ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Արփինե Հովհաննիսյանը օրերս ներկայացրել է «Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին իր և Դավիթ Հարությունյանի հեղինակած օրինագիծը: «Առաջին լրատվական»–ն այս կապակցությամբ մի քանի հարց ուղղեց Արփինե Հովհաննիսյանին:
– Մինչև օրինագծի վերջնական ներկայացումը, արդյո՞ք այն դրվել է մասնագիտական քննարկման: Փաստացի մասնագետները մի շարք դրույթների վերաբերյալ իրենց անհամաձայնությունը հայտնեցին, որոնք մասնավորապես կապված էին հուշարձանների մասնակի տեղափոխման հետ:
– Անշուշտ, նախագիծը մշակելու ընթացքում զրուցել ենք տարբեր մարդկանց հետ: Այսօր ոչ այնքան մասնագիտական խնդիրներ էին բարձրացվում, այլ այնպիսի տպավորություն էր, որ կոնվենցիայի դրույթներին այնքան էլ ծանոթ չեն, և հարցերի ճնշող մեծամասնությունն առաջանում էր, օրինակ, ինչ ասել է մասնակի տեղափոխում կամ ինչ ասել է հրամայաբար: Կրկնում եմ` մենք վավերացրել ենք պայմանագիր, դեռևս 2008-ին ենք վավերացրել, և նախնական նպատակը կոնվենցիայի՝ օրենքի դրույթներին համապատասխանեցնելն էր: Ընդ որում՝ մի շարք հասարակական կազմակերպություններ, այդ թվում՝ մասնագիտացված ՀԿ-ներ, ինձ ներկայացրել էին առաջարկներ, և այնպես չէ, որ միանգամից, առանց որևէ մեկի հետ քննարկելու, դրվեց օրինագիծը շրջանառության մեջ: Անշուշտ, շտկումներ կարվեն, բայց հակված չեմ ասել, որ մենք կարող ենք արմատապես ինչ-որ բան փոխել կոնվենցիայում: Որպես իրավաբան՝ չեմ գտնում, թե կարելի է կոնվենցիայի դրույթներն ադապտացիայի ենթարկել կամայական ձևով, որովհետև արդյունքում կունենանք շատ ավելի վատ իրավիճակ: Այս կարգավորումը շատ կոշտ կարգավորում է, հավանության է արժանացել մի շարք հասարակական կազմակերպությունների կողմից: Երբ առաջին տարբերակը դրել էինք շրջանառության մեջ, միանգամից եղան առաջարկներ, որ կոնվենցիայում «մասնակի», «հրամայաբար» բառերը չեք գրել: Իրավական առումով մենք ադապտացիայի էինք ենթարկել՝ մտածելով, որ հրամայաբար և նման այլ բառեր չօգտագործենք, բայց ՀԿ-ներն ասացին, որ խնդիր կա, քանի որ բառացի վերարտադրություն էր պետք, քանի որ այսօր մշակութային հուշարձանի տեղափոխում «բացառիկ» կոչված բառի տակ կատարում են նաև այն դեպքում, երբ դրա փոխարեն ասենք գործարան են կառուցում: Ես չեմ կարծում, թե դա կարող է բխել որևէ քաղաքացու շահերից:
– Օրինագիծը մշակելիս ուսումնասիրե՞լ եք՝ հուշարձանների հետ կապված ինչ խնդիրներ կան: Արդյո՞ք հետևում եք քաղաքացիական պայքարներին, որոնք ծավալվում են այս կամ այն հուշարձանի պաշտպանության հետ կապված, և կա՞ որևէ քաղաքացիական ակցիա, որ շոյում է Ձեզ:
– Ինչպես ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի, այնպես էլ ես, հետևում եմ տարատեսակ շարժումներին: Բոլորովին այլ հարց է, թե դրանցից քանիսն են տեղավորվում իրավական հիմնավորման շրջանակներում: Ինձ ցանկացած դեպքում հետաքրքրում է՝ արդյո՞ք պահպանվել է իրավական հիմնավորումը, թե` ոչ: Ես ինձ երբեք պրոֆեսիոնալ չեմ համարի, եթե տեսակետ հայտնեմ այն հարցի կապակցությամբ, երբ չգիտեմ՝ դրա իրավական հիմքերը, իսկ ես չեմ կարող յուրաքանչյուր հուշարձանի տեղափոխման, նորոգման, ադապտացիայի և մնացած այլ դեպքերում տեսնել՝ դրանց տակ իրավական բազա կա՞, թե` ոչ:
– Ի՞նչ ասել է մասնակի տեղափոխում կամ բացառիկ դեպքերում հուշարձանի տեղափոխում, ընդհանրապես պե՞տք է տեղափոխել հուշարձանը, թե` ոչ:
– Իհարկե, մենք բոլորս ելնում ենք այն կանխավարկածից, երբ յուրաքանչյուրը, իրեն համարելով հանրային գիտակցության կրող, իր բնակավայրում, շրջապատում անընդհատ առնչվելով ինչ-որ հուշարձանի հետ, այն ընդունում է որպես գոյություն ունեցող փաստ, որ երբևէ չպետք է փոփոխվի: Անկեղծ ասած, ես էլ բացառություն չեմ կազմում, և ինձ մոտ էլ ցանկացած հուշարձանի փոփոխության հարցը կարող է հարցեր առաջացնել: Սակայն համաշխարհային պրակտիկան ելնում է նրանից, որ հուշարձանի տեղափոխում պետք է լինի: Հայաստանում այսօր 24.000 հուշարձան կա, և պարզ է, որ այս 24.000-ն էլ նույն տեսքով պահպանվել չեն կարող, մանավանդ բազմադարյա հնություն ունենալու պարագայում: Այս օրենքը դրա համար կոշտացման գնաց, այսինքն՝ տեղափոխել հուշարձանը միայն այն դեպքում, երբ այլընտրանքը միայն հուշարձանի չլինելն է, իսկ այսօրվա կարգավորման պարագայում կարելի էր տեղափոխել նաև այն դեպքերում, երբ հուշարձանը նյութական պահպանության խնդիր չուներ, բայց այլ նպատակներով պետք էր տեղն ազատել:
– Այսօր շատ առաջարկներ հնչեցին օրինագծի փոփոխման համար, որո՞նք կընդգրկեք:
– Առաջարկություններից շատերը կարևոր էին, բայց այս պահին հանպատրաստից ասել, որ ես պատրաստ եմ այս մի առաջարկն ընդունել, մյուսը՝ ոչ, ճիշտ չէ: Այդուհանդերձ, սպասելու եմ գրավոր առաջարկներին: Ամենակարևորն այն է, որ հնարավոր լինի հստակեցնել հուշարձանի ադապտացիա և փոփոխություն հասկացությունները:
– Դուք ամենաերիտասարդ պատգամավորներից եք խորհրդարանում: Հե՞շտ էր այս ամիսներին հանդես գալ որպես պատգամավոր: Եղե՞լ է պահ, որ մտածեք՝ ինչո՞ւ գնացի այս քայլին:
– Ցանկացած գործ, որ ստանձնում եմ, փորձում եմ պատվով կատարել և, ամենակարևորը, որևէ մեկին չվնասելով կատարել այդ աշխատանքը: Համենայնդեպս, մինչև այս պահը այդ երկու սկզբունքները փորձել եմ պահպանել:
– Քանի՞ օրինագծի վրա եք աշխատել այսքան ժամանակ:
– Տասից ավելի կլինեն:
– Հանրապետությունում փոխելու շատ հարցեր կան, ինչը կուզեի՞ք ամենից շատ փոխել:
– Շատ բան կա, ես փորձում եմ հերթով իմ մասնագիտական կարողությունները ծառայեցնել դրան: Չեմ կարծում` ինչ-որ ոլորտներ պետք է մատնանշել:
– Ամենախոցելին էլ հենց իրավական դաշտն է:
– Ամենախոցելին իրավական ոլորտը չէ, այլ իրավական ոլորտի միջոցով առկա խնդիրներն ավելի հստակ կարգավորելն է, իսկ թե որ ոլորտներում կան իրավական բացեր, ես չեմ մատնանշի, որովհետև գուցե մի ոլորտը թերագնահատեմ, մյուսը՝ գերագնահատեմ:
