Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը (ՀԾԿՀ) հայտնել է, որ այլևս սակագին չի սահմանի այն փոքր ՀԷԿ-երի համար, որոնց արտադրած էլեկտրական էներգիայի պարտադիր գնման երաշխիքային ժամկետը կավարտվի, ինչպես նաև 15տարվա ժամկետի ավարտից հետո պետությունը չի երաշխավորի փոքր ՀԷԿ-երից և վերականգնվող էներգետիկայի մյուս կայաններից՝ հողմային, արեգակնային, երկրաջերմային և կենսազանգվածի էլեկտրաէներգիայի պարտադիր գնումն ընդհանրապես՝ նրանց դնելով ազատ մրցակցային գործունեության պայմանների մեջ:
«Առաջին լրատվական»-ը փորձեց պարզել, թե այս կարգավորումները ինչ չափով են նպաստում ՓՀԷԿ-ի շուկայի ձևավորմանը ի՞նչ մրցակցային պայմաններ գոյություն ունեն:
Փոքր ՀԷԿ-երի միության նախագահ Նաիրա Նահապետյանն ասում է, որ վերջին տարիներին կատարվող այսպիսի կարգավորումները միտված են Հայաստանում ՀԷԿ-ի շուկա ձևավորելուն, ընդհանրապես էներգետիկ համակարգի գործունեությունը մրցակցային և շուկայական դարձնելուն, ինչպես որ ընդունված է ամբողջ աշխարհում: «Այս որոշումը ենթադրում է, որ այն կայանները, որոնք ունեն 15 տարվա ժամկետով պարտադիր գնման պետական երաշխավորում, դուրս են գալու դրանից և մտնեն ազատ մրցակցային հարաբերությունների մեջ, իսկ մնացածը կմնան պետական երաշխավորման ժամկետի մեջ»,-պարզաբանեց փորձագետը։
Նա նշում է, որ այսօր 200 ՓՀԷԿ-ից 30-նն արդեն դուրս են եկել շուկա: Այս փոփոխության արդյունքում, նրա խոսքով, սպառողները, արտադրողները, որոնք սնվում էին էլցանցերից, կկարողանան տարբեր, փոխադարձաբար ընդունելի սակագներով պայմանավորվածություններ ձեռք բերել: Ըստ նրա, սակայն, գործընթացը, ինչպես Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովից (ՀԾԿՀ) հայտնել են այլևս սակագին չսահմանելու մասին, չի նշանակում, որ գործում են անկախ, չնորմավորված հաշվարկային սակագներ: «Ո´չ, իրականում սահմանված է սակագների նվազագույն և առավելագույն շեմեր, ամենացածրը՝15.90 դրամն է, որի սահմաններից դուրս գալ բարձր կամ ցածր գին չի կարող գործել: Այս գործընթացի անխաթար իրականացման համար ստեղծվել են իրավասու մարմնի կողմից հատուկ լիցենզավորված կազմակերպություններ, որոնց միջոցով գործարանները կարողանում են հոսանքի առքուվաճառքը կազմակերպել»,-բացատրում է Նահապետյանը:
Շուկայի գաղափարը նրա դիտարկմամբ, այն է. որ ցանցերը դառնան որպես էներգիայի փոխադրամիջոց, այսինքն՝ ՀԷԿ-ը էներգիան տալու են սփռեյդ միջնորդ կազմակերպություններին, որոնք էլ վաճառելու են գործարաններին, արտադրողներին. «Օրինակի համար ենթադրենք՝ ես 16.9 դրամ սակագնով էի վաճառում, ապա այն վերանում է փետրվարից՝ինքնաբերաբար դառնալով 15.9դրամ: Հետևաբար չտուժելու համար ես միջնորդ կազմակերպությանը հայտնում եմ, որ այդ սակագինը ինձ ձեռնտու չէ, ես գոնե 1 դրամով բարձր սակագնով եմ համաձայն, նա գտնում է տնտեսվարողին, ով պատրաստ է ավել վճարել, կնքվում է պայմանագիր, իսկ եթե օրինակ՝ ես չեմ բավարարում սպառողի պահանջները, իր ուզած քանակով հոսանք չեմ կարողանում մատակարարել, ապա լիցենզավորված կազմակերպությունը դիմում է նաև այլ ՀԷԿ-ի և նրանց հետ էլ է պայմանագիր կնքում»:
Հարցին, թե այսօր ի՞նչ չափով են ՓՀԷԿ-ը պահպանում բնապահպանական կանոնները և ինչու են հաճախակի բողոքներ հնչում բնապահպանների կողմից, փոքր ՀԷԿ-երի միության նախագահն ասաց, որ,ցավոք, շատ հիդրոկայաններ այսօր չեն ապահովում բնապահպանական կանոնները, խախտում են իսկապես սանիտարական անհրաժեշտ պահանջները, ինչը հղի է էկոլոգիական վտանգներով: Նա ասում է, որ հիմնականում չեն պահպանվում գետերից թողքի նորմերը: «Օրինակ, եթե անհրաժեշտ է, որ ենթադրենք 500լ ջուր պարտադիր պահպանվի գետում, ապա իր շահերից ելնելով 500լ-ից ավել քանակով վերցնելու պարագայում՝ կարող է առաջանալ բացասական ռիսկ գետի միկրոֆլորայի, կենդանական աշխարհի վնասկար փոփոխության»,-ասում է նա:
Մյուս կողմից, սակայն, նա պնդում է, որ սխալ է հիմնավորումը, որ ՀԷԿ-ը կարող են չորացնել գետերը կամ պատճառ դառնալ: «ՓՀԷԿ-երը գետի ջրի քանակի փոփոխություն երբեք չեն կարող կատարել. ինչքան վերցնում ենք գետից, հետո էլ վերադարձնում ենք: Պարզապես պետք է հաշվի առնենք՝ եթե ջրի ծավալը երկու կուբ է, մենք չենք կարող 1,5-ից ավել վերցնել, որպեսզի հանկարծ բնապահպանական վնաս չհասցնենք»,-ասում է նա:
Ինչո՞ւ է հաճախակի խոսվում փոքր ՀԷԿ-ի անարդյունավետության մասին՝ նկատի ունենալով մեզանում ջրային ոչ հարուստ պաշարները հարցին ի պատասխան՝ տիկին Հայրապետյանն ասաց,որ համակարծիք չէ անարդյունավետության պնդման հետ,ուղղակի ճիշտ, ռացիոնալ հաշվարկներով պիտի կառուցվեն դրանք: Բայց մյուս կողմից՝ համաձայն է՝ ջրային պաշարներով հարուստ չենք, իսկ ՀԷԿ-ը գոյատևում են բնության պարգևած ջրի շնորհիվ, ջրի քանակից է կախված ՀԷԿ-երի հզորությունն ու հակառակը՝ անարդյունավետությունը: Բնականաբար ջրի սակավության դեպքում երբեմն առաջանում է արդյունավետության սղություն և սննկացման խնդիր:
