Thursday, 28 03 2024
Հանրակրթության նոր չափորոշիչի ներդրմանը զուգահեռ դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը. Անդրեասյան
ՔՊ նիստում քննարկվել են եվրոպական կուսակցական միությունների գաղափարախոսությունները
«Դժվարին որոշում եմ կայացրել` չհավակնել Բարձրագույն դատական խորհրդի դատավոր անդամի թափուր տեղին». Վազգեն Ռշտունի
«Ռուսաստանը հաջողության է հասնում այնտեղ, որտեղ դրա կարիքն ունի»․ Պուտին
Հրազդանում մթնոլորտային օդում փոշու պարունակությունը գերազանցել է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան
Վլադիմիր Վարդանյանը կմասնակցի Մարդու իրավունքերի եվրոպական դատարանի դատավորների ընտրության հանձնաժողովի նիստին
Ծեծի է ենթարկել իր անչափահաս դստերը և փորձել սեռական հարաբերություն ունենալ նրա հետ
Այն, ինչ կներվի Բաքվին, չի ներվի Երևանին. Կրեմլը բաց է խաղում
ԵՄ ներկայությունը Բաքվին հանգիստ չի տալիս
Ադրբեջանը «կլրջացնի՞» ՀԱՊԿ-ի հետ ընկերությունը
Ազատագրվել ռուսական կախվածությունից. եվրաինտեգրման առաջնահերթությունները
Դիմակներն այլևս հանված են. Մոսկվան հանձնում է իր ամենաարժեքավոր ագենտին
Տղամարդը դանակահարել է նախկին կնոջն ու նրա քրոջը
Հայաստանը «դիվերսիֆիկացնում է» քաղաքականությունը, Ռոսատոմը մոդեռնիզացնում է Մեծամորի ԱԷԿ-ը
Գործակալ հիշեցնող Շահրամանյանը
Բաքվի խոշոր «խաղադրույքը»
Կլիմայի փոփոխության բացասական ազդեցությունը նկատելի է գյուղատնտեսության և տնտեսության մի շարք այլ ճյուղերում. փոխնախարար
Ռուսաստանում տեղի ունեցած ահաբեկչության գործով նոր կասկածյալ է հայտնվել
Արմեն Գևորգյանը ԵԽԽՎ դիտորդական առաքելության կազմում կհետևի Հյուսիսային Մակեդոնիայի նախագահական ընտրություններին
Մի համագործակցության խրոնիկա
Հայաստանը չունի ավելի ուժեղ զենք, քան միջազգային իրավունքը. չկրակելը խելամիտ չէ
Սասունցի Դավթի դարաշրջանը չէ. ԱՄՆ-ից ակնկալիքներին զուգահեռ պետք է ամրապնդել պետությունը
Երևանում ծառի ճյուղը թեքվել և ընկել է էլեկտրական լարերի վրա. փրկարարները մասնատել են ծառի ճյուղը
21:40
Ղազախստանի դեսպանատունը խորհուրդ է տվել լքել Օդեսայի և Խարկովի մարզերը
Վիճաբանություն և ծեծկռտուք՝ անչափահասների մասնակցությամբ․ կա վիրավոր
Քանի՞ մարդ է թունավորվել Հայաստանում
«Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում ստեղծված իրավիճակը լավատեսություն չի ներշնչում»․ Լավրով
Բաքվի անհիմն մեղադրանքն ու խորամանկ խաղը Բրյուսելից առաջ
«Կրոկուսի ահաբեկչության հեղինակներն Ուկրաինայից զգալի գումարներ և կրիպտոարժույթներ են ստացել»․ ՌԴ ՔԿ
20:40
Սևաստոպոլում ռազմական ինքնաթիռն ընկել է ծովը

Քրդերը սխալվեցին իրենց հաշվարկներում. հանրաքվեի «հաղթաթուղթն» իրեն չի արդարացնում

Իրաքյան Քրդստանի ինքնավար շրջանում սեպտեմբերի 25-ին կայացած անկախության հանրաքվեից հետո գնալով սրվում են քրդերի և Իրաքի կենտրոնական իշխանությունների հարաբերությունները: Վերջին օրերի իրադարձությունները ամենևին էլ քրդերին ցանկալի հունով չեն ընթանում:

Հոկտեմբերի 16-ին լրատվամիջները հաղորդեցին, որ Իրաքի կառավարական ուժերը լայնածավալ ռազմական գործողություններ են սկսել նավթագազային պաշարներով հարուստ Քիրկուկի շրջանում, որը գտնվում էր քրդական զորամիավորումների վերահսկողության ներքո: Հաջորդ օրն արդեն հայտնի դարձավ, որ իրաքյան բանակը դուրս է մղել քրդերին Քիրկուկից՝ հաստատելով վերահսկողություն ոչ միայն քաղաքի, այլև Քիրկուկ նահանգի նավթագազային ենթակառուցվածքների նկատմամբ: Իսկ արդեն հոկտեմբերի 18-ին Իրաքյան Քրդստանի հանրաքվեի և ընտրությունների հարցերով բարձրագույն անկախ ընտրական հանձնաժողովը որոշում  է ընդունել նոյեմբերի 1-ին նախատեսված խորհրդարանական և նախագահական ընտրություններն անորոշ ժամկետով հետաձգելու մասին:

Որքա՞ն կխորանա քուրդ-արաբական առճակատումը Իրաքի ներսում, ինչպե՞ս կհանգուցալուծվի քրդերի սկսած անկախության գործընթացը, և ինչպե՞ս այս իրադարձությունները կազդեն հարևան Սիրիայի վրա, որտեղ ևս կա մեծաթիվ քրդական բնակչություն: Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է արաբագետ Արմեն Պետրոսյանը:

– Ինչպե՞ս կգնահատեք ներկայիս իրավիճակը՝ հաշվի առնելով վերջին տեղեկությունները: Որքա՞ն կսրվեն արաբա-քրդական հարաբերությունները Իրաքի ներսում:

– Բնականաբար, բավական բարդ է կանխատեսել, թե որքանով կսրվի իրավիճակը, բայց ակնհայտ է այն, որ նման զարգացումներ սպասվում էին: Հատկապես հանրաքվեի անցկացումից հետո ականատես եղանք բավական լուրջ ճնշման Իրաքյան Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարության ղեկավարության նկատմամբ ինչպես Իրաքի դաշնային կառավարության, այնպես էլ տարածաշրջանային մի շարք պետությունների կողմից, և ամբողջ նպատակն այն էր, որ Էրբիլը հրաժարվի հանրաքվեի արդյունքներից: Զուգահեռաբար տեսանք նաև հակառակ գործընթացն առ այն, որ Քրդստանի տարածաշրջանի ղեկավարությունը բավական անհողդողդ է և պնդում է իր դիրքորոշման վրա: Այս համատեքստում ականատես եղանք որոշակի գործողությունների քաղաքակական, տնտեսական, իրավական հարթություններում, այսինքն՝ ճնշումը համակողմանիորեն ավելացավ:

Քիրկուկում ներկայումս տեղի ունեցող իրադարձությունները կարելի է տեղավորել նշված գործընթացների շրջանակներում, բայց արդեն ռազմական հարթության տեսանկյունից: Դժվար է ասել, թե որքանով կխորանա այս իրավիճակը: Ըստ իս, երկու կողմն էլ՝ և՛ Բաղդադը, և՛ Էրբիլը, հակված չեն իրավիճակը ռազմական ճանապարհով հանգուցալուծելուն: Թեպետ պաշտոնապես չի հաստատվել, բայց որոշ աղբյուրներ նշում են, որ Իրաքի վարչապետ Հայդար ալ-Աբադին վերջնագիր էր ներկայացրել Իրաքյան Քրդստանի ղեկավարությանը՝ պահանջելով վերադարձնել Քիրկուկի բոլոր պետական կառույցները, ինչպես նաև այնտեղ առկա ռազմաբազան, նավթահանքերը Բաղդադի վերահսկողության ներքո: Վերջնագրի ժամկետ էր նշվել հոկտեմբերի 15-ը, փաստորեն այդ վերջնագիրը մերժվել է, ինչի պատասխանն էլ եղան ռազմական այս գործողությունները Քիրկուկի դեմ, ապա նաև՝ այլ, այսպես կոչված վիճելի տարածքների: Բայց ակնհայտ է մի բան, որ երկու կողմն էլ հակված չեն ռազմական իրավիճակի սրացմանը, քանի որ երկուսն էլ ունեն լուրջ խնդիրներ այլ ճակատներում:

Ստեղծված իրավիճակում մեծ դերակատարություն ունեն արտաքին խաղացողները, որոնց ազդեցությամբ գուցեև հնարավոր լինի կողմերին նստեցնել բանակցությունների սեղանի շուրջ և խնդիրը տեղափոխել բանակցային հարթություն: Մյուս կողմից պետք է հասկանանք, որ հատկապես տարածաշրջանային այնպիսի դերակատարների, ինչպիսին Իրանն ու Թուրքիան են, ձեռնտու է իրադրության ռազմական թեժացումը որոշակի սահմաններում:

– Բայց նավթով հարուստ Քիրկուկի կարևորությունը արդյո՞ք չի ստիպի երկու կողմերին ի վերջո գնալ ռազմական առճակատման:

Բնականաբար, Քիրկուկի և՛ ռազմավարական, և՛ տնտեսական, և՛ ինչու ոչ, աշխարհագրական կարևորությունն է պատճառը, որ կողմերը գնում են առճակատման, բայց երկու կողմն էլ պիտի հաշվի առնեն սեփական հնարավորությունները՝ արդյո՞ք Էրբիլը պատրաստ է հաջողությամբ դիմակայել Իրաքյան կառավարական ուժերի և նրանց հարող զորամիավորումների դեմ, որոնց առանցքում  ժողովրդական աշխարհազորբ է՝ «Հաշդ աշ-Շաաբի»-ն, իսկ այդ ուժերի թիկունքում կանգնած է Իրանը, և մեկ անգամ չէ, որ քրդական աղբյուրները նշել են, որ այս կառույցի գործողությունները համակարգում են Իրանի իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրահանգիչները: Այսպիսով՝ ակնհայտ է դառնում Իրանի ակտիվ դերակատարության իրողությունը: Եվս մեկ կարևոր իրողություն՝ Քիրկուկի՝ թուրքոմաններով բնակեցված շրջաններում, ըստ տարբեր աղբյուրների, քրդական Փեշմարգայի դեմ ռազմական գործողություններն իրականացրել են թուրքոմաններից կազմված խմբավորումները: Այստեղ էլ, բնականաբար, թուրքական հետք պետք է տեսնենք: Այսինքն՝ քրդերը քաջ գիտակցում են, որ իրենց առջև կանգնած են ոչ միայն իրաքյան կառավարական ուժերը, այլև շատ ավելի ազդեցիկ ուժեր:

– Ի՞նչ եզրակացություն կարելի է անել հանրաքվեից հետո Բարզանիի կառավարության գործողություններից: Քրդերը պատրաստվո՞ւմ են անկախություն հռչակել:

– Հանրաքվեի անցկացումը, ըստ էության, խաղաքարտ էր Իրաքյան Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարության ձեռքին, որը քրդերը մտադիր էին օգտագործել հետագայում՝ հետճգնաժամային Իրաքում նոր սահմաններ գծելու և նոր կարգավիճակ հաստատելու նպատակով կայանալիք կամ ակնկալվող բանակցությունների ընթացքում: Հանրաքվեի հիմնական նպատակը դա էր: Այս հարցում պարզություն մտավ այն ժամանակ, երբ Մասուդ Բարզանին և Իրաքյան Քրդստանի ղեկավարությունը հայտարարեցին, որ իրենք չեն պատրաստվում անմիջապես հռչակել անկախություն՝ ի կատար ածել հանրաքվեի արդյունքները: Մինչդեռ, ինչպես հանրաքվեին նախորդած, և հատկապես հաջորդած զարգացումները ցույց տվեցին, որ քրդերն իրենց հաշվարկներում սխալվել էին, քանի որ չէին հաշվարկել նման դիրքորոշում ինչպես տարածաշրջանի երկրների, այնպես էլ միջազգային հանրության կողմից: Եվ սա է պատճառը, որ Էրբիլը հայտարարեց, թե պատրաստ է բանակցությունների և պատրաստ է որոշակի ժամանակով հետաձգել անկախության հռչակումը: Ինչպես տեսնում ենք՝ հանրաքվեի «հաղթաթուղթն» իրեն չի արդարացնում: Իմ խորին համոզմամբ, եթե Իրաքյան Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարությունը չգնար հանրաքվեի ճանապարհով և հատկապես անցած 3-4 տարիների ընթացքում արձանագրած ձեռքբերումներով նստեր բանակցությունների կենտրոնական կառավարության հետ, անշուշտ, նրա դիրքերն ավելի ամուր կլինեին, իսկ հնարավորությունները՝ շատ ավելի առարկայական, ինչի տրամագծորեն հակառակ պատկերին ենք ականատես լինում այսօր:
– Այսինքն՝ Դուք կարծում եք, որ տարածաշրջանային և միջազգային բացասական արձագանքը կստիպի քրդերին հրաժարվե՞լ անկախ պետություն հռչակելու մտադրությունից կամ կազդի՞ նրանց որոշումների վրա:

Ստեղծված իրավիճակում երկու ճանապարհ կա: Առաջինը՝ հռչակել անկախություն և դեմ գնալ դեմ գնալ տարածաշրջանային որոշ դերակատարների լրջագույն ճնշմանը և միջազգային հանրության պահանջներին: Երկրորդը՝ գնալ բանակցությունների: Իմ կարծիքով՝ Իրաքյան Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարությունը մինչ այժմ բավական խոհեմ մոտեցում է ցուցաբերել գործընթացներին, ուստի փոքր-ինչ կասկածում եմ, որ նրանք կգնան կտրուկ քայլերի՝ կռհչակեն անկախություն: Դա կնշանակի դուրս գալ բավական լուրջ խաղացողների դեմ, որոնք սկզբունքորեն պատրաստվում են պաշտպանել իրենց շահերը՝ ընդհուպ մինչև ռազմական գործողությունների իրականացումը՝ քրդական գործոնի սպառնալիքը ամբողջ տարածաշրջանում նվազեցնելու նպատակով:

– Քրդերի անկախության ձգտումները, Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս կազդեն Սիրիայի ամբողջականության և Սիրիայում քրդական գործոնի ուժեղացման վրա:

– Ամեն ինչ պայմանավորված է Իրաքում ծավալվող գործընթացներից: Եթե, այնուամենայնիվ, Իրաքում քրդերը հռչակեն իրենց անկախ պետությունը, և գործընթացը հաջողի, այդ դեպքում նման ճանապարհով կարող են գնալ նաև Սիրիայի քրդերը, քանի որ նրանք էլ, ըստ էության,  այսօր ինքնաբավ են, ինքնավար, սեփական ուժերով վերահսկում են իրենց զբաղեցրած տարածքները և ոչ միայն և որոշ իմաստով ստեղծել են ինքնուրույն միավոր Սիրիայի հյուսիս-արևելքում: Տվյալ խնդրի առնչությամբ պետք է հաշվի առնել այն փաստը, որ Սիրիայի կառավարությունը, ականատես լինելով Իրաքում ընթացող գործընթացներին, արդեն իսկ կարծես  բանակցությունների ձեռք է մեկնել՝ Սիրիայի քրդերին բավական լայն ինքնավարություն շնորհելու պատրաստակամությամբ: Եվ դարձյալ, ինչպես Իրաքում է,  բոլոր գործընթացներն ընթանալու են հետճգնաժամային Սիրիայում, որն, ըստ ամենայնի, կունենա դաշնային կառուցվածք, որտեղ քրդերը, արդենիսկ նվաճելով բավական լայն իրավունքներ ու հնարավորություններ և հաշվի առնելով նաև Իրաքի քրդերի ճակատագիրը, կձևակերպեն իրենց հավակնությունները: Եթե Իրաքի քրդերի հավակնությունները ճնշվեն, ապա պարզ է, որ Սիրիայի քրդերը չեն փորձի ձգտել անկախ պետականության ստեղծման, այլ կհամաձայնեն լայն հնարավորություններով ու իրավունքներով ինքնավարության տարբերակին:

 

 

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում