«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Արտահանողների միության նախագահ Րաֆֆի Մխչյանը:
– Պարոն Մխչյան, թե՛ անցած տարի, թե՛ այս տարի արտահանման ծավալներն ավելացել են: Այս տարի մոտ 40 տոկոսով է ավելացել: Ձեզ գոհացնո՞ւմ է այդ աճը:
– Այո, արտահանման ընդհանուր աճ տեղի ունեցել է, բայց դեպի ԵԱՏՄ արտահանումը նվազել է: Խնդիրն այն է, որ ԵԱՏՄ տարածքում ինչ-որ ցուցանիշների էին սպասում, բայց դրանք չեն իրականացել: Հակառակը՝ մենք դարձել ենք ԵԱՏՄ-ից ներմուծող երկիր:
– Այսինքն՝ կիսո՞ւմ եք այն կարծիքը, որ Ռուսաստանն այդ կառույցը ստեղծեց այն նաև իր արտադրանքի արտահանման շուկա դարձնելու համար:
– Փաստորեն այդպես է: Մենք այսօր Ռուսաստանից ավելի շատ ապրանք ենք ներմուծում, քան արտահանում ենք: Իսկ մենք պետք է այնքան զարգանանք, այնքան ապրանք արտադրենք, որ կարողանանք աշխարհին տալ և ոչ թե սահմանափակվենք ԵԱՏՄ-ով: ԵԱՏՄ-ն մեզ համար ապագա չէ: Մենք պետք է ունենանք այնպիսի և այնքան ապրանքներ, որ դա 7 միլիարդանոց շուկա դուրս գալու համար լինի և ոչ թե ԵԱՏՄ-ի 180 միլիոնանոց շուկայի համար:
– Սերժ Սարգսյանն անցած տարի հայտարարեց, որ 2022թ. ավարտին Հայաստանից արտահանումը պետք է կազմի ՀՆԱ-ի առնվազն 40 տոկոսը: Այսինքն՝ այսօրվա ծավալներից երեք անգամ շատ լինի: Այդ ցուցանիշը ներառվեց նաև կառավարության ծրագրում: 4-5 տարվա ընթացքում Հայաստանը կարո՞ղ է արտահանման նման աճ ապահովել:
– Ինչո՞ւ չէ: Դա մենք ենք անելու, գործարարներս ենք ձգտում դրան, բայց շատ բաներ պետք է արվեն: Իհարկե, որոշ բաներ արդեն արվում են: Արտահանվող ամենաշատ հատվածը պետք է լինի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտից: Պարզապես այդ ոլորտի արտահանված թվերը որևէ տեղ չեն ամրագրվում, դրանք մաքսատնով չեն անցնում: Ծրագիր է, պատրաստեց, համացանցի միջոցով ուղարկում է: Ֆիզիկական ապրանք չէ, որ մարդիկ մաքսային սահման ու մաքսային ձևակերպում անցկացնեն, և որ դա մեր վիճակագրության մեջ երևա:
– Կարծում եք՝ ՏՏ ոլորտի արտադրանքի արտահանումը պետք է մաքսային դա՞շտ բերվի:
– Ես դա չեմ ասում, ես ընդամենն ասում եմ, որ ՏՏ ոլորտի արտահանման ծավալները մենք այսօր չենք կարողանում ճիշտ ծավալներով շոշափել: Դա անընդհատ աճում է: Իսկ մենք պետք է գնանք այն ուղղությամբ, որ դառնանք երկրորդ սիլիկոնային հովիտը, և մենք ունենք այդ հնարավորությունը:
– Կարծում եք՝ պետք է այնպիսի մեխանիզմներ ստեղծել, որ արտահանման իրական ծավալները չափելի՞ դառնան:
– Ես դրա կարիքը չեմ զգում, հակառակը՝ մենք որքան կարող ենք, պետք է նրանց գործը հեշտացնենք: Բայց մեր սոցիալական նոր օրենքներն այսօր շատ վատ անդրադարձ ունեն այդ ոլորտի վրա: Եկամտահարկի շեմի բարձրացման մասին է խոսքը: Դա նպաստում է ՏՏ ոլորտի մասնագետների արտագաղթին:
– Պարոն Մխչյան, համաձա՞յն եք այն տեսակետի հետ, որ ընդամենը ԵԱՏՄ ստանդարտներին բավարարող ապրանք արտադրելը Հայաստանի թե՛ արտադրությանը, թե՛ արտահանմանը իրական զարգացում չի բերի, քանի որ այդ կառույցի անդամ երկրներում ԵՄ-ում առկա բարձր որակը չեն պահանջում:
– Մենք պետք է միջազգային ստանդարտների գնանք: Դա է մեր խնդիրը: Մենք պետք է միջազգային շուկա դուրս գանք, Եվրամիության շուկան մեզ համար կարևոր է: Չպետք է միայն ԵԱՏՄ-ով սահմանափակվենք: Մենք այսօր միջազգային ստանդարտների արտադրության չենք ձգտում, վախենում ենք դրանից: Մի քիչ փորձի պակաս ունենք, շուկաների պակաս ունենք, շփման պակաս ունենք:
– Եվրամիությունը Հայաստանին GSP+ ռեժիմ է տվել, ԱՄՆ-ը՝ GSP ռեժիմ: Առաջին դեպքում հնարավոր է 6400 ապրանք արտոնյալ ռեժիմով արտահանել ԵՄ, երկրորդ դեպքում մոտ 3400 ապրանք՝ ԱՄՆ: Մեր գործարարները բավարար չափով օգտվո՞ւմ են այդ արտոնություններից:
– Ոչ: Շատերն անգամ դրա մասին չգիտեն: Ինքս այդ ռեժիմների ջատագովներից եմ: Բայց ընդամենը պետք է համապատասխան որակի ապրանքներ արտադրել և դուրս գալ այդ շուկաներ:
– Այդ բոլոր հարցերում կառավարությունն ինչ-որ անելիք ունի՞, որ չի կատարում: Կառավարությունն այդ հարցում ինչպե՞ս պետք է օգնի գործարարին:
– Պիտի չխանգարի: Ամեն ինչով՝ իր վարչարարությամբ ու իր գործիքներով: Թե չէ անցած տարվա դեկտեմբերից սկսած շատ ահավոր կերպով սկսել են բոլորին խանգարել:
– Իսկ ի՞նչ են անում: Նրանք ասում են՝ մենք բիզնեսի ստվերային շրջանառությունը հարկային դաշտ ենք բերում:
– Նրանք ընկել են մանր-մունր բաների հետևից, առաջինը թող գնան՝ մեծ ձկներին ստվերից հանեն:
