«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հայաստանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Չարլզ Լոնսդեյլը
– Պարոն դեսպան, ինչպե՞ս եք գնահատում միջազգային հանրության, հատկապես ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի գործողությունները Լիբիայում:
– Կարծում եմ` Լիբիայում գործողություններ ծավալելն անհրաժեշտ է, եթե հաշվի առնենք Քադաֆիի վարած քաղաքականությունը իր սեփական ժողովդի դեմ: Այդ գործողությունները նաև օրինական են, քանի որ հիմնված են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի որոշման վրա, որն աջակցել է միջազգային հանրությունը` ներառյալ Արաբական լիգան և արաբական երկրները: Այդ գործողությունները նաև ճիշտ են, քանի որ պետք է փորձել կանխել գործողությունները, որոնք վատ հետևանքներ կարող են ունենալ քաղաքացիական հասարակության համար: Այսօր (մարտի 29-ին) Լոնդոնում կոնֆերանս է տեղի ունեցել, որին մասնակցել են ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը, արտգործնախարարներ 30 երկրներից, ներկայացուցիչներ նաև Արաբական լիգայից:
– Ինչո՞ւ Գերմանիան չմիացավ Լիբիայի դեմ ռազմական գործողություններին:
– Գերմանիան գործողությունները խրախուսում է, մեկ այլ հարց է` ով է տրամադրում ռազմական ուժերը: Ամեն երկիր ինքն է որոշում` ինչպիսի դեր ունենալ ռազմական գործողություններում: Այն, որ Գերմանիան զորք չի տրամադրում` չի նշանակում, որ Գերմանիան չի պաշտպանում ՄԱԿ-ի որոշումը:
– Ինչո՞ւ էր Մեծ Բրիտանիայի դիրքորոշումն այդքան կարծր:
– Սա միայն Մեծ Բրիտանիայի պատասխանը չէ: Մենք աշխատում ենք Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի և բազում այլ երկրների` ներառյալ Արաբական լիգայի երկրների հետ: Անհրաժեշտ է հասկանալ, որ սա ոչ թե կոնկրետ մի տարածաշրջանի պատասխանն է, այլ շատ ավելի մեծ ընդգրկում ունեցող արձագանք, որը ներառում է նաև արաբական երկրները:
– Այս օրերին բավական պայթունավտանգ է նաև իրավիճակը Սիրիայում: Ինչո՞ւ միջազգային հանրությունը նույն արձագանքը չի ցուցաբերում Սիրիայի պարագայում:
– ԱՄՆ պետքարտուղարը և Մեծ Բրիտանիայի իշխանությունը խստորեն դատապարտել են Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձությունները` Սիրիայի կառավարությանը կոչ անելով թույլ տալ մարդկանց ազատորեն հավաքվել և իրենց կարծիքն արտահայտել: Ժողովրդի դեմ ուժի գործադրումը ճիշտ պատասխան չէ:
Միևնույն ժամանակ, իրավիճակը Սիրիայում տարբերվում է: Այստեղ պոտենցիալ սպառնալիքը շատ ավելի փոքր է, ուստի ես չէի ցանկանա համեմատել Լիբիայի և Սիրիայի իրավիճակները:
– Հայաստանը նման իրավիճակում էր 2008թ., երբ տասը մարդ գնդակահարվեց, բայց միջազգային հանրության արձագանքը համարժեք չէր: Դա աշխարհի կողմից երկակի ստանդարտներ կիրառելու հետևա՞նք է, թե՞ ընդգծված քաղաքականություն` նավթով հարուստ երկրի հանդեպ: Գուցե աշխա՞րհն է փոխվել Թունիսի և Եգիպտոսի հեղափոխություններից հետո: Եթե այո, ապա արդյո՞ք կարող ենք վստահ լինել, որ եթե Հայաստանը կրկին նույն իրավիճակում հայտնվի, միջազգային հանրության արձագանքն այլ կլինի:
– Ինչ վերաբերում է 2008թ.-ի դեպքերին, ասեմ, որ բրիտանական կառավարությունը դատապարտեց ուժի կիրառումը և կոչ արեց գործի առթիվ անկախ հետաքննություն անցկացնել, և շարունակում ենք դա ակնկալել: Ինչպես ասացի, ուժի կիրառումը ճիշտ պատասխան չէ: Մարդիկ ամեն երկրում իրավունք ունեն հավաքներ անցկացնելու և իրենց կարծիքը հայտնելու:
– Չե՞ք կարծում, որ Եգիպտոսի ու Թունիսի հեղափոխություններից հետո աշխարհի տրամադրություններն են փոխվել:
– Չեմ կարծում, որ մեծ բան է փոխվել: Հիմնարար ազատությունները նույնն են բոլոր երկրներում, այդ թվում` նաև Հայաստանում:
– Շատ փորձագետներ թերահավատորեն են վերաբերվում Լեռնային Ղարաբաղի հարցի շուրջ բանակցային գործընթացին: Նրանք կարծում են, որ ե՛ւ Հայաստանը, ե՛ւ Ադրբեջանը ժողովրդավարական իշխանություն չունեն, իսկ միմյանց նկատմամբ չունեն բավարար վստահություն: Կարծում եք` որևէ հակամարտություն, այդ թվում` և ԼՂ հակամարտությունը, կարո՞ղ է լուծվել առանց ժողովրդավարական ինստիտուտների հաստատման:
– Ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացումը և բանակցային գործընթացը շատ կարևոր են: Դրանք զուգահեռ պիտի տարվեն: Բայց չարժե այդ երկու գործընթացները կապել միմյանց: Հնարավոր է հասնել հակամարտությունների լուծման երկրներում, որոնք չունեն ժողովրդավարական ինստիտուտներ: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին, իհարկե, մենք կուզեինք ավելի արագ արդյունքներ տեսնել` ներառյալ փոխզիջումների գնալու պատրաստակամությունը, ներառյալ և այն, որ երկու կողմերն էլ, բաց քննարկումներ անցկացնելով, իրենց հասարակություններին պիտի բացատրեն, թե ինչ փոխզիջումներ են անհրաժեշտ հակամարտության լուծման համար:
– Ո՞րն է, ըստ Ձեզ, ՆԱՏՕ-ի դերը Հարավային Կովկասում:
– Մենք շուտով կբանակցենք Հայաստանի հետ երրորդ համագործակցության ծրագրի շուրջ: Եկող շաբաթ կքննարկենք երկրորդ համագործակցության ծրագրի արդյունքները: Մեծ առաջընթաց է գրանցվել, եթե նայենք պաշտպանության ոլորտի բարեփոխումներին: Հայաստանում, ինչպես նաև Վրաստանում, Ադրբեջանում ժողովուրդները պիտի որոշեն` որքան արագ զարգացնել հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի հետ: Հետաքրքիր է, օրինակ, որ Հայաստանը միաժամանակ կարող է մասնակցել երկու ռազմական դաշինքի ծրագրերում: ՆԱՏՕ-ն չի ստիպում որևէ երկրի համագործակցել:
– Վրաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի միաժամանակ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հեռանկարները ինչպե՞ս եք գնահատում:
– ՆԱՏՕ-ն բաց է երեք երկրների հետ համագործակցության համար: Հարցն այն է` ի՞նչ չափի համագործակցություն են նրանք ակնկալում: Երեք երկրների հետ համագործակցության քայլեր են արվում: ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու համար երկիրը պիտի որոշակի բարեփոխումներ կատարի: Բոլոր երկրներում առաջընթաց կա այդ առումով:
