«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, ժողովրդագրագետ Արտակ Մարկոսյանը:
Ռուսաստանի վիճակագրական ծառայությունը հրապարակել է 2021 թվականի անցկացրած մարդահամարի արդյունքները բնակչության ազգային կազմի վերաբերյալ, որտեղից պարզ է դառնում, որ հայերի քանակը նվազել է մոտ 20 տոկոսով: Ըստ այդմ, ՌԴ-ում 946 հազար հայ է բնակվում, մինչդեռ նախորդ մարդահամարով 1,18 մլն է եղել հայերի թիվը: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում, կարող ենք ասել, որ Ռուսաստանից Հայաստան մարդկանց մեծ հոսք ենք ունեցել:
Անկեղծ ասած, մի քիչ անսպասելի ու տարօրինակ է, որ հայերի թիվը Ռուսաստանում նվազել է, թեև դա լավ է: Դա նշանակում է, որ Ռուսաստանից էլ ենք արտահոսք ունեցել: 2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով մենք Ռուսաստանում 6-րդ էթնիկ հանրություն ենք եղել: Ես չգիտեմ և չեմ ուսումնասիրել, թե ինչ մեթոդաբանությամբ է անցկացվել մարդահամարը, ինչ հարց են տվել, ինչպիսի հարցաշար է եղել: Սա մի քիչ տարօրինակ է այն առումով, որ պետք է հաշվի առնենք, որ 2010-ից մինչև 2017 թվականը մենք բավական լուրջ արտագաղթ ենք ունեցել, և մեծամասնությունը հեռացել է հենց Ռուսաստանի Դաշնություն: Մարդիկ բավական ակտիվորեն ՌԴ քաղաքացիություն էին ձեռք բերում: Սա կարող է նշանակել նաև այն, որ մարդիկ հարցին ի պատասխան չեն ասել, որ իրենք հայ են, իրենց ազգային պատկանելիությունը չեն իդենտիֆիկացրել: Նվազման պատճառներից մեկը կարող է դա լինել: Սա ավելի խորը ուսումնասիրման կարիք ունի` հասկանալու համար, թե ինչ գործոնների հիման վրա է հայերի թիվը ՌԴ-ում նվազել: Որովհետև նման նվազմանն համար նախադրյալներ չկային: Մենք խոսում ենք 2010 թվականից հետո, 11 տարվա ընթացքում տեղի ունեցած գործընթացների մասին:
Ստացվում է, որ ամեն դեպքում ամենաշատ արտագաղթը հենց Ռուսաստա՞ն է եղել:
Այո, նախորդ փուլերում հիմնական հոսքը ուղղված էր դեպի Ռուսաստանի Դաշնություն: Ու այդ կտրվածքով եթե նայում ենք, պետք է հասկանալ, որ եթե ՌԴ-ում թիվը նվազել է, ուր են գնացել մեր հայրենակիցները այնտեղից:
Իսկ վերջին մեկ տարվա ընթացքում ինչ շարժ ենք ունեցել: Մասնավորապես, ռուս-ուկրաինական պատերազմով պայմանավորված մեծ արտահոսք է սկսվել Ռուսաստանից:
Վերջին մեկ տարում, այո, հնարավոր է, որ հեռացած լինեն Ռուսաստանի Դաշնությունից: Ինչ վերաբերում է ռուս-ուկրաինական պատերազմին, ապա, բնականաբար, դա ազդեցություն ունեցել է, բավական մեծ թվով մարդիկ դուրս են եկել Ռուսաստանի Դաշնությունից, որոնք հիմնավորվել են տարբեր երկրներում: Նաև այլ ազգերի ներկայացուցիչներ են դուրս եկել ՌԴ-ից: Նախորդ տարի իրենց մոտ 2021-ի տվյալներով, բնական աճի ցուցանիշը մոտ մեկ մլն-ով բացասական էր: Այսինքն մահերի թիվը մեկ միլիոնով գերազանցել էին ծնունդների թվին: Սա բավական մեծ թիվ է: Կարծում եմ՝ 2022-ին, հաշվի առնելով նաև պատերազմը, ենթադրվում է, որ բավական մեծ մահացության ցուցանիշ պետք է գրանցված լինի: Իրենք մտել են տուրբուլենտ ու բարդ ժամանակաշրջան, երբ բնակչության թվաքանակի բավական լուրջ նվազում է գրանցվելու: Անկման տեմպը մեծանալու է, ծնունդների թվի նվազում է արձանագրվելու, թեև իրենք ժողովրդագրական վիճակի բարելավմանն ուղղված ծրագրերը չեն դադարեցրել: Ռուսաստանում բնակչության թվաքանակը նվազելու է և բնական աճի նվազման հաշվին, և բնակչության բավական մեծ արտահոսքի հաշվին:
Պարոն Մարկոսյան, արդեն նշվում է, որ ռուս-ուկրաինական պատերազմով պայմանավորված մենք մեծ ներհոսքի նոր ալիք կունենանք, քանի որ արդեն խոսվում է ՌԴ-ում նոր մոբիլիզացիայի հնարավորության մասին:
Դե մենք ականատես ենք եղել միայն մոբիլիզացիայի առաջին փուլին, որի ժամանակ բավական մեծ ներհոսք եղավ դեպի Հայաստան: Այդ թվում մեծ թվով հայեր են դուրս եկել Ռուսաստանից: Դեռևս հայտարարված չէ նոր մոբիլիզացիայի մասին, հնարավոր է, որ այդպիսի արտահոսք այլևս չլինի, որովհետև ով պետք է դուրս գար, արդեն դուրս է եկել: Դա, իհարկե, կախված է նաև ՌԴ-ում ընթացող գործընթացներից: Բայց, որ ընդհանուր առմամբ, Ռուսաստանում ժողովրդագրական իրավիճակը վատթարանալու է, դա ակնհայտ է և արդեն սկսվել է այդ վատթարացումը ու գնալով ավելի է վատանալու առաջիկա տարիներին: Հնարավոր է՝ ավելի վատ լինի, քան կանխատեսվում է:
