Հաճախ կարելի է լսել, թե ինչպես հայկական միջավայրերում խոսում են այն մասին, թե ասենք Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, Եվրոպայում մարդկային փոխհարաբերությունները սառն են, մարդիկ անտարբեր են միմյանց նկատմամբ, չեն հաղորդակցվում, առաջնորդվում են բացառապես գործնական մղումներով: Փոխարենը, այդ ֆոնին ներկայացվում է հայկական իբր ջերմությունը, բարեկամությունից էլ լավ հարևանությունը: Իրականում, սակայն, այդ ամենը կեղծ և գաղափարականացված քարոզչության արդյունք է, և իրական կյանքը վկայում է, որ Հայաստանում հարևանությունն ու ջերմությունը բացառապես այն պարագաներում են, երբ հարևանները միմյանց հանդեպ ստիպված չեն պատասխանատվություն ստանձնել:
Իսկ երբ բանը հասնում է պատասխանատվության, ապա ջերմությունը վերափոխվում է անտարբերության, շառից ու փորձանքից հեռու մնալու համազգային հատկանիշի: Ահա այդ պայմաններում է, որ ամիսներ, տարիներ շարունակ բռնության ենթարկվող աղջիկը մահանում է, ըստ էության, բոլորի գիտությամբ, ու որևէ մեկը չի փորձում փրկել այդ աղջկան: Իսկ քանի քանիսն են նույն այդ երևույթի հետևանքով մահանում բարոյապես, հոգեպես, ենթարկվելով իրավունքի և ազատության ոտնահարումների: Մինչդեռ նույն այդ զարգացած երկրներում, որտեղ իբր սառը հարաբերություններ են մարդկանց միջև, դժվար է պատկերացնել, որ հասարակության անդամները ամիսներ շարունակ անտարբեր և անհաղորդ մնան իրենց նմանի ճակատագրին, որին ականատես են լինում գրեթե ամեն օր:
Անպայման կգտնվի մեկը կամ մի քանիսը, ովքեր անպայման կդիմեն ոստիկանությանը, կանհանգստացնեն, կդիմեն անընդհատ, որպեսզի դաժանությունը վերջ ունենա: Նույնը մյուս պարագաներում, մարդիկ մեկի սպանության, մեկի ոտնահարված իրավունքի համար դուրս են գալիս փողոց, որովհետև կա հանրային կյանքի, հանրային օրգանիզմի զգացում, կա գիտակցում, որ ամեն մեկի անհատական պաշտպանվածությունը ընդհանուրի հավաքականության մեջ է, և այսօր պաշտպանելով մեկին` դու քեզ ես պաշտպանում այսօրվա և վաղվա համար: Այդպես են առաջ գնում հասարակությունները, այդպես են տեղի տալիս իշխանությունները և դառնում հասարակության կամքի ծառայողներ:
Ինչպե՞ս այդ աստիճանի հասնել Հայաստանում, ինչպե՞ս հաղթահարել կենցաղից մինչև քաղաքականություն ընկած այդ անտարբերությունը: Ինչպե՞ս անել, որ օրինակ` հայոց բանակում զոհված զինվորի ընտանիքի հարևանը հասկանա, որ դա միայն վիշտ չէ, որ ապրում է իր հարևանն, ու որի համար իրենից պահանջվում է սփոփել նրան և հայտնել թաղման հոգսը հոգալու հարցում օգնության պատրաստակամություն: Այդ հոգեհարազատությունը, մարդկային այդ զգացումները շատ կարևոր են: Սակայն դրա մեջ կա միայն բարի կամք ու ոչ պատասխանատվություն: Մինչդեռ խնդիրը հասարակական պատասխանատվության ինստիտուտի ձևավորումն է, որը Հայաստանում բացակայում է գրեթե ամբողջովին: Խոսքը քաղաքացիներին արմատական պայքարի, մարդկանց միտինգների կամ երթերի ու ցույցերի հանելու մասին չէ: Ամենևին:
Անտարբերության այլընտրանքը միայն դա չէ: Պարզապես մարդիկ պետք է ունենան մի ընդհանուր արժեհամակարգ, որի պարագայում նրանք հնարավորություն կստանան զանազանել, թե ի՞նչն է զուտ անձնական, նեղ անձնական խնդիր, և ի՞նչն է անձնական դրսևորումով, բայց հանրային նշանակության հարց: Այդ դեպքում հասարակությունը կսկսի ավելի ադեկվատ լինել իրեն շրջապատող միջավայրին: Հետևաբար, Հայաստանում փոփոխության անկեղծ ցանկություն ունեցող քաղաքական ուժերի համար շատ կարևոր է ուշադրություն դարձնել այդ հանգամանքին, որ ձևավորվի հանրային արժեհամակարգը և քաղաքացիների ավելի ու ավելի մեծ շերտեր սկսեն զանազանել նեղ անձնականը հանրայինից, գիտակցել այն սահմանը, որտեղ իմ խնդիրը դառնում է բոլորինը: Դա պետք է լինի Հայաստանում քաղաքական պայքարի կարևորագույն ուղղություններից մեկը: Ոչ պակաս կարևորագույն, քան ասենք` իշխանափոխությանն ուղղված քայլերը: