Բազմիցս առիթ եմ ունեցել շեշտելու, որ Ուկրաինայում լուծվում է ոչ թե այդ երկրի, այլ աշխարհակարգի հարց, իհարկե գերազանցապես այդ երկրի անվտանգության, հասարակական բարեկեցության, անդորրի հաշվին, այդ երկրի ժողովրդի տառապանքի գնով: Իհարկե այստեղ կարող ենք կանգ առնել իրադրության բարոյական, մարդասիրական, արժեքային կողմի վրա, սակայն միևնույն ժամանակ այդ ամենի համատեքստում որևէ պատերազմի խոցելիությունն այնքան ակնառու է, որ մեկնաբանությունները դառնում են ավելորդ: Իսկ ահա քաղաքական տեսանկյունից կա մեկնաբանության ահռելի դաշտ, ընդ որում բազմազան շերտավորումներով և զարգացումների տրամաբանության հնարավոր տարբերակներով:
Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը օրեր առաջ հայտարարել էր, դիմելով ֆրանսիական հանրությանը, որ պետք է պատրաստվել ուկրաինական պատերազմի երկարաժամկետ հետևանքին, որը կլինի ամիսներ: Սա անկասկած է, եթե չասենք, որ խոսք կարող է լինել նույնիսկ տարիների մասին: Ուկրաինայում ձևավորվում է նոր աշխարհակարգը, համաշխարհային անվտանգության համակարգի ուժային նոր դասավորությունը և այս հարցը բնականաբար վերաբերում է բոլոր պետություններին, առավել ևս նրանց, որոնք գտնվում են աշխարհաքաղաքական «սեյսմիկ» գոտիներում: Իսկ Կովկասը, ինչպես հայտնի է, ոչ միայն աշխարհագրա-երկրաբանական առումով է սեյսմիկ գոտի, այլ նաև աշխարհաքաղաքականության: Հետևաբար, Ուկրաինայում տեղի ունեցող զարգացումները Հայաստանի համար բացի օպերատիվ-մարտավարական հնարավոր ռիսկերից, առաջ են բերում նաև ռազմավարական խնդիրներ, որոնց մասին էլ առիթ ենք ունեցել խոսելու: Սակայն դա թեմա է, որը գործնականում անսպառ է, հատկապես ներկայիս աշխարհաքաղաքական տուրբուլենտության պայմաններում, երբ անորոշ է, թե ինչ տրամաբանությամբ կարող են ընթանալ զարգացումները և ինչպես կարող են քաշվել բաժանարար գծերը:
Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի համար կարծես թե կենսական նշանակություն ունի, որպեսզի դրանք չպարփակեն Կովկասը որևէ մեկի «պատրոնաժի» ներքո: Եվ այստեղ բանն իհարկե նոր ԽՍՀՄ տրամաբանության վերականգնումը չէ, պարզապես Կովկասի «պարփակումը» նշանակելու է Հայաստանի սուբյեկտության «կոնսերվացում», գործնականում բոլոր դասավորությունների և ցանկացած պատրոնաժի պարագայում: Ըստ այդմ, կարևորագույն նշանակություն է ստանում, որպեսզի ընթացող զարգացումների համատեքստում Կովկասը դիտարկվի առավել մեծ ռեգիոնալ չափումով: Ինքնին սակայն, այդ հեռանկարը Հայաստանի համար «մանանա» չէ, որովհետև դրանով հանդերձ, Հայաստանին թերևս անհրաժեշտ է ձևակերպել այդ մասշտաբում Հայաստանի քաղաքական և քաղաքակրթական բովանդակությունը, ընդ որում ներդաշնակեցնելով այն հնարավոր մեծ ռեգիոնի բազմազանության հետ: Որովհետև, ինչպիսին էլ լինի այդ մեծ ռեգիոնի մասշտաբը, և որ ուղղությամբ էլ այն «մեծանա», կասկածից վեր է, որ ներառելու է քաղաքական և քաղաքակրթական տարբեր նկարագրեր և էթնոկրոնական հիմքեր ունեցող երկրների և ժողովուրդների, ըստ այդմ Հայաստանի համար հարկ կլինի թերևս մի կողմից ձևակերպել սեփական սուբյեկտային ինքնության կայուն հիմքը, մյուս կողմից նաև այդ կայուն ինքնության վրա կառուցված սուբյեկտության վարքագծի հնարավորինս ճկուն, ունիվերսալ ծրագիրն ու լեզուն: Սա բավականին բարդ գործ է, եթե նկատի առնենք, որ այն պետք է արված լիներ անցնող երեք տասնամյակի ընթացքում, առնվազն կայուն կազմավորված լիներ այդ աշխատանքի հասարակական-քաղաքական ինստիտուցիոնալ բազան, հիմքը: Սակայն, ոչ միայն ուշ չէ սկսել, այլ սկսելը հրամայական է, բոլոր նրանց համար, ովքեր համարում են, որ Հայաստանը պետք է հավակնի նոր աշխարհակարգում կայուն ու առավելագույնս անվտանգ տեղի և դերի, ընդ որում այլևս չվճարելով դրա համար բարձր, թանկ ու ցավոտ գին: