2021թ-ի հունվարի 1-ից կստեղծվի անկախ Փաստահավաք հանձնաժողով, որն ունենալու է 9 անդամ և նրանց նշանակելու է Ազգային Ժողովը: Հանձնաժողովի անդամներից 3-ին Ազգային Ժողովին են առաջարկելու կառավարությունը, Բարձրագույն դատական խորհուրդն ու Մարդու իրավունքների պաշտպանը։ Մնացած 6 անդամներին առաջադրելու են Ազգային Ժողովի խմբակցությունները. յուրաքանչյուր խմբակցություն՝ 2-ական թեկնածու: Խմբակցությունների առաջադրած թեկնածուներից մեկը պետք է լինի արական, մյուսը՝ իգական սեռի:
Արդարադատության նախարարության օրերս հրապարակած Փաստահավաք այս հանձնաժողովը ստեղծելու մասին օրենքի նախագծում գրված է, որ այս հանձնաժողովը լինելու է անկախ մարմին, որը ֆինանսավորվելու է բյուջեից՝ առանձին տողով և որը ուսումնասիրելու և փաստեր է հավաքելու 1991 թ-ի սեպտեմբերից մինչև 2018 թ-ի մայիսն ընկած ժամանակահատվածը Հայաստանում պարբերաբար տեղի ունեցած մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումների վերաբերյալ:
Ընդ որում՝ խոսքը վերաբերում է համապետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների և հանրաքվեների կազմակերպման և անցկացման ժամանակ գրանցված խախտումներին, հետընտրական գործընթացներում տեղի ունեցած քաղաքական հետապնդումներին, հանրության գերակա շահերի ապահովման նպատակով սեփականության օտարումներին, անձանց սեփականության իրավունքից զրկելու այլ դրսևորումներին, ինչպես նաև ոչ մարտական պայմաններում զինծառայողների մահվան դեպքերին: Միևնույն ժամանակ արձանագրվում է, որ այս հանձնաժողովը չի լինելու արդարադատության մարմին, քրեական պատասխանատվություն չի սահմանելու, պատժամիջոցներ չի կիրառելու:
Նախագծի հիմնավորման բաժնում նշվում է նաև, որ այս հանձնաժողովի ստեղծումը և իրականացվելիք գործառույթները բխում են 2019 թ-ի հոկտեմբերին հաստատված դատական և իրավական բարեփոխումների ռազմավարությամբ ամրագրված անցումային արդարադատության գործիքներ կիրառելու անհրաժեշտությունից:
«Միշտ էլ խոսվել է այն մասին, որ պետք է ուսումնասիրություններ կատարեն և եթե եղել են ապօրինություններ, ապա դրանք պետք է իրենց լուծումը ստանան՝ ցանկալի է դատական կարգով: Այդ իմաստով շատ նորմալ քայլ է: Թող կազմավորեն, կազմակերպեն, տեսնենք: Այստեղ շատ ավելի կարևոր է, թե ինչ քայլերով ու ինչպես են այդ ամեն ինչը իրականացնելու:
Հանձնաժողովն ինքը չի կարողանալու պատժել, բայց ահնձնաժողովը կարողանալու է իր ուսումնասիրության արդյունքները ներկայացնել դատարան ու խնդիրները պետք է ունենան, բնականաբար, դատական լուծում: Այլ ճանապարհ երևի թե չկա: Սա ամենաօրինական ճանապարհն է: Կարևոր է, որ այդ հանձնաժողովը լինի անաչառ, աշխատեն արդյունավետ ու արագ: Ես հիմա հանպատրաստից չեմ կարող ասել, թե 90-ական թվականներից նրանք ինչ են հայտանբերելու կամ պեղելու, բայց գոնե վերջին 10-15 տարվա կտրվածքով անելիք շատ կա»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ընդգծեց իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյանը՝ խոսելով այս հանձնաժողովից ակնկալվող արդյունքների մասին։
Վերջինիս խոսքերով՝ անկախ Հայաստանի ողջ պատմության ընթացքում մենք չենք ունեցել ընտրություններ, որոնց մասին կարող ենք ասել՝ փայլուն, բայց ընտական գործընթացները 98-2000-ական թվականներից հետո միշտ էլ աչքի են ընկել կազմակերպված կեղծարարություններով՝ իշխանության ամենավերին օղակների մասնակցությամբ, նրանց գիտությամբ, թողտվությամբ: Հետևաբար, այդ ընտրությունները պետք է ստանան իրենց գնահատականը:
«Այդ ընտրությունների արդյունքում Հայաստանում ձևավորվել են ոչ լեգիտիմ իշխանություններ, որոնք զբաղվել են սեփական բարեկեցության ապահովմամբ, մարդկանց ունեզրկելով: Օրինակները բազմաթիվ են: Մամուլը, եթե թերթենք՝ լիքն են նման տեղեկությունները»,-նշեց Վարդան Հարությունյանն ու հորդորեց կառավարությանը՝ գիտակցել իրենց այս գործի կարևությունն ու լրջությունը, այդ գործն անեն բավականին արագ ու էֆեկտիվ, որպեսզի չնմանվի վեթինգին կամ այն պատմություններին, որոնց մասին ուղղակի խոսել ու անցել են առաջ՝ առանց կոնկրետ արդյունքների։ Այսինքն՝ աշխատեն ու ժողովուրդն անընդհատ արդյունք տեսնի։
«Չեմ կարող նախապես ասել, թե ինչ արդյունք կունենանք: Ես ուղղակի ցանկությունս կարող եմ ասել, որ սա լիներ արդյունավետ գործիք ու կուզենայի, որ աշխատանքը դրական հանգուցալուծումներով ավարտվեր, եթե, իհարկե, երբևէ ավարտվի այդ աշխատանքը․եթե 90-ական թվականներից պետք է սկսեն, ես արդեն չեմ պատկերացնում, թե ինչ ծավալի աշխատանք է դա: Վախենամ հանկարծ խճճվեն այդ տարիների մեջ: Չգիտեմ, չեմ կարող որևէ բան հստակ ասել:
Սա, բնականաբար, ո՛չ վեթինգ է, ո՛չ էլ լյուստրացիա։ Բոլոր գործընթացներն էլ ինչ-որ ձևով լյուստրացիա ունեն իրենց մեջ, բայց այն լյուստրացիան, որի մասին մենք բազմից հայտարարել ենք՝ այդ լյուստրացիային այս հանձնաժողովի աշխատանքը, միանշանակ, չի կարող փոխարինել»,-եզրափակեց Հարությունյանը։
