«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Ջեյմսթաուն» հիմնադրամի հոդվածագիր, քաղաքագետ Արմեն Գրիգորյանը։
– Հայաստանում որոշակի մտահոգություններ կան նոյեմբերի 24-ին ԱլԳ գագաթնաժողովի ընթացքում ընդունվող հռչակագրի հետ կապված։ Այդ մտահոգությունների առանցքում է հակամարտությունների կարգավորման դրույթը, որն ըստ որոշ տեղեկությունների՝ այնքան էլ հայանպաստ չէ։ Արդյո՞ք կարծում եք՝ նման խնդիր իսկապես հնարավոր է առաջանա, ի՞նչ կարող է անել Հայաստանը։
– Հայկական պատվիրակությունը վերջին շաբաթներին ակտիվ աշխատանք է տանում՝ հռչակագրի ձևակերպումները շտկելու նպատակով, և այդ նպատակին հասնելու բավական լավ նախադրյալներ կան:
Այլ խնդիր է, որ պետք էր առավելագույնն անել՝ թույլ չտալու համար, որ այդպիսի իրավիճակ ստեղծվի: Տարբեր միջազգային հարթակներում ռուսական շահերի պաշտպանությամբ հանդես գալով, հայ պաշտոնյաներն իրենք են նպաստել թյուր ընկալման տարածմանը, ըստ որի՝ ԼՂ հակամարտությունը դիտվում է նույն համատեքստում հետխորհրդային այլ հակամարտությունների հետ, որոնց անմիջական մասնակիցը՝ ագրեսորը, Ռուսաստանն է: Կարելի է վերհիշել ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի հռչակագրի դեմ քվեարկությունը՝ ռուսական շահերից ելնելով, երբ անգամ պատվիրակության ղեկավար Ա. Գեղամյանն ընդունել էր, որ հռչակագրի նախագիծը բավական հայանպաստ կետեր էր պարունակում, ՄԱԿ-ի ԳԱ-ում քվեարկությունները և այլն: Այսինքն՝ հետևողական աշխատել է պետք այսպիսի իրավիճակներում չհայտնվելու համար, ոչ թե թույլ տալ, որ ավելորդ խնդիր առաջանա ու իրավիճակային լուծում փնտրել, թեկուզ ներկայումս առկա խնդրի լուծման հնարավորություն կա:
– Տեղեկություն կա նաև, որ Հունգարիան հնարավոր է պահանջի փոխել հռչակագրի տեքստը՝ Կիևի պատճառով։ Հայտնի է, որ Հայաստանն ու Հունգարիան ևս խնդիր ունեն՝ ընդհուպ նշվում է, որ Հունգարիան կարող է լինել այն երկրներից մեկը, որը փորձի տապալել նաև համաձայնագրի ստորագրումը։ Դուք կիսո՞ւմ եք այդ գնահատականը։
– Հունգարիայի և Ուկրաինայի միջև առկա վեճն այդքան սրվել է մեծապես այն պատճառով, որ ապրիլին Հունգարիայում ընտրություններ են լինելու, և վարչապետ Վ. Օրբանը, նպատակ ունենալով պահպանել սահմանադրական փոփոխություններ անցկացնելու համար անհրաժեշտ բացարձակ մեծամասնությունը, օգտագործում է քարոզչական բոլոր հնարքները՝ մասնավորապես ներկայանալով որպես բոլոր հունգարացիների շահերի պաշտպան: Ոչ նախընտրական ժամանակաշրջանում առավել հավանական կլիներ Ուկրաինայի հետ երկկողմանի հարաբերությունների ձևաչափով, հանգիստ, փոխադարձ հարգանքի մթնոլորտում փոքրամասնության խնդիրը կարգավորելը: Այսինքն՝ Ուկրաինայում հունգարական փոքրամասնության առջև ծագած խնդրի շահարկումը, նախ և առաջ, ներքաղաքական գերխնդրի լուծմանն է նպատակաուղղված՝ նույն կերպ, ինչպես իշխող կուսակցության քարոզչամեքենայի կողմից «Սորոսի դավադրության» և ներգաղթի խնդրի մասին անընդհատ թմբկահարելը:
Միաժամանակ, Հունգարիան ԱլԳ-ն առհասարակ տապալելու քաղաքականություն չի վարում՝ անգամ լինելով Ռուսաստանի գրեթե միակ գործընկերը ԵՄ-ի անդամներից: Իսկ եթե նկատի ունեիք, որ Հայաստան-ԵՄ պայմանագրի հետ կապված ԵՄ-ի խնդրահարույց անդամներից մեկը կարող է հենց Հունգարիան լինել, ես նման տեղեկություններ չունեմ:
– Ե՛վ Հայաստանի, և՛ Եվրամիության կողմից հավաստիացումներ են հնչում, որ համաձայնագիրը կստորագրվի հենց ԱլԳ գագաթնաժողովի ընթացքում։ Միևնույն ժամանակ նշվում է, որ Եվրամիությունը կցանկանար իմանալ, թե ում հետ է գործ ունենալու Հայաստանում 2018-ից հետո։ Արդյո՞ք Հայաստանի նոր թիվ 1 պաշտոնյայի ով լինելն էական է ԵՄ-ի համար։
– Թերևս այո, թեկուզ այն չափով, որ անգամ ՀՀԿ-ի մենաշնորհային վիճակի պարագայում կարող է հետաքրքրել, արդյո՞ք գոնե ձևական պարկեշտությունը կպահպանվի, թե՞ Ս. Սարգսյանը կտեղափոխվի վարչապետի պաշտոնին: Մյուս կողմից, բոլորը հասկանում են, որ ձևականություններն անիմաստ են. բոլորը, ովքեր սահմանադրական փոփոխություններին հավանություն են տվել, այդ թվում՝ դրանք «քայլ առաջ» համարած միջազգային ատյանները, նպաստել են ՀՀԿ-ի մենաշնորհն ինստիտուցիոնալ դարձնելուն և Ս. Սարգսյանի մոտ ցանկության առկայության դեպքում նրան ցմահ իշխելու կամ իշխանությունը ժառանգաբար փոխանցելու հնարավորություն տալուն:
– Ուսումնասիրելով համաձայնագիրը, ի՞նչ եք կարծում, սա առավելագո՞ւյնն է, որ կարող է ունենալ ԵԱՏՄ անդամ երկիրը ԵՄ-ի հետ համագործակցության կոնտեքստում։ Արդյո՞ք դրա ստորագրումը կմոտեցնի Հայաստանին գոնե ԱլԳ առաջատար եռյակին։
– Առավելագույնը չէ, ընդհակառակը՝ ավելի շատ հիմքն է, որի հիման վրա Հայաստանը պետք է խաղի որոշակի կանոններ պահպանի՝ ավելիին ձգտելու դեպքում: Ու արդեն քաղաքական կամքից է կախված թե՛ ԱլԳ առաջատար եռյակի, թե՛ ավելի բարձր չափանիշների ձգտելը:
