Վաշինգտոնում տեղի է ունեցել բռնություն, որի հեղինակը Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի թիկնազորն է: Էրդողանի՝ ԱՄՆ այցի կապակցությամբ Թուրքիայի դեսպանատան դիմաց բողոքի ցույց անցկացնող հայ, քուրդ և եզդի ցուցարարները ենթարկվել են հարձակման ու բռնության, որն ակնհայտորեն կատարել են Թուրքիայի նախագահի թիկնազորը ներկայացնող պատրաստված երիտասարդներ: Սա աննախադեպ մի իրավիճակ է Վաշինգտոնի համար, թեև սովորական երևույթ՝ Անկարայի համար:
Բռնության այս միջադեպը անկասկած պահանջում է ԱՄՆ իշխանության ոչ միայն իրավական, այլ նաև քաղաքական արձագանք, քանի որ տեղի ունեցածը անշուշտ քաղաքական ապտակ է Միացյալ Նահանգներին, որի հետ Թուրքիայի իշխանության հարաբերությունն, ի դեպ, մեղմ ասած, անամպ չէ: Թեև ներկայումս Անկարայի հարաբերությունը երևի թե միայն Մոսկվայի հետ է անամպ, ինչպես երևի թե խոշոր հաշվով եղել է միշտ՝ առանձին ժամանակահատվածային բացառություններով:
Վաշինգտոնում տեղի ունեցածը իրավական և քաղաքական ասպեկտներից բացի, սակայն, ունի նաև մեկ այլ կարևոր նրբերանգ, որն առնչվում է արդեն թերևս միայն մեզ՝ հայերիս, հայկական Սփյուռքին: Երբ Թուրքիայի դեսպանատան դիմաց ցույց են անցկացնում քրդերն ու եզդիները, դա հասկանալի է, նրանց համար պայքարի, գործողությունների այդօրինակ մեթոդը կամ ձևը ինչ-որ առումով բնական է, որովհետև չունեն միջազգային քաղաքականության մեջ ճանաչված պետական սուբյեկտություն: Իհարկե, քրդերի դեպքում կա փոքր բացառություն՝ Իրաքյան Քրդստանի տեսքով, սակայն այստեղ, իհարկե, կան մի շարք կարևոր նրբերանգներ ու տարրեր, որոնք այդ միավորը չեն դասում լիարժեք միջազգային պետական սուբյեկտության շարքին:
Հայերը ունեն պետություն՝ արդեն 25-ամյա առնվազն դե յուրե անկախությամբ: Ավելին, դե ֆակտո անկախությունն էլ կախված է նրանից, թե այդ գործում ինչ որակի և բովանդակության աջակցություն կլինի Սփյուռքից, թե այդ պետականության օրակարգը որքանով գերակա կլինի Սփյուռքի համար, որն ահռելի ռեսուրս է պետականության զարգացման համար: Պետության, պետականության գոյությունը պետք է փոխի համայն հայության օրակարգը, առաջնահերթությունները, օրակարգի գոյացման, ձևավորման տրամաբանությունը: Բայց դրա հետ մեկտեղ պետք է փոխվեն նաև թե նոր, թե անգամ հին օրակարգի սպասարկման ձևերն ու բովանդակությունը:
Պետականություն ունեցող ազգերից պահանջվում է թերևս գործունեության, պետական ու ազգային օրակարգի սպասարկման որակապես այլ մեթոդաբանություն և ձև: Հատկապես, երբ այդ ամենին ավելանում է նաև տեղեկատվական դարաշրջանի առկայությունն իր առանձնահատկություններով:
Ցույցերը, տարատեսակ բողոքի, այսպես ասած, փողոցային ակցիաները հայկական Սփյուռքի զինանոցում կայուն տեղ ունեին մի քանի տասնամյակ առաջ, երբ չկար հայկական անկախ, միջազգային սուբյեկտ հանդիսացող պետականություն: Ներկայումս դրանք իրենց տեղը պետք է զիջեն, պետք է զիջած լինեին արդեն պետականության գոյությունից բխող մեթոդաբանական մոտեցումներին և գործիքակազմին:
Ինչ խոսք, այդ հարցում առանցքային նշանակություն ունի նաև այն, թե պետականությունը, պետությունն իր հերթին ինչքանով է համարժեք այդ ուղղությամբ Սփյուռքի հետ աշխատանքին: Այստեղ անհամարժեքությունն ակնհայտորեն երկուստեք է: Ընդ որում, թող ամենևին փորձ չարվի նենգափոխել բարձրացվող խնդիրն և այն դիտարկել թուրքական վայրենության նույնիսկ անուղղակի արդարացման համատեքստում: Թուրքիայի ներկայիս իշխանության հակաքաղաքակրթական բնույթը ակնառու և դատապարտելի է ոչ միայն աշխարհում, այլև հենց Թուրքիայի հանրության ահռելի շերտերում:
Տվյալ պարագայում մեզ համար խնդիրը պետք է լինի ոչ միայն Էրդողանի «վայրենությունը», այլև Սփյուռքի, հայկական գործոնի արդիականացումը և համարժեքացումը պետականություն ունեցող ազգի վարքագծին: Տեղի ունեցածը այդ խնդրին անդրադառնալու ընդամենը առիթն էր, հերթական և, իհարկե, ցավալի առիթը:
