Վերադառնալով Հարավային Ամերիկայի երկրների հայոց թեմեր կատարած Հովվապետական այցից՝ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդը շնորհակալական նամակ է հղել Համայն Ռուսիո Պատրիարք Կիրիլին, որ նա կատարել է մեր Կաթողիկոսի խնդրանքը և միջնորդել Մերձդնեստրի իշխանությանը, որպեսզի ազատ արձակեն այնտեղ ձերբակալված հայազգի լրագրող Էռնեստ Վարդանյանին:
Մերձդնեստրի իշխանությունը լսել էր Կիրիլ Պատրիարքի միջնորդությունը և, հարգելով այն, ազատ արձակել Էռնեստ Վարդանյանին: Փոխադարձ սիրալիրության և հանդուրժողության ինչպիսի հուզիչ դրսևորումներ, մարդասիրության ինչպիսի՜ վառ վկայություն: Ափսոս միայն, որ այդ ամենից ստացվող տպավորությունը փչացնում են մի քանի «մանր-մունր» հարցեր, որ առաջ են գալիս քրիստոնեավարական այդ իդիլիային ծանոթանալուց հետո:
Բանն այն է, որ ավելի քան երեք տարի շարունակ Հայաստանի իշխանությունը բանտերում էր պահում մի քանի տասնյակ մարդկանց, ում ձերբակալել էր Մարտի 1-ի իրադարձություններից հետո, մեղադրել զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու համար, և դատապարտել ընդամենը ոստիկանների ցուցմունքների հիման վրա: Այդ մարդկանց հանդեպ դատավճիռների արդարության հարցում կասկած էին հայտնել ոչ միայն ընդդիմությունը, ինչը, ենթադրենք թե, կարելի էր կողմնակալություն համարել, այլ նաև Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպան Արմեն Հարությունյանը, ինչպես նաև եվրոպացի բազմաթիվ պաշտոնյաներ:
Եվ ահա, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն անցած երեք տարիների ընթացքում որևէ մի անգամ չդիմեց Հայաստանի իշխանությանն ու ներողամտություն չհայցեց բանտարկվածների հանդեպ, թեկուզ ոչ թե նրանց հանդեպ գործված անարդարությունը փարատելու, այլ գոնե ներհասարակական լարվածությունը հաղթահարած լինելու շարժառիթով: Կաթողիկոսը չգիտես ինչու որևէ անգամ չդիմեց Հայաստանի իշխանությանը: Հիանալի է, որ նա գոնե Էռնեստ Վարդանյանի պարագայում ձեռնպահ չմնաց և Պատրիարք Կիրիլի միջոցով փորձեց միջամտել ու հաջողեց Էռնեստ Վարդանյանի ազատ արձակման գործում:
Սակայն ինչո՞ւ նա նույն փորձը չարեց Հայաստանում, անգամ այն դեպքերում, երբ քաղբանտարկյալներն ունենում էին առողջական լրջագույն խնդիրներ: Ինչո՞ւ նա այդ փորձը չարեց անգամ Մարտի 1-ից առաջ, երբ Հայաստանում իհարկե ոչ տասնյակներով, բայց էլի կային քաղաքական շարժառիթներով դատապարտված անձինք: Մինչև ե՞րբ պետք է Հայ Առաքելական եկեղեցին անտարբեր մնա Հայաստանի ներքին կյանքի հանդեպ, մինչև ե՞րբ պետք է Հայ Առաքելական եկեղեցին ասենք գնա ու Ռուսաստանի Պատրիարքի միջնորդությամբ ինչ-որ հայտարարություններ ընդունի Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ, իսկ ահա ներերկրային հակամարտությունների, ներհասարակական ճգնաժամերի հանգուցալուծման գործում մնա պասիվ, իներտ, անտարբեր: Եվ դա մեղմ դեպքում, լավագույն դեպքում, իսկ ընդհանրապես՝ մնա սոսկ որպես իշխանության կցորդ: Չէ՞ որ խոսքը Հայ Առաքելական եկեղեցու հոտի անդամ հանդիսացող քաղաքացիների կյանքի, իրավունքի, արժանապատվության, ազատության հետ առնչություն ունեցող խորքային երևույթների մասին է, չէ՞ որ այսօր Հայաստանն իսկապես բախտորոշ ժամանակաշրջան է ապրում, երբ կա՛մ ներկայիս արատավոր շրջանները խորություն ձեռք կբերեն ու կդառնան վիհեր ու անդունդներր, երբ Հայաստանն ինքը կդառնա մի մեծ ու խորը վիրապ, կա՛մ էլ՝ դուրս կգա ներկայիս փոսից ու առկա արատավոր շրջանից ու կդառնա իսկապես քրիստոնեական, մարդասիրական, համաեվրոպական արժեքներով ապրող պետություն, որում իրավունքն ու ազատությունը կհամարվեն մարդուն տրված Աստվածային պարգև, որից նրան զրկելը կհամարվի թե՛ քրեական, թե՛ քրիստոնեական հանցանք:
Չէ՞ որ եկեղեցին այստեղ անելիք ունի՝ անելիք, ոչ թե առնելիք, երբ փորձ է արվում ասենք Երևանի քաղաքաշինական թոհուբոհում առնել իրենը՝ Սայաթ-Նովա և Աբովյան փողոցների խաչմերուկին կաթողիկոսական նստավայրի տեսքով, կամ երբ TV-ավտոշուկաների մեր դարում փորձ է արվում գնել Բենթլի, որ երևի որոշ բարձրաստիճան հոգևորականների համոզմամբ հանդիսանում է հիրավի երանելի հարմարավետությամբ երկնային արքայություն տանող միակ հուսալի փոխադրամիջոցը:
Եկեղեցին անելիք ունի, և այդ անելիքը պետք է համապատասխանեցնի հասարակության առնելիքին: Իսկ այժմ կարծես լրիվ հակառակն է, և Հայ Առաքելական Եկեղեցին, որպես ոչ թե երևույթ, արժեք, այլ որպես ներկայումս գործող ինստիտուտ, հասարակության անելիքն է ուզում համապատասխան տեսնել իր առնելիքին: Հայաստանը ներկայումս հիրավի պատմական, շրջադարձային պահ է ապրում, և այդ շրջադարձի վրա իսկապես կարևոր ժամանակահատված է նաև եկեղեցու համար, այլապես պետությունն ու հասարակությունն անխուսափելիորեն առաջ են գնալու, և ցավալի ու ափսոսալի կլինի, որ եկեղեցին անդառնալիորեն ետ մնա և կտրվի: Ի վերջո, այն բավական հարուստ ազգային ժառանգություն է, արժեք, որն արդիական և ադեկվատ հունի մեջ լինելով կարող է իսկապես զգալի ծառայություն մատուցել հանրությանն ու պետությանը:
