Հայության կյանքի ապրիլքսանչորսյան օրերի անբաժանելի ուղեկիցն է սպասումը, թե ինչ կասեն ԱՄՆ նախագահները իրենց ավանդական ուղերձներում: Հետո ապրիլի 25-ին հայությունը նեղացած հայտարարում է, թե իրեն այս անգամ էլ խաբեցին: Իրականում ոչ ոք ոչ մեկին չի խաբում, և եթե կա խաբեության տեսակ, ապա լոկ ինքնախաբեության:
2016 թվականի ապրիլի 25-ն այդ տեսակետից ինչ-որ առումով բացառություն է, և ապրիլի 24-ին հաջորդած առավոտը հայության համար ունեցավ երկփեղկ բացում՝ մի կողմից բոլորը տպավորված են «Ավրորա» միջազգային մարդասիրական մրցանակաբաշխության առաջին արարողությամբ, որի ընթացքում պարգևատրվում են մարդասիրական բնագավառում աչքի ընկած անձինք, մյուս կողմից՝ ԱՄՆ նախագահ Օբամայից «հիասթափությամբ»: Բանն այն է, որ «Ավրորա» մրցանակաբաշխությունից հետո տարածվել է կարծիք, որ մենք գտել ենք մեր փնտրածը, և այլևս կարևոր չէ, թե ինչ կասեն ԱՄՆ նախագահները:
Ճշմարտությունն, ինչպես միշտ, մեջտեղում է, տվյալ դեպքում այս երկու փեղկերի մեջտեղում: Եվ ամբողջ հարցն այն է, թե ինչ է, ի վերջո, տեսնելու հայությունը բացելով այդ երկու փեղկերը, կամ վերջապես երբ է բացելու այդ փեղկերն ու տեսնելու, թե ինչ կա աշխարհում ընդհանրապես: Այդ դեպքում Հայաստանի հասարակությանը կհետաքրքրեր և կհուզեր արդեն ավելի շուտ ոչ թե այն, թե ինչ է ասում Օբաման կամ ԱՄՆ որևէ նախագահ Ցեղասպանության թեմայով, այլ այն, թե, օրինակ, Ցեղասպանության հուշահամալիրում ինչ է ասում Հայաստանի ոստիկանապետը իրեն պարզ ու տրամաբանական հարց տված լրագրողին՝ վիրավորելով նրա արժանապատվությունը, և հետո նաև ինչպես է ոստիկանությունը պարզաբանում այդ խոսքերը՝ չհամարձակվելով անգամ արժանապատիվ ներողություն խնդրել և բերելով պարզապես ծիծաղելի բացատրություն այն մասին, թե ոստիկանապետի խոսքում որոշ մարդիկ չեն տեսել չակերտները:
Հայաստանի հասարակության համար դա պետք է կարևոր լինի, ոչ թե այն, թե ինչ է ասել Օբաման: Ու նաև հայության համար: Որովհետև ոչ թե Օբամայի խոսքից, այլ հենց Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների վարքից ու բարքից է կախված Հայաստանի պետականության որակը: Ավելին՝ Օբամայի խոսքը, և ընդհանրապես հայության խնդիրների հանդեպ համաշխարհային հանրության վերաբերմունքը, կախված է հայկական պետականության որակից: Որովհետև ժամանակակից աշխարհում պետականությունն է այն գործիքը, որով լուծվում են կարևոր նշանակության հարցեր, որով ժողովուրդները, հասարակությունները փորձում են աշխարհում գտնել իրենց տեղն ու դերը, լուծել իրենց խնդիրները, հոգալ զարգացման և անվտանգության հարցերը:
Հայկական պետականության որակը, հետևաբար նաև հարցերի լուծման արդյունավետությունը պայմանավորված է հենց Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների մտավոր, ինտելեկտուալ կարողությունների, մարդկային արժանապատվության, մարդասիրական պատկերացումների շրջանակով: Ըստ այդմ՝ պատահական չէ, որ հայկական պետականությունը անկախությունից քառորդ դար անց ավելի շատ խնդիրներ ու մարտահրավերներ է հասունացրել ինքն իր գլխին, քան լուծել եղածները կամ ձևավորել խնդիրները լուծելու էֆեկտիվ պետական մեխանիզմներ:
Ավելին՝ ինչպես ցույց տվեց ապրիլյան քառօրյա պատերազմը, Հայաստանի Հանրապետության միակ էֆեկտիվ մեխանիզմը մնացել է զինվորը և հասարակության սերը նրա հանդեպ, որովհետև, մեծ հաշվով, զինվորը դա պետական ու հանրային միակ ռեսուրսն է, որ Հայաստանի իշխանություն կոչված համակարգը թողել է հասարակությանն ու պետությանը, չի յուրացրել, չի մսխել: Այն էլ՝ հասկանալի է, թե ինչու: Որովհետև այդ զինվորից բացի, պետական սահմանը պահելու այլ ռեսուրս չունեն, դե հո՞ դա չեն անի իրենց հարազատների, բարեկամների, որդիների միջոցով: Սահմանը պետք է զինվորը պահի, որպեսզի իրենք հանգիստ վայելեն հանրային և պետական մնացյալ բոլոր ռեսուրսների յուրացրածը, սեփականացրածը:
Ապրիլի 24-ն ու հայկական պետականությունը տարբեր բաներ չեն, և հետևաբար 24-ին Ծիծեռնակաբերդում ոստիկանապետի հնչեցրածը այդ խնդրի հետ լոկ գեոլոկացիոն կապի մեջ չէ, այլ բովանդակային, ինչպես ցանկացած պաշտոնյայի ցանկացած մեծ կամ փոքր գործողություն: Մեծ հաշվով, հայկական որևէ խնդրի հանդեպ արտերկրի որևէ պաշտոնյայի կամ կառույցի դիրքորոշում, հայտարարություն, որոշում, վճիռ, դա անուղղակի վերաբերում է առաջին հերթին Հայաստանի Հանրապետությանը, հայկական պետականությանը, հետո նոր տվյալ խնդրին:
Երբ կգիտակցվի այդ պարզ իրողությունը Հայաստանում և համայն հայության շրջանում, միայն այդ ժամանակ մենք կկանգնենք պետական ու ազգային խնդիրների լուծման արդյունավետ ճանապարհին, կտեսնենք այդ ճանապարհի շոշափելի արդյունք: Հակառակ դեպքում, մնացյալ ամեն ինչ, անգամ ամենալավ և լուսավոր նախաձեռնությունները գտնվելու են ընդամենը հայաստանյան դժգույն իրականության քող դառնալու մշտական ռիսկի ներքո:
Հայությանը, որպես աշխարհասփյուռ և բազմաշերտ սուբյեկտ՝ տարբեր համայնքներով, արդյունավետության համար պետք է գտնել հարցերի լուծման մեթոդաբանության ելման կետը: Եվ այդ ելման կետը չի կարող այլ բան լինել, քան պետականությունը: Մեր խնդիրների չափումը պետք է իրականացնել հենց այդ կետից, և եթե սկսենք հասկանալ, թե յուրաքանչյուր խնդրի հարցում ինչ դեր ունի պետականության որակը և ինչ դեր կարող էր ունենալ որակապես այլ պետականությունը, կգանք շատ պարզ և արդյունավետ եզրահանգումների: Եթե, իհարկե, կա դրա ցանկություն և կամք: Այլընտրանք չկա հաստատ:
