Արդյո՞ք Հարկային օրենսգրքի փոփոխության և որպես դրա հետևանք գնաճի արդյունքում տուժում են բոլորը, թե՞ կան մարդիկ, ովքեր այդ գնաճի արդյունքում ավելի մեծ հարստություն են կուտակելու: Փորձենք հաշվել, թե իրականում ո՞ւմ վրա և որքա՞ն է ազդելու գազի, բենզինի և դիզվառելիքի թանկացումը:
Հունվարի 1-ից թանկացել է սեղմված գազի նկատմամբ կիրառվող ակցիզային հարկը: Հայաստանում տարեկան գազալցակայանների կողմից վաճառվում է 500 մլն խմ գազ: Ակցիզային հարկի և ԱԱՀ բարձրացման արդյունքում յուրաքանչյուր խմ գազի հարկը թանկացել է 20 դրամով, ինչի արդյունքում պետբյուջեն հավելյալ կստանա 10 մլրդ դրամ: Սա, եթե գազի սպառման նախորդ տարվա ծավալը պահպանվի, չնայած գազի թանկացումը անպայման ազդելու է սպառման ծավալի նվազեցման վրա:
Գրեթե 20 դրամով ավելացել է նաև բենզինի վրա կիրառվող հարկը: Հայաստանում տարեկան սպառվում է 140 հազար տոննա բենզին, ինչը հավասար է 182մլն լիտրի, որը բազմապատկելով 20-ով, ստանում ենք 3 մլրդ 640 մլն դրամ: Հենց այսքան հավելյալ գումար կմտնի բյուջե բենզինի թանկացման դեպքում:
Բայց ամենահետաքրքիրը դիզվառելիքի դեպքում է: Դիզվառելիքը թանկացել է միանգամից 60 դրամով, բայց դիզվառելիքի թանկացման դեպքում բյուջեն ոչ թե հավելյալ գումար է ստանալու, այլ ընդհակառակը` վնաս է կրելու: Դա ևս շատ հեշտ է հաշվել: Հայաստանում մինչև 2018թ. դիվառելիքի վրա կիրառվում էր միայն ակցիզային հարկ՝ 35 հազար դրամ յուրաքանչյուր տոննայի դիմաց: Տարեկան Հայաստանում սպառվում է 120 հազար տոննա, և ստացվում է, որ Հայաստանի բյուջեն դիզվառելիքից ստանում էր 4 մլրդ 200 մլն դրամի հարկային մուտք: 2018թ. հունվարի 1-ից ակցիզային հարկը իջեցվեց և դարձավ 13 հազար դրամ, և այս դեպքում կստացվի մոտ 1․5 մլրդ դրամի ակցիզային հարկ, և բյուջեի կորուստը կկազմի 2․6 մլրդ դրամից ավելի գումար: Բայց դիզելային վառելիքի նկատմամբ նոր Հարկային օրենսգրքով կիրառվեց ԱԱՀ՝ ավելացված արժեքի հարկ, որից մինչ այդ դիզվառելիքը ազատված էր: Թվում է՝ թե դրա արդյունքում բյուջեն առնվազն 10 մլրդ դրամի հավելյալ մուտք կստանա, և դա կփակի այն վնասը, որը կրելու է բյուջեն ակցիզային հարկի էժանացման արդյունքում: Բայց դա միայն առաջին հայացքից:
Հիշյալ 120 հազար տոննայից մոտ 100 հազարը սպառում է Հայաստանի հանքաարդյունաբերությունը, և միայն 20 հազարն է, որ բաժին է հասնում գյուղատնտեսությանը և դիզվառելիքով աշխատող քաղաքային ավտոտրանսպորտին: Հանքաարդյունաբերողները աշխատում են ավելացված արժեքի հարկման դաշտում, իսկ Հայաստանի Հարկային օրենսգիրքը նախատեսում է, որ նրանք արտահանման դեպքում պետք է հետ ստանան իրենց վճարած ԱԱՀ-ն: Այսինքն՝ այսօր նրանք գնեցին դիզվառելիքը, այն օգտագործեցին, իսկ իրենց ապրանքը արտահանելուց հետո պետական բյուջեից հետ են ստանալու դիզվառելիքի մեջ մտած ԱԱՀ-ն:
Ստացվում է, որ հանքաարդյունաբերողները հունվարի 1-ից դիզվառելիքը ձեռք են բերելու ավելի էժան գներով, քան հունվարի 1-ից առաջ: Դիզվառելիքը էժան է, քանի որ դրա գնի մեջ մտնող ակցիզային հարկը փոքրացել է, իսկ ԱԱՀ-ն նրանք հետ են ստանում: Իսկ ում են Հայաստանում պատկանում, պղնձի, մոլիբդենի, ոսկու և նույնիսկ քարի հանքավայրերը: Իհարկե իշխանության ամենաբարձրաստիճան պաշտոնյաներին: Եվ Հարկային օրենսգիրքն էլ գրվել է հենց այն հաշվարկով, որ նրանք ոչ միայն չտուժեն, այլ՝ մի բան էլ օգտվեն:
Մինչդեռ, սեղմված գազն ու բենզինը սպառում են հասարակության ամենալայն խավերը: Ստացվում է, որ Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունների արդյունքում տուժում են շարքային քաղաքացիները, իսկ օգտվում են իշխանության ամենաբարձրաստիճան պաշտոնյաները: Այլ բան չէր էլ կարող տեղի ունենալ:
