Հայաստանի և Արցախի շուրջ բարդ իրավիճակն ու մարտահրավերները հաճախ են առաջացնում հարցեր, թե որոնք են այդ մարտահրավերները լուծելու ուղիները, ո՞ր քայլերն են, որ կբերեն իրավիճակի լիցքաթարման, բարդությունների հաղթահարման: Այստեղ շատ հաճախ եզրահանգումները բերում են աշխարհաքաղաքական կողմնորոշման շուրջ դատողությունների: Մի բան, որը ոչ թե դեպի լուծումներ տանող ճանապարհն է, այլ դրանցից առավելագույնս շեղող: Հայկական հանրությունն աշխարհաքաղաքական ընտրության շուրջ դիսկուրսի մեջ է դրվել հենց բուն անելիքների վերաբերյալ ռացիոնալ քննարկումների ճանապարհից դուրս բերելու համար: Հայաստանի լուծումները ոչ թե արտաքին կողմնորոշումների, այլ ներքին որոշումների դաշտում են: Որոշումներ, որոնք պետք է փոխեն Հայաստանի ներքին կյանքը, հասարակական-քաղաքական որակները, արդիականացնեն ներքին փոխհարաբերությունների համակարգը, քաղաքական համակարգը, հասարակական-քաղաքական ինստիտուտները:
Եթե Հայաստանը չկարողանա իրականացնել արդյունավետ արդիականացում, ինստիտուցիոնալ վերափոխում, ապա արտաքին որևէ ուղղությամբ աշխատանք չի ունենալու ցանկալի արդյունք, որովհետև ցանկացած արտաքին աշխատանք պետք է հիմնված լինի ներքին համակարգային, ինստիտուցիոնալ կարողությունների վրա: Հայաստանի արտաքին խնդիրների ճգնաժամն ու խորացումը, դրանց անվտանգային կատակլիզմները սկսել են գործնականում այն շրջափուլից, երբ փլուզվող ԽՍՀՄ շրջանակում իրապես արժեհամակարգային արդիականացման «դրոշակակիրներից» մեկը դիտվող Հայաստանը գործնականում վերածվեց քրեաօլիգարխիկ համակարգ կառուցող «առաջամարտիկներից» մեկի, կորցնելով արտաքին արդյունավետ քաղաքականության հենքը: Ըստ այդմ, Հայաստանում արտաքին, անվտանգային մարտահրավերների և խնդիրների լուծման վերաբերյալ քննարկումները պետք է պարունակեն ներքին կյանքին վերաբերող առարկայական խոսակցություն, կողմնորոշումների շուրջ վերացական գնահատականների փոխարեն: Հայաստանը պետք է կողմնորոշվի դեպի «ներս», որպեսզի կարողանա արդյունավետ աշխատել դեպի դուրս:
