Թավշյա հեղափոխությունից հետո անցած ութ-ինը ամիսների ընթացքում հանրային դիտարկումների շրջանակում աչքի ընկնողներից մեկն էր այն, որ Հայաստանի նոր արտաքին քաղաքականությունը կամ նոր իշխանության արտաքին քաղաքականությունը բավականին կենտրոնացած է ռուսական ուղղությամբ, իսկ կարևոր այլ ուղղություններ հայտնվել են պասիվ ռեժիմում: Այստեղ առաջիններից մեկը մատնանշվում է եվրոպական ուղղությունը, հաշվի առնելով Բրյուսելի հետ 2017-ի նոյեմբերի վերջին ստորագրված շրջանակային համաձայնագրի առկայությունն ու դրա վավերացման գործընթացը Եվրամիությունում: Իհարկե, հույժ կարևոր են նաև հարաբերությունն ԱՄՆ ուղղությամբ, նաև Իրանի, Չինաստանի: Ուղղությունները կարելի է թվարկել, սակայն դրանք առանձին-առանձին բավականին կարևոր են և թերևս չարժե ամբողջացնել մեկ տարածության մեջ և անցնել հպանցիկ: Փորձենք յուրաքանչյուրի վրա կանգ առնել, հետագայում ավելի հանգամանալից անդրադառնալու անխուսափելի առիթների համոզումով:
Եվրամիություն. Հայաստան-Եվրամիություն շրջանակային համաձայնագիրն այստեղ սահմանել է որոշակի նշաձող, ինչը, սակայն, նույնիսկ նախկին իշխանության պարագայում, լինելով շատ ողջունելի և գերկարևոր, այդուհանդերձ, ինքնին որպես նշաձող «պահեստային» էր, տապալված Ասոցացումից հետո: Առավել ևս, թավշյա հեղափոխությունից հետո այն չափազանց ցածր նշաձող է, և Հայաստանն ու Եվրամիությունն ունեն հարաբերության բովանդակային վերբեռնման կարիք: Այդ համատեքստում թվացյալ որոշակի պասիվությունը ինքնին խնդիր համարել չի կարելի՝ հաշվի առնելով այն, որ Հայաստանում նոր է միայն ավարտվում իշխանության ամբողջական փոփոխությունն ու նոր իշխանության ձևավորումը: Եվրամիությունը, անկասկած, լավ պատկերացնում է խնդիրը և այն, որ չկան լուրջ ահազանգեր, հուշում է, որ Եվրոպան ըմբռնումով է վերաբերում Հայաստանում փոփոխություններով պայմանավորված որոշակի թայմաուտին: Բայց այստեղ, իհարկե, արդեն դրա ավարտի ժամանակն է, և նոր խորհրդարանի ձևավորումից ու աշխատանքի մեկնարկից հետո պետք է թերևս սկսել խորհրդարանական դիվանագիտության ինտենսիվ աշխատանքը եվրոպական ուղղությամբ, ընդ որում՝ ներգրավելով բոլոր խմբակցությունների ջանքը: Այստեղ իրավիճակն այնպիսին է, որ այդ ջանքը բխում է բոլորի շահից, համենայնդեպս, բոլոր նրանց, որոնց համար կարևոր է քաղաքական մշակույթի արդիականացումը և նոր համակարգի ձևավորումը:
Եվրամիությունն այդ հարցում անփոխարինելի գործընկեր է: Իհարկե, դա չի նշանակում, որ անվտանգության ռազմա-քաղաքական հարցերում Եվրոպան պակաս կարևոր է: Ամենևին: Ըստ այդմ, հունվարի 14-ից՝ խորհրդարանի աշխատանքի մեկնարկից, պետք է թերևս միացնել վայրկյանաչափն ու արդեն չափել աշխատանքի դինամիկան:
ԱՄՆ. Խոսել ԱՄՆ հետ հարաբերության խորացման, ինտենսիվացման, ընդլայնման մասին, նշանակում է ոչինչ չխոսել: Դա յուրաքանչյուր պետության, առավել ևս Հայաստանի ռազմա-քաղաքական և աշխարհագրական առանձնահատկություններն ունեցող պետության համար, այսպես ասած, բնական անհրաժեշտություն է: Եվ պետք է արձանագրել, որ այս ուղղությամբ Երևանը քայլ արդեն կատարել է՝ Վաշինգտոնում դեսպան է նշանակվել երիտասարդ և բավական փորձառու դիվանագետ: Այստեղ ընթացի մեջ է Երևանում ԱՄՆ նոր դեսպանի նշանակումը և, այսպես ասած, դեսպանների հարցը լուծելուց հետո թերևս պետք է չափել հայ-ամերիկյան հարաբերության գործընթացը նոր իրողությունների պայմաններում: Այդ իմաստով անհրաժեշտ է արձանագրել, որ Երևանը գուցե չափից ավելի զուսպ է արձագանքել ԱՄՆ նախագահի անվտանգության հարցերի խորհրդական Բոլթոնի հայտարարությանը՝ սպառազինության տրամադրման հնարավորության վերաբերյալ, թեև այդ իմաստով, իհարկե, ԱՄՆ-ին գուցե ավելի կարևոր է ոչ թե Երևանի արձագանքի ջերմեռանդության աստիճանը, այլ կարևոր էր Երևանում դա հնչեցնելը, որովհետև բուն հասցեատերը, թերևս, Հայաստանից դուրս էր, ընդ որում՝ գուցե ոչ այնքան Ռուսաստանում, որքան Թուրքիայում ու Ադրբեջանում: Միաժամանակ, Բոլթոնի այցը բարձրացրեց Իրանի թեման:
Իրան. Այստեղ առանցքային է այն, որ Նիկոլ Փաշինյանը նախորդ տարի սեպտեմբերին ՄԱԿ ԳԱ շրջանակում հանդիպեց Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանիի հետ: Այդուհանդերձ կարևոր է, որ հնարավորինս արագ տեղի ունենա Հայաստանի վարչապետի այց Թեհրան: Մի կարևոր բան արդեն տեղի ունեցել է: Ջոն Բոլթոնի այցի ընթացքում Երևանը ներկայացրել է հայ-իրանական հարաբերության կարևորությունը, որն ամերիկյան կողմում արժանացել է ըմբռնման, իսկ իրանական կողմում՝ շնորհակալության: Ու չնայած հետագա ներքին տեղեկատվա-քարոզչական հայտնի շահարկումներին, այդ իմաստով, Երևանին թերևս հաջողվել է ապահովել նվազագույն անհրաժեշտ բալանս աշխարհաքաղաքական գերբարդ և գերակտիվ վերափոխումների այս փուլում:
Չինաստան. Այստեղ հատկանշական է այն, որ Նիկոլ Փաշինյանին ուղղված շնորհավորանքում Չինաստանի վարչապետը շատ կոնկրետ մատնանշել էր «Մետաքի» ճանապարհի չինական մեծ նախագծի հարցում նրա հետ աշխատելու պատրաստակամությունը: Այստեղ դարձյալ, խնդիրը, իհարկե, Հայաստանի ներքին վերադասավորումների հարցն է և դրանից բխող ժամանակային օբյեկտիվ դադարը: Սակայն այստեղ էլ ակնառու է, որ կա հնարավորինս արագ՝ Պեկին այց կատարելու անհրաժեշտություն, թեկուզ խորհրդարանական ֆորմատով: Շփումը, կոնտակտը պետք է կայանա: Չինաստանը Երևանում կառուցում է Եվրասիայում մեծությամբ երկրորդ դեսպանատունը, իսկ դա միայն, այսպես ասած, քաղաքաշինական ցուցիչ չէ, այլ առաջին հերթին քաղաքական:
Ընդհանուր առմամբ, արտաքին քաղաքականությունը, անկասկած, առայժմ ունի բազմաթիվ հարցեր: Միաժամանակ, դրանք, թերևս, ոչ թե բացի սխալների, բացթողումների, այլ ավելի շուտ անելիքների և հեռանկարների բնույթից են բխում՝ հաշվի առնելով Հայաստանում տեղի ունեցած ներքին գործընթացների բնույթը: Բայց այն, որ դինամիկան պահանջում է արագացում, և հակառակ դեպքում բացերը կսկսեն առաջանալ, թերևս աներկբա է:
Լուսանկարը՝ armeniasputnik.am-ի
