Ռուսաստանում հրապարակվել է բավական ուշագրավ մի սոցիոլոգիական հարցում: «Լևադա» կենտրոնի անցկացրած հարցման տվյալներով՝ ռուսաստանցիների մոտ 70 տոկոսը համարում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում Ռուսաստանը պետք է չեզոք գտնվի և հավասար հեռավորություն պահի հակամարտող կողմերի միջև՝ չաջակցելով թե հայկական, թե ադրբեջանական կողմին:
Հետաքրքրական է, որ հարցումը հրապարակվում է Սանկտ Պետերբուրգում Սարգսյան-Ալիև հանդիպումից առաջ, գրեթե նախօրեին: Հանդիպումը, ինչպես հայտնի է, տեղի է ունենալու հունիսի 20-ին և կազմակերպվել է ռուսական նախաձեռնությամբ: Դրանից առաջ Ռուսաստանի հասարակական կարծիքի այդպիսի ցուցանիշի հրապարակումը կարծեք տպավորություն է թողնում, որ Սարգսյան-Ալիև հանդիպումից առաջ Ռուսաստանը ցույց է տալիս «ոչ ոքի» վիճակն ու ակնարկում կողմերին, որ նրանց մոտեցումից է կախված, թե որ կողմ կթեքվի Ռուսաստանի հասարակական կարծիքը:
Այսինքն՝ Սանկտ Պետերբուրգից առաջ հրապարակելով այդօրինակ հարցում, Մոսկվան կարծես թե հասարակական-քաղաքական տոտալիզատորի էֆեկտ է ուզում ստանալ: Եթե լուրջ, ապա հանդիպմանն ընդառաջ այդպիսի տվյալների հրապարակումն իսկապես հետաքրքրական է: Փաստորեն, Ռուսաստանի իշխանությունն այդպիսով ցույց է տալիս, որ ղարաբաղյան հարցում վարում է մի քաղաքականություն, որը հիմնված է հասարակական կարծիքի վրա: Դա, իհարկե, առաջին հերթին մեսիջ է հայկական կողմին:
Բանն այն է, որ հայ-ռուսական հարաբերությունների թե՛ թղթաբանությունը, թե՛ հռետորաբանությունը պահանջում է կամ այդ ամենից տրամաբանորեն բխում է լիովին հակառակ վիճակ՝ Ռուսաստանը ղարաբաղյան հարցում պետք է աջակցեր հայկական կողմին: Հայաստանն ու Ռուսաստանը դաշնակիցներ են, հայտարարում են բարեկամության, ժողովուրդների եղբայրության մասին, միմյանց թև ու թիկունք լինելու մասին, և եթե դաշնակիցներից մեկը, եղբայր ժողովուրդներից մեկը գտնվում է բարդ խնդրի առաջ, ապա մյուսը տրամաբանորեն պետք է աջակցի նրան:
Ավելին՝ այդ աջակցությունը պետք է պահանջի նաև ժողովրդական կարծիքը, հասարակական կարծիքը: Իրականում առկա է հակառակ պատկեր: Ռուսաստանը Հայաստանին ոչ միայն չի աջակցում, այլ, ըստ էության, առավել մեծ օժանդակություն է ցուցաբերում ադրբեջանական կողմին: Ադրբեջանի հանդեպ ռուսական քաղաքականությունն այնպիսին է, որ կողքից դիտողի համար հենց Բաքուն կընկալվի որպես ռազմավարական դաշնակից: Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանն այդ իրականության վերաբերյալ Հայաստանի հասարակության հարցադրումներին չունի պատասխան: Խոսքը փաստարկված պատասխանի մասին է: Չփաստարկված պատասխաններն էլ իրենց ցինիզմով արդեն ավելի են լարում վիճակն ու բարդացնում ընկալումները:
Այդ իմաստով, Ռուսաստանը հայտնվել է փակուղում: Իսկ դա խնդիր է, ոչ միայն Հայաստանի հետ հարաբերության, այլ նաև ընդհանրապես տարածաշրջանային քաղաքականության իմաստով, որովետև այդ հարաբերությունն է պայմանավորում ՌԴ տարածաշրջանային նպատակների և շահերի իրացման արդյունավետությունը: Հայաստանում հայտնվելով հարաբերությունների փակուղում, Ռուսաստանը փակուղում կհայտնվի նաև կովկասյան քաղաքականության առումով: Առաջացել է նոր փաստարկների անհրաժեշտություն:
Ահա, այդ իրավիճակում առաջ է բերվում հասարակական կարծիքը, որն, իհարկե, ցանկացած իշխանության համար առնվազն ֆորմալ առումով «սրբություն սրբոց» է: Եվ պատահական չէ, որ այն առաջ է բերվում Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպումից առաջ: Որքան էլ այդ հանդիպումը, խոշոր հաշվով, գտնվելու է Մինսկի խմբի եռանախագահության ուղեծրում, այնուամենայնիվ հստակ է, որ ամեն մի համանախագահ պետություն փորձում է այդ ֆորմատը ծառայեցնել իր առանձին շահերին ու ռազմավարությանը: Այդ համատեքստում էլ Ռուսաստանը Սանկտ Պետերբուրգից առաջ քաշում է, ըստ էության, իր տարածաշրջանային ռազմավարության նոր փաստարկ, քանի որ ղարաբաղյան խնդիրն, իհարկե, տարածաշրջանի ապագայի համար առանցքային խնդիրն է:
Ռուսաստանի առաջ քաշած փաստարկն, իհարկե, բավական լուրջ է և խորը: Եթե մինչ այդ Հայաստանի դեմ ռուսական քաղաքականության պատասխանատուն Ռուսաստանի իշխանությունն էր, քաղաքական իսթեբլիշմենթը, ապա այժմ, փաստորեն, այդ իսթեբլիշմենթը հայկական հասարակության հարցադրումներն ուղղում կամ վերահասցեագրում է Ռուսաստանի հասարակությանը: Սա, իհարկե, ստեղծում է բավական նուրբ իրավիճակ, և պետք է խոստովանել, որ բավական ռիսկային, քանի որ պարունակում է սադրանքների բավական մեծ հող:
Սա, իհարկե, սպասելի էր, թե այն իմաստով, որ ռուսական քաղաքականությունը հարցեր լուծելու այլ տեխնոլոգիա և մոտեցում չունի և չի էլ պատկերացնում, և թե այն իմաստով, որ Ռուսաստանի իշխանությունը, փաստորեն, իր վրայից հակադաշնակցային քաղաքականության պատասխանատվությունը սրելու համար կարող է խնդիրը տեղափոխել հասարակությունների հակադրման դաշտ: Մինչդեռ Հայաստանի հասարակության խնդիրը, դիտողություններն ու պահանջները Ռուսաստանի հասարակությունից չեն, այլ Հայաստանի շահերի դեմ պետական քաղաքականությունից:
