Լիբանանի մէջ Թուրքիոյ դեսպանը կը թուի աշխուժացած ըլլալ։ Ան յաջորդաբար դասախօսութիւններ կու տայ Թուրքիոյ աշխարհիկ կարգերուն եւ Միջին Արեւելքի մէջ Թուրքիոյ նոր դերակատարութեան մասին։ Նախադրեալները մտածել կու տան, որ Լիբանանի մէջ թրքական դիւանագիտական ներկայացուցչութեան դէպի հասարակութիւն ուղղուող քարոզչաքաղաքական բնոյթի գործողութիւններու շարքի մը ականատես պիտի ըլլանք։
Լիբանանի մէջ թրքական դեսպանատունը ցարդ երեւութապէս կրաւորական դիրքորոշում ունի հայկական հարցերուն արձագանգելու նկատմամբ։ Այս մէկը յատուկ քաղաքականութիւն է, որ իրերայաջորդ դեսպաններու կողմէ կը կիրարկուի, յատնապէս թելադրուած պաշտօնական Անգարայէն։ Ամէն տեղ չէ, որ Թուրքիոյ արտաքին գերատեսչութեան ղեկավարութիւնը նոյն մօտեցումը ունի։ Երկիրներ կան, ուր ոչ միայն հակազդողի դերին մէջ է թրքական դիւանագիտութիւնը, այլ նաեւ ցուցական գործունէութեամբ կը բողոքէ հայկական պահանջատիրութեան դէմ։
Հայկական հարցերու առումով Լիբանանը շատ հասկնալիօրէն յայտնուած է թրքական պետութեան ուշադրութեան կիզակէտին։ Չմոռնանք. Լիբանանը միակ արաբական երկիրն է, որ ճանչցած է Հայոց ցեղասպանութիւնը.եւ ոչ միայն ճանչցած, այլ նաեւ՝ դատապարտած եւ միջազգային ճանաչում պահանջած։ Ճանչցող պետութիւններուն խստագոյն բանաձեւն է անիկա, հանդէպ Թուրքիոյ։ Լիբանանը կը դիտարկուի նաեւ ա՛յն միջավայրը, որ հայկական պահանջատիրութեան զանազան աշխատանքներուն համար պատրաստած է համապատասխան մարդուժը։
Այս առումներով Լիբանանի նկատմամբ, աւելի ճիշդը լիբանանահայութեան նկատմամբ որդեգրուած է լուռ դիւանագիտութիւնը։ Անձայն, այսուհանդերձ վստահաբար մօտէն հետեւելու եւ անուղղակի միջոցներու օգտագործումով հակազդելու մարտավարութիւնը։ Վարչապետ Էրտողանի լիբանանահայկական «դիմաւորում»ը անարձագանգ մնաց տեղւոյն թրքական դեսպանատան կողմէ։ Նոյն դեսպանատունը անպատասխան ձգեց իր երկրին ու պետութեան ուղղուած քաղաքական մեղադրանքներն ու ցեղասպանական պետութեան ժառանգորդը համարուելու յայտարարութիւնները։ Այս մէկը օրինաչափ երեւոյթ չէ, որեւէ պետութեան հաշւոյն, որուն նկատմամբ նման յայտարարութիւններ կը կատարուին։
Փոխարէնը, թուրք դիւանագէտը փորձ կը կատարէ այս պարգային լիբանանեան հասարակութենէն բարի վարուց վկայագիր ստանալու։ Ի տես լիբանանեան հասարակութեան մօտ հակահամայնքային տրամադրութիւններու ալիքի բարձրացման եւ վարչակառավարման դրութեան ապահամայնքայնացման պահանջներու նոր տարողութեան՝ պաշտօնական Անգարայի Լիբանանի ներկայացուցիչը Թուրքիոյ աշխարհիկ կարգերուն մասին դաս կու տայ լիբանանցիներուն եւ կը խօսի ժողովրդավարութեան թրքական տարբերակէն օգտուելու մասին։ Ուրեմն, ի պահաջեալ հարկին իսլամական դիմագիծի օգտագործում արաբական երկիրներու մէջ ենթահող գրաւելու նպատակով, այլ տեղ աշխարհիկ կարգերու թրքական նմոյշի ցուցադրութիւն՝ համակարանքի դաշտ ձեւաւորելու համար։ Երկակի կամ աւելի ճիշդը բազմակի չափորոշիչներու որդեգրումով կիրարկուող թրքական այս խաղը, կը թուի որ հեզասահ կ՛ընթանայ լիբանանեան հասարակական մարզադաշտին վրայ։
Վերադառնանաք հայկական հարցերու նկատմամբ թրքական դեսպանատան որդեգրած լուռ դիւանագիտութեան եւ փոխարէնը զուտ լիբանանեան հարցերուն նկատմամբ յարձակողապաշտ դիւանագիտութեան արձանագրած երեւոյթներուն, մէկ դիտարկում յաւելելով։ «Պիէլ» համալիրի մէջ հայ երիտասարդութեան բողոքի գործողութեան դիմաց խախտուեցաւ թրքական դեսպանատան կրաւորականութիւնը։ Հայ երիտասարդներուն նկատմամբ ֆիզիքական բռնամիջոց գործածողները թրքական դեսպանատան անվտանգութեան աշխատակիցներ էին, որոնք շեղում կատարեցին որդեգրուած վարքագիծէն…։
Կիպրոս ներխուժած եւ Հայաստանը շրջափակած Թուրքիան խաղաղապահի դեր ստանձնած է Լիբանանի մէջ։ 301 յօդուած ամրագրած երկիրը ժողովրդավարութեան մասին դասախօսութիւն կու տայ.իսկ իսլամական վարչակարգի ներկայացուցչիը աշխարհիկ կարգերու թրքական նմոյշին հետեւելու պատգամ կը փոխանցէ լիբանանցիներուն։ Աւելի բացատրողական ձեւ չկայ քաղաքական հակասութիւններու իրավիճակը բնութագրելու։
Շահան Գանտահարեան
«Ազդակ»-ի գլխաւոր խմբագիր
