«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է Ռազմավարական մշակույթի ռուսական հիմնադրամի փոխնախագահ Անդրեյ Արեշևը
– Մեծ ութնյակի գագաթնաժողովի ընթացքում ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող երկրների նախագահները ԼՂ հարցի վերաբերյալ իրենց համատեղ հայտարարությունում ընդգծել էին, որ հունիսին սպասվելիք Սարգսյան-Ալիև-Մեդվեդև հանդիպման ժամանակ պետք է ավարտվեն հիմնարար սկզբունքների շուրջ աշխատանքները: Պարոն Արեշև, ինչպե՞ս եք գնահատում դովիլյան հայտարարությունը, և ձեր կարծիքով, հնարավոր կլինի՞ հունիսին` Կազանում ԼՂ հարցի շուրջ ինչ-որ առաջընթացի հասնել:
– Դովիլյան հայտարարությունը ավելի կոշտ նրբերանգներով էր արված, քան սովորաբար արվում են նմանատիպ հայտարարությունները: Դա նկատվել է շատերի կողմից, սակայն կոշտությունը ձևակերպումներում դեռ չի նշանակում, որ կողմերը համաձայն են դրանց հետ: ԼՂ հարցի կարգավորման միջնորդությունն ընթանում է առավել գլոբալ հարցերի հետ միահյուսված և դրանց ֆոնին համարվում է երկրորդական կողմերի և մասնավորապես միջնորդ երկրների ներքաղաքական և արտաքին քաղաքական սցենարների նկատմամբ: Միացյալ Նահանգները, Մերձավոր և Միջին Արևելքում հայտնվելով բարդ իրավիճակում, Հարավային Կովկասում սեփական շահերն է հետապնդում, այդ թվում նաև Իրանի հարցի ենթատեքստում: Ռուսաստանը ևս իր հետաքրքրություններն ունի, մասնավորապես կապված սպասվելիք նախագահական ընտրությունների հետ և այս ամենը անդրադառնում է ԼՂ հարցի կարգավորման միջոցների և ֆորմատի վրա: Ինչ վերաբերում է Կազանի հանդիպմանը, ապա պետք է նշեմ, որ այն դիվանագիտական ակտիվությունը, որ կա Կազանի հանդիպումից առաջ կբերի բավականին համեստ արդյունքներ, որովհետև ԼՂ հարցի էությունը և նրա հետ կապված բարդ հարցերը, ցավոք սրտի, այդքան էլ հստակ չեն: Կազանում ինչ-որ փաստաթղթի ստորագրման հնարավորությունը ես համարում եմ խիստ անհավանական:
– Ըստ տարածված կարծիքի` Ռուսաստանն ամեն ինչ անելու է ԼՂ հարցում որևէ փաստաթուղթ ստորագրելու համար, որպեսզի Մեդվեդևը, լինելով ԼՂ խնդրում գլխավոր միջնորդ, որպես հաջողակ նախագահ մասնակցի առաջիկայում Ռուսաստանում սպասվող նախագահական ընտրություններին:
– Կարելի է ինչ-որ հաջողության հասնել և փաստաթուղթ ստորագրել կամ էլ մամուլի ասուլիս անցկացնել, բայց հարցը միայն դա չէ, կարևոր է, որպեսզի այդ փաստաթուղթն իրականում արտացոլի ղարաբաղյան փակուղուց դուրս գալու ճանապարհները: Ներկա պահին նման փաստաթղթի ստորագրումն անիրական է, և եթե ստորագրվի ինչ-որ մի բան, որը հետագայում պետք է իրագործվի, ապա այն մեծ վնաս կբերի Ռուսաստանին հետագայում որպես խաղաղարար հանդես գալու հարցում, ինչպես նաև կոչնչացնի վերջինիս շանսերը ոչ միայն ԼՂ հարցի, այլ նաև այլ հարցերի կարգավորմանը մասնակցելու առումով: Այդ իսկ պատճառով շատ կարևոր է տարբերել այսրոպեական տակտիկական տրամաբանությունը, երկարատև կարգավորումից:
– Մայիսի 25-ին Եվրահանձնաժողովի ընդունած «Նոր պատասխան փոփոխվող հարևանությանը» փաստաթղթում նշվում է, որ Եվրամիությունը պատրաստ է քայլեր ձեռնարկել` ընդլայնելու իր ներգրավվածությունը այն ձևաչափերում, ուր դեռ ներկայացված չէ, օրինակ` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում: Ինչպե՞ս կգնահատեք ԵՄ այս նախաձեռնությունը և ինչո՞վ է պայմանավորված ԵՄ ակտիվացումը ԼՂ հարցի կարգավորման գործընթացում:
– ԼՂ հարցի կարգավորման հարցում ԵՄ դերը դեռևս այդքան էլ հասկանալի չէ, քանզի վերջինս Միացյալ Նահանգների ստվերում է գտնվում և ԼՂ հակամարտության, ինչպես նաև Հարավային Կովկասի մյուս խնդիրների նկատմամբ չունի հստակ դիրքորոշում, ինչն էլ ԵՄ կառուցողական միջնորդությունը պակաս արդյունավետ է դարձնում:
– Միջազգային կառույցների կողմից բազմիցս է շեշտվել, որ քանի դեռ Հայաստանում և Ադրբեջանում ներքին խնդիրները հարթված չեն, կողմերը չեն կարողանա վճռական քայլերի գնալ ԼՂ հարցի կարգավորման հարցում: Այժմ ենթադրվում է, որ Հայաստանում եղած երկխոսությունը Սերժ Սարգսյանի համար բանակցային գործընթացում նման քայլերի գնալու հիմք կհանդիսանա, և հենց այդ նպատակով է միջազգային հանրությունը անընդհատ ողջունում երկխոսության փաստը: Ձեր գնահատմամբ, Սերժ Սարգսյանը նման քայլերի գնալու հնարավորություն ունի՞:
– Եթե կա կարծիք, որ իշխանության և հիմնական ընդդիմության` Հայ ազգային կոնգրեսի միջև համաձայնության հասնելուց հետո, Սերժ Սարգսյանը կկարողանա գնալ ԼՂ հարցում որոշակի զիջումների, ապա դրանք անիրական են: Նման զիջումները պարզապես կպայթեցնեն Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը և բանակցային գործընթացը կավարտվի չսկսված, քանզի ընդդիմությունը, որը տարբեր նպատակներ է հետապնդում, անմիջապես կմեղադրի Սարգսյանին ազգային դավաճանության մեջ: Հայաստանում ընթացող երկխոսությունը` ընդդիմության և իշխանության միջև դրական հանգամանք է, և ես կարևոր եմ համարում այն, որ և՛ իշխանության, և՛ ընդդիմության ներկայացուցիչները ընդգծում են, որ այդ երկխոսությունը ոչ մի դեպքում չպիտի ընթանա ի հաշիվ Հայաստանի հետաքրքրությունների, որպես ԼՂՀ անվտանգության երաշխավոր: Կարծում եմ` Հայաստանում հասարակական կարծիքի և ներքաղաքական ուժերի համախմբումը կնպաստի ԼՂ հարցի բանակցային գործընթացում երկրի դիրքորոշման ամրապնդմանը, դարձնելով այն պակաս հանդուրժող տարաբնույթ միակողմանի զիջումների նկատմամբ:
– Պարոն Արեշև, ինչպե՞ս եք գնահատում տարածաշրջանի ներկայիս իրավիճակը, մասնավորապես վերջին շրջանում ընթացող հետաքրքիր զարգացումները Հայաստանում և Վրաստանում: Այն դեպքում երբ Հայաստանում ընդդիմություն-իշխանություն երկխոսությունը տեղափոխվել է քաղաքակիրթ դաշտ, Վրաստանում ընդդիմադիրների հանրահավաքներին միջամտում է պետությունը: Այս ամենն ինչպիսի՞ փոփոխությունների կհանգեցնի:
– Իհարկե, Վրաստանում բավականին բարդ իրավիճակ է, և ես կարծում եմ, որ Հայաստանի շահերից է բխում Վրաստանում կայունության պահպանումը, այդ թվում` նաև քաղաքական կայության: Ինչ վերաբերում է ընդհանուր իրավիճակին Հայաստանում և Վրաստանում, ինչպես նաև հետխորհրդային տարածքում գտնվող մյուս երկրներում, ապա այդ ամենն այն իրավիճակի օրինաչափ հետևանքն է, որի մեջ վերջին 20 տարիների ընթացքում հայտնվել է հետխորհրդային տարածքը` ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո: Տնտեսական խնդիրները ընդհանուր են հետխորհրդային տարածքի երկրների համար` անկախ նրանից, թե ինչ հռետորություն են կիրառում այս կամ այն երկրի քաղաքական գործիչները: Հենց այս խնդիրն է պայմանավորում սոցիալական և քաղաքական լարվածությունը և հետխորհրդային երկրների քաղաքական էլիտաները մշտապես իրենց հույսը դնում են քաղաքական հասունության և դժվար պայմաններում գոյատևելու կարողության վրա: Այս խնդիրը ոչ պակաս վերաբերում է Վրաստանին, եթե ոչ ավելի` իր հարևանների համեմատ: