Նախկին խորհրդային ցանկացած պետություն, որն ընտրում է իրական անկախության և զարգացման ուղին, ստիպված կլինի լքել հետխորհրդային տարածաշրջանում գործող ինտեգրացիոն կազմակերպությունները՝ ԱՊՀ, ՀԱՊԿ, ԵԱՏՄ: Այդպես եղել է Վրաստանի հետ, և նույնն այսօր տեղի է ունենում Ուկրաինայի հետ: Դա վերաբերում է նաև այնպիսի երկրների, ինչպիսին՝ Հայաստանն է, որը շատ մեծ կախվածության մեջ է Ռուսաստանից: «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց ուկրաինացի վերլուծաբան Վիտալի Պորտնիկովը՝ Սոչիում հոկտեմբերի 10-12-ը կայացած ԱՊՀ-ի ու ԵԱՏՄ-ի գագաթնաժողովների առիթով խոսելով նախկին ԽՍՀՄ տարածքում ստեղծված ինտեգրացիոն կառույցների արդյունավետության և նշանակության մասին:
Պորտնիկովի ակնարկը շատ հստակ էր՝ թեև «Հայաստանը ուժեղ կախվածության մեջ է Ռուսաստանից իր ռազմավարական գոյության պահպանման իմաստով», այնուամենայնիվ, ուշ թե շուտ ստիպված է լինելու ընտրություն կատարել՝ կա՛մ պետք է փոխըմբռնման հասնի իր հարևանների հետ, կա՛մ հրաժարվի իրական զարգացման ճանապարհից և հավերժ ապրի «այս քավարանում՝ իրական անկախության և գաղութային անցյալի միջև»:
Ուկրաինացի վերլուծաբանի համոզմամբ՝ հետխորհրդային տարածքում գործող բոլոր այս կազմակերպություններն ունեն ընդամենը մեկ իմաստ՝ միավորել անդամակցող պետությունների ավտորիտար ռեժիմները, որոնց ղեկավարները որևէ լուրջ տնտեսական բարեփոխում չեն իրականացնում իրենց երկրներում և և փորձում են հավերժացնել իրենց անձնական կամ կլանային իշխանությունը: Բացի այդ, անդամակցումը Եվրասիական տնտեսական միությանը՝ ԵԱՏՄ-ին կամ ՀԱՊԿ-ին, ունի մեկ այլ կարևոր բացատրություն և մոտիվացիա: Պորտնիկովի խոսքերով՝ միութենական նախկին հանրապետություններից յուրաքնաչյուրն իր անդամակցությամբ լուծում է մեկ կարևոր խնդիր՝ պահպանել լավ հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ, իսկ հարաբերությունները մյուս երկրների հետ երկրորդական են: Դա է պատճառը, որ, օրինակ, Հայաստանը ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում փաստացի համագործակցում է միայն Ռուսաստանի հետ, թեև Ռուսաստանից բացի՝ այդ կազմակերպությանն անդամակցում են նաև Ղազախստանը, Ղրղըզստանը, Տաջիկստանը և Բելառուսը:
Եվրասիական միության մասին էլ մեր զրուցակիցը, մեղմ ասած, լավ կարծիք չունի: Պորտնիկովն այն անվանեց «նախկին ռուսական գաղութների միավորում Ռուսաստանի շուրջ, ոչ ավելին»:
«Հայաստանը միացել է Եվրասիական տնտեսական միությանը և մյուս կազմակերպություններին, որովհետև իրեն անհրաժեշտ է պահպանել լավ հարաբերություններ Մոսկվայի հետ, և բացի այդ՝ անդամակցումը այդ կազմակերպություններին Ռուսաստանի ցանկությունն է: Խորհրդային միության նախկին հանրապետություններից յուրաքանչյուրն այդ անդամակցությամբ լուծում է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների, ոչ թե մյուս անդամ պետությունների հետ հարաբերությունների պահպանման և զարգացման հարցը: Այս պետությունները կողմնորոշված են դեպի Ռուսաստան: Նրանց միջև որևէ ընդհանուր շահ չկա, ուստի միանգամայն ճիշտ եք՝ Բելառուսն ու Ղազախստանը լավ հարաբերություններ ունեն Ադրբեջանի հետ: Իսկ ինչո՞ւ պիտի նրանք վատ հարաբերություններ ունենային: Նույնիսկ Ռուսաստանը շատ լավ հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի հետ: Քանի որ Հայաստանը իր անվտանգությամբ կախված է Ռուսաստանից, նա ստիպված է համաձայնել ռուսական ինտեգրացիոն կառույցներին միանալու առաջարկին, այլապես նա վտանգի կենթարկի Ռուսաստանի հետ իր հարաբերությունները: Նույնը կարելի է ասել նաև Բելառուսի և Ղազախստանի մասին: Բայց այս երկրների միջև որևէ փոխըմբռնում չկա և չի կարող լինել, որովհետև նրանք տարբեր աշխարհաքաղաքական և տնտեսական շահեր ունեն:
Բացի այդ, հարկավոր է հասկանալ մի կարևոր հանգամանք՝ հենց որ հետխորհրդային որևէ պետություն դառնում է ժողովրդավարական, ընտրություն է կատարում իրական անկախության օգտին, անմիջապես լքում է հետխորհրդային բոլոր ինտեգրացիոն կառույցները: Այդպես եղել է Բալթյան երկրների հետ, որոնք չէին էլ պատրաստվում մասնակցել հետխորհրդային նախագծերին, այլ որոշեցին իրական տնտեսական և քաղաքական բարեփոխումներ իրականացնել Եվրամիության ու ՆԱՏՕ-ի կազմում: Ավելի ուշ այդպես եղավ Վրաստանի հետ, որը դուրս եկավ ԱՊՀ-ից, և նույնն այսօր տեղի է ունենում Ուկրաինայի հետ: Ցանկացած երկիր, որը կընտրի ոչ թե հետգաղութային, այլ՝ անկախ, ժողովրդավարական զարգացման ուղին, ստիպված կլինի լքել հետխորհրդային ինտեգրացիոն նախագիծը: Դա վերաբերում է նույնիսկ այնպիսի երկրների, ինչպիսին է Հայաստանը, որը շատ մեծ կախվածություն ունի Ռուսաստանից, եթե կուզեք, իր ռազմավարական գոյության պահպանման տեսանկյունից: Բայց այս երկրներն էլ, վաղ թե ուշ, ստիպված են լինելու ընտրություն կատարել՝ կա՛մ գտնել ինչ-որ փոխզիջում, փոխըմբռնում տարածաշրջանի հարևանների հետ, կա՛մ հրաժարվել այդպիսի զարգացումից և հավերժ ապրել այս քավարանում՝ իրական անկախության և գաղութային անցյալի միջև»,- նշեց Վիտալի Պորտնիկովը:
