Երկու-երեք օր, ու ծիրանի բերքահավաքը կավարտվի՝ Արարատի մարզում, Սուրենավան-Արմաշի տարածաշրջանում: Բերքահավաքն այստեղ սկսվել է 3-4 օր առաջ ու կավարտվի արդեն երկու-երեք օրից: Բերքը քիչ է: Հազիվ ամենամյա միջինի 10%-ի չափ լինի: Արմաշում, օրինակ, եղած 500 հա ծիրանի այգիներից տարեկան միջինում ստացվում էր 3000 տոննա արտահանելի քանակություն: Այս տարի 300 տոննան հաջողություն կլինի: Այդպես է ոչ միայն նշյալ տարածաշրջանում, որտեղից տրվում է հանրապետության ծիրանի բերքահավաքի ստարտը, և որտեղ որոշվում է ծիրանի սկզբնական գինը: Արարատի մարզպետարանի գինեվետցի պաշտոնյան, որ անցյալ տարի իր կես հա այգուց ֆուռին ավելի քան 7 տոննա ծիրան էր տվել, շուրջ 50 կգ քաղել է, ևս 150-200 կգ էլ կքաղի: Ծիրանի բիզնեսով զբաղվողների ֆուռերը դիրքավորվել են առավելապես Արարատի տարածաշրջանի մի շարք գյուղերում, բայց գործնականում առայժմ մթերում գրեթե չեն իրականացնում: Հունիսի 17-ին Տափերականում ամբողջ օրվա ընթացքում կգ-ն 800 դրամով ֆուռ է բարձվել ընդամենը 40 արկղ ծիրան: Ոչ թե հասունացած ծիրան չկա, այլ բերքը քիչ է, և, որպես կանոն, առաջին ու ընտիր բերքը ստացվում էր ծառերի սաղարթի ամենավերին հատվածքում, ժողովրդի լեզվով ասած՝ ծառերի «քյալաներին»: Իսկ այդ տեղերում այս տարի ընդհանրապես ծիրան չկա: Հետևաբար, բերքի որակն էլ այն չէ: Արմաշում, օրինակ, հավաքում են կգ-ն 800-1000 դրամով, բայց միջին գինը նստում է 500-600 դրամ, որովհետև մանրակրկիտ ջոկվում է, որից առաջացած «թափոնի» մի մասը շուկա է արտահանվում անհամեմատ էժան գներով, մի մասն ընդհանրապես շուկա չի էլ մտնում:
Մարզում, մասնագետների գնահատականներով, կհավաքվի առավելագույնը 10-12 հազար տոննա ծիրան՝ սպասվելիք 30-35 հազարի փոխարեն: Արմավիրում, պաշտոնյաների փոխանցմամբ, ավելի քան 35 հազար տոննա բերք է սպասվում: Ոչ պաշտոնական աղբյուրները, որ նույնպես պրոֆեսիոնալներ են ու վիճակին լավագույնս ծանոթ, պնդում են, որ ներկայացված թվերը նախկինի իներցիայով, սովորության համաձայն՝ տեղը-տեղին ճոխացված են: Այստեղ ևս սպասվում է ամենամյա միջինի առավելագույնը 30%-ը, որ բացարձակ թվերով կարող է լինել 12-15 հազար տոննա:
Նշենք, որ մարզի մի քանի ծանոթ գյուղապետների հետ ունեցած զրույցներից տպավորությունը վերջին թվի կողմն է: Հանրապետությունում առկա 9.7 հազար հա ծիրանենու այգիներից շուրջ 4 հազարը Արմավիրի մարզում է, 2.8 հազարը՝ Արարատում:
Փաստորեն, գրեթե 7 հազար հա-ից 10 տ/հա բերքի դեպքում այս երկու մարզերում կունենայինք 70 հազար տոննա ծիրան: Սպասում ենք 20-25 հազարի:
Նշենք, որ ամենախոշոր արտահանողը՝ «Սպայկա» ընկերությունը, այս պահին մթերում չի իրականացնում: Վերջին մի քանի տարիներին այս ընկերությունը Սուրենավան-Արմաշի տարածաշրջանից, թերևս, գնի պատճառով, ծիրան չի մթերում: Բայց մարզի մյուս տարածաշրջաններում դիրքավորվել է, արկղերը բաժանվել են և սպասում են «ընդունելի գնի»:
Իրավիճակի ներկայացումից հետո գանք խնդրի բուն էությանը, ամենակարևորին: Հասկանալի է, որ ծիրանի բերք չլինելը հետևանք է բնակլիմայական պայմանների, գարնանային ինտենսիվ անձրևների, հատկապես ծիրանի ծաղկման փուլում, որ խանգարեց փոշոտմանը: Հետևաբար, կառավարությունն այդ պայմանների վրա որևէ կերպ ազդել չէր կարող, և վերջինիս մեղադրելն անտեղի է: Հատկապես, որ հազիվ մեկ տարի է գործում: Գուցե անձրևների դեմն առնելը հնարավոր չէ, սակայն 21-րդ դարում անձրևների, ցրտահարությունների հետևանքների դեմ, այնուամենայնիվ, պայքարի բավականին արդյունավետ միջոցներ կան: Ընդ որում` ոչ շատ թանկարժեք, ոչ սակավ ու անհասանելի: Քավ լիցի, բոլորին հասանելի: Քիմիկատներ են, որ ծիրանի ծաղկման օրերին հաճախակի դարձող անձրևների ժամանակ՝ կիրառելով հնարավոր է նպաստել, խթանել փոշոտմանը: Նույն կերպ ցրտահարություններից օրեր, նույնիսկ ժամեր առաջ համապատասխան քիմիկատներ կիրառելով՝ խուսափել դրանից: Այդ քիմիկատները նոր չեն, չնայած, որ մեզանում հիմա էլ կարող են որպես նոր տեխնոլոգիաներ կիրառվել գյուղատնտեսության մեջ: Նման բազում լուծելի խնդիրներ կան, պարզապես պրոֆեսիոնալներ են պետք ու տեր կանգնողներ: Այդ թվում և Փաշինյանի կառավարությունում: Հասկանալի է, որ նոր եկած՝ սրանք ի վիճակի չեն ամենը միանգամից անելու: Բայց արդյոք այս մեկ տարվա ընթացքում արվել են քայլեր, որ վաղվա օրը այդ տեխնոլոգիաների կիրառման առումով հույս ներշնչեն: Միանշանակ, ոչ:
Ընդհակառակը: Ոլորտի զարգացմանը խոչընդոտող առաջին քայլը նախարարության վերացումն էր: Երկրորդը՝ բուսաբուծության ոլորտում փոխնախարարի հաստիքի վերացումը: Էկոնոմիկայի նախարարի՝ գյուղատնտեսության գծով երկու փոխնախարարներից և ոչ մեկը բուսաբուծության ոլորտի մասնագետ չի: Հաստիքի վրա խնայել են: Կհետևի, որ նախարարությունն իրեն դուրս է դնում ոլորտի ՀՆԱ-ի ավելի, քան կեսը տվող ճյուղի զարգացումներից: Երրորդը՝ գործում էին ԳԱՄԿ-ներ ու ԳԱՀԿ, որոնք որոշակի խորհրդատվություն էին ապահովում գյուղացուն: Կարեն Կարապետյանի օրոք, Սերգո Կարապետյանի օգնական աշխատակցուհիների իմպրովիզով, այդ համակարգը հաշված օրերի ընթացքում վերացվեց: Ամբողջ աշխարհում այն գործում է գյուղատնտեսական բուհերի կազմում կամ դրանց կից: Փաշինյանն անձամբ էր խոստացել բուհի ռեկտորատին քանդված այդ համակարգը հանձնել Ագրարային համալսարանին: Բայց, քանի որ այստեղ լուրջ փողեր են շրջանառվում (մինչև 1 մլրդ), կառավարությունում տեղի ունեցած ստվերային ռազբորկաների արդյունքում համակարգը վերակազմավորվեց որպես նախարարության վարչության, ինչպես ուզում էր փոխվարչապետ Ավինյանը: Այստեղ, դեռ նախկին նախարարի օրոք, տաքուկ տեղավորվել էին սրանց քեռի-քեռակինները, բավականին լավ աշխատավարձերով: Նախկինները «վերացրեցին» գյուղատնտեսական գրեթե բոլոր գիտահետազոտական կենտրոնները: Փաշինյանի կառավարությունն այս մեկ տարում որևէ կերպ զգացնել չտվեց, որ համաձայն չէ այդ փակումների հետ և տրամադրված է առաջին իսկ հնարավորության դեպքում վերագործարկել սրանք: Մինչդեռ, նման մոտեցման դեպքում հնարավոր էր բոլոր վերոնշյալ խնդիրները, որ մեծ ծախսեր չեն պահանջում, բայց երկրի տնտեսությանը միլիոնավոր դոլարների օգուտ կբերեն, կարճ ժամանակում լուծել: Վերջերս Նիկոլ Փաշինյանի կողմից գյուղատնտեսության հետ ամենաուղղակի առնչություն ունեցող Ջրային տնտեսության կոմիտեի նախագահ նշանակվեց մեկը, որը ժամանակին եղել էր «Վեոլիա Ջրի» տնօրեն Պատրիկ Լորենի թարգմանիչը: Սրա նշանակման վերաբերյալ Փաշինյանի հիմնավորումը մոտավորապես այդպիսին էր. «Լորենին թարգմանելիս ինչ-որ բան սովորած կլինի»: Նման մոտեցման դեպքում բոլորն էլ գյուղատնտեսության վերաբերյալ ինչ-որ բան սովորած կլինեն, որովհետև, ինչպես Չերչիլն էր ասում, «ամեն օր կարտոլ են ուտում», կամ ծիրան, ձմերուկ: Ամեն օր շրջում են զբոսայգիներում, ծառ ու թուփ են տեսնում: Պարզապես փաշինյանական այդ «ինչ-որ բանը» նշանակում է ոչ պրոֆեսիոնալ, որի արդյունքում էլ 70, 100 տոննայի փոխարեն սպասում ենք 25 տոննա ծիրանի բերքի: Եվ գալիք տարիներին սպասվող ծիրանի ու մյուս մթերքների քանակը խիստ կախվածության մեջ է լինելու կառավարությունում ծվարած ինչ-որ բան սովորածների թվից, որքանով որ շատացան վերջիններս, այնքանով նվազելու է ծիրանի բերքը:
