Հայաստանում ու Արցախում նշվում է Արցախի շարժման 34-րդ տարեդարձը, որն արդեն երկրորդ տարին անընդմեջ նշվում է ավելի շատ ծանր զգացումներով ու տրամադրությամբ, 44-օրյա պատերազմի հետևանքով:
Այդուհանդերձ, թե Հայաստանում, թե Արցախում խոսվում է շարժման մասին, հիշվում են դրվագներ, մասնակիցներ, հնչում են ոգեղեն ելույթներ և կոչեր, հավաստիացումներ և այլն: Այդ ամենը, սակայն, զուրկ է գործնականությունից, խոշոր հաշվով, ինչպես որ գործնականությունից զուրկ է եղել մինչև պատերազմը: Ավելին, հենց գործնականությունից զուրկ եղած լինելու հանգամանքն է նաև պատճառներից մեկը, որ Հայաստանն ու Արցախը տարեցտարի բարձր տրամադրությամբ մոտեցել են «բարձրից անկման» աղետալի սպառնալիքին: Մինչդեռ, եթե շարժման և համանման այլ տարեդարձերի պաթոսի փոխարեն հայկական՝ Հայաստանի և Արցախի հասարակական-քաղաքական կյանքում գերակշռեր իրավիճակին, մարտահրավերներին, աշխարհաքաղաքական վերափոխումներին համարժեքության ձգտումը, ապա արցախյան շարժումն ու դրա արդյունքը Հայաստանում ու Արցախում կթելադրեին նախ կառավարող էլիտաներ համարվող շրջանակների բոլորովին այլ անձնական և խմբային վարքագիծ, բոլորովին այլ արժեհամակարգերի վրա ձևավորված և հիմնված կառավարություն, ըստ այդմ նաև բոլորովին այլ որակի հասարակական-քաղաքական կյանքը:
Այդ պարագայում, Հայաստանն ու Արցախը շատ ավելի արդյունավետ կլինեին հասունացող մարտահրավերների, մեծ ու փոքր ռիսկերի կառավարման գործում՝ ունենալով այդ ամենին ուղիղ նայելու և այդ ամենի վերաբերյալ ուղիղ ու խորքային քննարկումներ ծավալելու համարձակություն: Որովհետև պաթոսի համար պետք էր ոչ թե համարձակություն, այլ թերևս միայն անամոթություն, երբ տարիներ շարունակ հանրությունից թաքցվում էին իրական խնդիրներն ու անելիքները, երբ տարիեր շարունակ մատուցվող բաժակաճառերով քողարկվում էին կառավարող էլիտաների անհամարժեքությունն ու անկարողությունը: Հայաստանն ու Արցախը նույն մարտահրավերի առաջ են այժմ՝ վերականգնվել իրական հասարակական-պետական համարժեքությամբ, խորքային խնդիրները, այդ թվում ոչ ամբոխահաճ թեմաները անկեղծորեն քննարկելու համարձակությա՞մբ, թե՞ վերականգնել ռազմահայրենասիրական անհամարժեք պաթոսի վրա «քաղաքական մակաբուծության» ավանդույթները: Հայաստանին ու Արցախին պետք է առաջինը, բայց Հայաստանի ու Արցախի հաշվին անձնական և խմբային բարեկեցություն դիզածների համար միշտ և առայսօր կարևոր է երկրորդը:
