորումները:
Ըստ ամենայնի` վրացական հեղափոխության այդ սինդրոմը կրկնվելու հատկություն ունի Հայաստանում: Արդեն քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ Դավիթ Սանասարյանն ու Արմեն Գրիգորյանը նշանակվել են պետական պատասխանատու պաշտոններում, սակայն ակնհայտորեն շարունակվում է «քաղաքացիականների» հոսքը պետական համակարգ, հատկապես` փոխվարչապետների աշխատակազմեր: Անգամ խոսակցություններ են շրջանառվում այն մասին, որ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներն որոշակի քվոտա են ունենալու Նիկոլ Փաշինյանի նախընտրական ցուցակում, ինչը ենթադրում է, որ նրանք պատկառելի ներկայություն են նաև ապագա խորհրդարանում:
Քավ լիցի, պաշտոնյա դարձած ակտիվիստների դեմ ոչինչ չունենք. նույնիսկ բարձր կարծիք ունենք Դավիթ Սանասարյանի ու Արմեն Գրիգորյանի մասնագիտական, մարդկային որակների վերաբերյալ:
Մեզ մտահոգում է խնդրի ինստիտուցիոնալ, այսպես ասած` համակարգային կողմը: Քաղաքացիական հասարակությունը խիստ որոշակի առաքելություն ունի և որևէ պարագայում չի կարող նույնանալ ցանկացած իշխանության, քաղաքական ուժի, նույնիսկ հեղափոխության հետ, որովհետև ժամանակի ընթացքում հասարակությունը կորցնելու է իր վերահսկողական պոտենցիալը, ինչին ավելի ուշ հետևում է հասարակության սուբեկտության թուլացումը:
Հայաստանում դեռ երկար ժամանակ, համենայն դեպս` մինչև խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունները, չի լինելու, այսպես կոչված, դեմոկրատական հակակշիռ. այս փուլում բարձր վարկանիշ ունեցող վարչապետի ու կառավարության ցանկացած քննադատություն հանրային կարծիքը նույնացնում է հակահեղափոխական ռևանշի հետ` նույնիսկ այն դեպքերում, երբ օպոնենտեւթյունը որևէ աղերս չունի քաղաքական կոնյուկտուրայի կամ քաղաքական ռևանշի հետ:
Հայաստանում հիմա քաղաքական վակուում է, ինչը հետհեղափոխական իրավիճակին բնորոշ օբյեկտիվ վիճակ է: Սակայն մտահոգիչ է, որ դրան գումարվում է նաև քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների ինտեգրումը իշխանությանն, ինչը հանգեցնելու է հասարակական վերահսկողության ռեսուրսի փոշիացմանը:
Արդեն մոտ ապագայում դեմոկրատական ընդդիմության և քաղաքացիական վերահսկողության բացակայությունը Հայաստանում հանգեցնելու է ինստիտուցիոնալ լուրջ ճգնաժամի, երբ մի կողմից իշխանության ավտորիտար ձգտումները չեն հանդիպելու հանրային դիմադրության, մյուս կողմից` հասարակության նախաձեռնությունները զրկվելու են պատկան մարմիններին հասնելու ինստիտուցիոնալ խողովակներից:
Շատ ավելի ճիշտ ու ռացիոնալ կլիներ, որ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները, թավշյա հեղափոխության հաղթանակից հետո, խզեին իրենց դաշինքը նոր կառավարության հետ և խոշորացույցով հետևին նրա գործունեությանը` հեղափոխության արժեքներին և օրակարգին տեր կանգնելու դիրքերից: Քաղաքացիական ակտիվիստների նման մոտեցումն ամենամեծ ծառայությունը կլիներ նոր իշխանություններին ու հասարակությանը, ինչպես նաև հեղափոխությանը, որի հաղթանակը անշրջելի կլինի միայն քաղաքացիական վերահսկողության գործուն և արդյունավետ մեխանիզմների առկայության պարագայում:
