«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՌԴ Հանրապետական կուսակցության ղեկավար, ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, քաղաքական վերլուծաբան Վլադիմիր Ռիժկովը:
– Պարոն Ռիժկով, դեռ 2010թ.-ին սկսվել է Ռուսաստանի կողմից ղեկավարվող ինտեգրացիոն պրոյեկտների ձևավորման գործընթացը: Դուք, որպես ընդդիմադիր գործիչ, տեսնո՞ւմ եք արդյոք այդ ինտեգրացիոն նախագծերի ապագան, և ինչի՞ն են դրանք ծառայելու ապագայում:
– Մաքսային միության նպատակն է ստեղծել ընդհանուր շուկայով հզոր տնտեսական խմբավորում, որն ընդունակ է մրցակցել ԵՄ-ի հետ՝ Արևմուտքում, ինչպես նաև Չինաստանի ու Ճապոնիայի հետ` աշխարհում դառնալով ինքնուրույն տնտեսական ուժ: Այդ մասին աշխարհին հաղորդեց նախագահ Պուտինը վերջերս կայացած ֆորումում: Անձամբ ես այդ պլանները հոռետեսական եմ գնահատում: Ռուսաստանի և Մաքսային միության մյուս անդամների տնտեսությունը շարունակում է մնալ վերաձևավորված, և թույլ աճը դադարում է, մրցունակությունը ցածր է: Բացի այդ, Մաքսային միության անդամ երկրներին բաժանում են հակասությունները: Կարծում եմ, որ Մաքսային միությունը չի կարող դառնալ ինքնուրույն կենտրոնաձիգ կենտրոն, իսկ հակասությունները ներկայիս էլիտայի դեպքում վերացնել չի հաջողվի:
– Գաղտնիք չէ, որ Մաքսային և Եվրասիական տնտեսական միության ձևավորումը կապվում է ներկայիս նախագահ Վլադիմիր Պուտինի անվան հետ: Պնդումներ կան, որ նրանից հետո որևէ մեկը չի շարունակի հնչեցնել դրա կարևորությունը: Որքանո՞վ է այդ միությունների ապագան կախված հենց նրա անձից:
– Եվրասիական ինտեգրացիայի բոլոր նախագծերը նախաձեռնվում են Վլադիմիր Պուտինի կողմից և սերտորեն կապված են նրա անվան հետ: Շատ տարիներ ինտեգրման նախագծերով հանդես է եկել Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը: Դրա հետ միաժամանակ Ղազախստանը ավելի սերտորեն է համագործակցում Չինաստանի հետ: Այնպես որ՝ Եվրասիական ինտեգրացիան կապված է ոչ միայն առանձին առաջնորդների անձերի հետ, որքան օբյեկտիվ տնտեսական գործընթացների: Ուստի կարելի է ասել, որ ինտեգրացիան ավելի շատ հաջողվում է ուժի ու հարստության, քան անձերի պարագայում:
– Տպավորություն կա, որ Մաքսային միությունն ու Եվրասիական միացյալ տնտեսական տարածքը ձևավորվում են ի հակադրություն ԵՄ-ի: Շատուշատ արևմտամետ գործիչներ էլ պնդում են, որ սրանով փորձ է արվում վերականգնել Խորհրդային Միության ձևաչափը, ինչը կբավարարի ռուսական կայսերապաշտական նկրտումները:
– Եվրասիական ինտեգրացիան ԽՍՀՄ վերականգնում չէ: ԽՍՀՄ-ը պատմական փաստ է, իսկ դրան վերադարձ չի լինի: Կա Ռուսաստան, որը փորձում է իր շուրջը համախմբել հետխորհրդային տարածքը, այնտեղ պահպանել իր ազդեցությունը` ոչ ավել, ոչ պակաս: ԵՄ-ին հակադրությունը իրականում առկա է: Վալդայում տեղի ունեցած ֆորումի ժամանակ Պուտինը հասկացնել էր տվել, որ եթե Ուկրաինան նոյեմբերին ստորագրի ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը, ապա Ռուսաստանը հավելյալ պատնեշներ կկանգնեցնի ուկրաինական ապրանքների ճանապարհին:
– Պարոն Ռիժկով, Ուկրաինային ուղղված ճնշումները Հայաստանի դեպքում կարծես ընդհատակյա բնույթ էին կրում, ինչի արդյունքում ՀՀ նախագահը հայտնեց ՄՄ-ին միանալու Հայաստանի ցանկության մասին: Համաձա՞յն եք արդյոք, որ ճնշումներ իսկապես եղել են, և ի՞նչ կարող է Հայաստանը ակնկալել այդ ինտեգրացիայից:
– Ցավոք, Ռուսաստանը հաճախ կիրառում է ճնշումը՝ որպես բանակցությունների հիմնական գործիք: Ես կարծում եմ, որ երկարատև ծրագրերում դա միայն թուլացնում է Ռուսաստանի դիրքերը: Դա վերաբերում է նաև Հայաստանի հետ հարաբերություններին: Միաժամանակ՝ Հայաստանի համար գլխավորը ոչ թե տնտեսական, այլ անվտանգության հարցերն են: Այդ իմաստով մուտքը Մաքսային միություն, իսկ հետո՝ Միացյալ տնտեսական տիրույթ՝ Ռուսաստանի կողմից անվտանգության մեծ երաշխիքներով, բավականին արդարացված է, եթե ոչ՝ միակ հնարավոր որոշումը:
– Ռուսաստանը, ինչպես Հայաստանում են համարում, շեշտը դնում է նավթի և գազի գնի վրա, ի՞նչ կլինի այն դեպքում, եթե նավթի գինն ավելի էժանանա: Ի՞նչ կարող են առաջարկել Ռուսաստանն ու Մաքսային միությունը, որպեսզի գործընկերները հետաքրքրված լինեն այդ համագործակցությամբ, ինչպես դա անում է ԵՄ-ն Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրել պատրաստվող երկրների ինստիտուտների զարգացման համար:
– Իրականում նավթը և գազը այսօր Ռուսաստանի գլխավոր խաղաթղթերն են: Բայց հաշվի առնելով համաշխարհային էներգետիկ շուկայում արագ փոփոխությունները՝ այդ խաղաթղթերի արժեքն ընկնելու է: Այլ ոլորտներում՝ տեխնոլոգիա, կրթություն, արդյունաբերություն, գրավիչ դառնալու համար Ռուսաստանը պետք է կատարի ներքին բարեփոխումներ: Բայց դրանք դեռ չկան, և Ռուսաստանը ավելի շատ է ետ մնում մրցակիցներից: Հնարավոր է՝ Ռուսաստանի թուլացումը նաև կարող է ուժեղացնել ԱՊՀ-ում կենտրոնախույս միտումները, որոնք առանց այն էլ ակնհայտ են:
– Պատահակա՞ն է արդյոք, որ Մաքսային միությանը միացել են այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Ղազախստանը, Բելառուսը, խոսակցություններ կան նաև Մոնղոլիայի, Վիետնամի հնարավոր անդամակցության մասին, որոնք աչքի չեն ընկնում արժեքային հիմքով և մարդու իրավունքների պաշտպանությամբ, նույնիսկ խոսակցություններ կան, որ Հայաստանն այդ երկրների շարքում ժողովրդավարության ջահակիրն է:
– Ճիշտ է, Մաքսային միությունում և ապագայում նաև՝ Միացյալ տնտեսական տիրույթում դեռ հավաքվում են միայն ավտորիտար երկրները, որոնցում պետությունը մեծապես միջամտում է տնտեսական կյանքին և բարձր է կաշառակերության մակարդակը: Դա ինքնին դժվարացնում է, եթե չասենք՝ անհնար է դարձնում տնտեսական ինտեգրացիան և հրահրում է մասնավոր հակամարտություններ, ինչպես այս օրերին «Ուռակալի» ընկերության շուրջն է: Ի տարբերություն ԵՄ-ի՝ ընդհանուր ժողովրդավարական արժեքների բացակայությունը նախկին ԽՍՀՄ տարածքում իրական ինտեգրման ճանապարհի գլխավոր խոչընդոտներն են:
