Կրոնը ավելի մեծ բան է, քան հավատը: Դա և՛ հզորություն է, և՛ ազդեցություն: Այն ազդում է բոլորիս վրա ամեն օր՝ անկախ մեր սեփական հայացքներից:
Չնայած կրոնների ահռելի ազդեցությանը ժամանակակից աշխարհում, դրանց նկատմամբ հսկողությունն ու պահանջները բացարձակապես այլ են, քան մեր հասարակության մյուս ոլորտներում: Օրինակ՝ եթե միջազգային կազմակերպությունը, կառավարությունը կամ մի ժամանակակից կորպորացիա հայտարարի, որ կանայք չեն կարող մասնակցել ղեկավարման պրոցեսին, ունենալ որոշում ընդունելու իրավունք կամ ֆինանսական հարցեր լուծել, ապա դա կլինի մեղադրանքի արժանի կամայականություն: Սակայն դա սովորական բան է աշխարհի գրեթե բոլոր կրոններում:
Կրոնական կյանքում մենք թույլատրում ենք բաներ, որոնք անընդունելի են աշխարհիկ կյանքում: Ես գիտեմ դա սեփական 30-ամյա փորձից: Ես այն կանանցից եմ, ովքեր պայքարում էին սեռերի անհավասարության ցանկացած դրսևորման դեմ: Տղաների հետ հավասար ես խաղում էի փողոցային բասկետբոլ: Ասում էի, թե դառնալու եմ Ամերիկայի առաջին կին նախագահը: Պայքարում էի հավասար իրավունքների ցուցակում ուղղում մտցնելու համար, որի ընդունումը 40 տարով սառեցվեց: Ես առաջին կինն էի և՛ հորս, և՛ մորս գերդաստաններում, որ աշխատանք գտավ տնից դուրս և նույնիսկ բարձրագույն կրթություն ստացավ:
Ես երբեք չէի համաձայնում, որ ինձ չեն ընդունու իմ կին լինելու պատճառով, բայց ո՛չ իմ կրոնում: Այդ ամբողջ ընթացքում ես հետևել եմ մորմոնների նահապետական և ուղղափառ կրոնին: Ես մեծացել եմ ծայրաստիճան ավանդական ընտանիքում: Ես տնային տնտեսուհի մորս ութ երեխաներից մեկն եմ: Հայրս կրոնական համայնքի առաջնորդ է: Ես մեծացել եմ մի շրջապատում, որտեղ համարվում էր, որ իմ արժանապատվությունն ու դիրքը ապահովում են իմ իմացած կանոնները. ամուսնացիր կույս, երբեք մի՛ օգտագործիր ալկոհոլ, մի՛ ծխիր, միշտ օգնիր ու ծառայիր և կլինես լավ աղջիկ: Մեր կանոնների մի մասը խիստ են, սակայն մենք հետևում էինք դրանց, որովհետև սիրում էինք մարդկանց, սիրում էինք կրոնը և ունեինք հավատ:
Մորմոնների դրվածքը սահմանում էր ամեն ինչ. ի՞նչ կրել, ո՞ւմ հետ հանդիպել, ո՞ւմ հետ ամուսնանալ: Ամեն ինչ. նույնիսկ՝ ինչ ներքնազգեստ կրել: Ես պատկանում էի մի կրոնի, ուր յուրաքանչյուր մարդ իր վաստակի տասներորդ մասը տալիս էր եկեղեցուն: Ես նույնպես: Թերթերի առաքումից և դայակությունից ստացած իմ աշխատավարձի տասներորդ մասը տալիս էի եկեղեցուն: Ես պատկանում էի մի կրոնի, որտեղ ծնողները ուղղորդում են հոգեորսության երկամյա առաքելության մեկնող իրենց երեխաներին՝ ասելով, որ ավելի լավ է մեռնել, քան վերադառնալ մեղք գործած, անպատիվ: Ես պատկանում էի մի կրոնի, ուր ամեն տարի երիտասարդները ինքնասպանություն էին գործում վախից, որ իրենց միասեռականությունը կբացահայտվի համայնքում: Սակայն ինձ համար դա նաև այն կրոնն էր, որ ես, անկախ նրանից, թե որտեղ եմ ապրում, ունեի ընկերներ, որոնք միշտ պատրաստ են օգնության հասնել: Ես ապահով էի զգում ինձ: Կյանքս հստակ էր ու պարզ: Ինձ օգնում էին երեխայիս մեծացնել: Այդ պատճառով ես առանց հատուկ հարցերի ընդունեցի, որ առաջնորդ կարող են լինել միայն տղամարդիկ, համաձայնեցի, որ կանանց տրված չէ Աստծո հոգևոր առաջնորդ լինելը Երկրի վրա, այսինքն՝ քահանա:
Եվ ես ընդունում էի տղամարդկանց ու կանանց անհավասարությունը բյուջեի հարցերում, կարգապահական խորհուրդներում կամ որոշումներ ընդունելիս: Ես կանաչ ճանապարհ էի տալիս կրոնին, որովհետև սիրում էի այն:
Մի պահ կանգ առա: Գիտակցեցի, որ թույլ եմ տալիս վերաբերվել ինձ որպես ինչ-որ աշխատուժի լուրջ տղամարդկային գործերում: Ես բախվեցի ներքին հակադրությունների հետ և միացա իմ շրջապատի մյուս ակտիվիստներին: Մենք ավելի քան տասը տարվա շատ-շատ լարված աշխատանքի պատմություն ունենք:
Մենք սկսեցինք մարդկանց տեղեկացված լինելուց: Հնարավոր չէ փոխել այն, ինչ չգիտես: Մենք սկսեցինք զբաղվել պոդկաստինգով և բլոգների տարածմամբ, գրել հոդվածներ: Ես կազմեցի մեր համայնքում տղամարդկանց ու կանանց անհավասարության դրսևորումների երկար ցուցակ: Հետո անցանք կանանց շահերի պաշտպանության համար գործողությունների կազմակերպմանը:
Մենք այնպիսի բաներ էինք անում, որ հնարավոր չէր անտեսել: Օրինակ՝ եկեղեցի էինք մտնում տաբատով կամ էլ փորձում այցելել տղամարդկանց ժողովը:
Թվում է, թե հասարակ բաներ են, սակայն մեզ՝ կազմակերպիչներիս վրա, դա թանկ էր նստում: Մեզ հետ խզում էին կապերը, քշում գործից: Ամեն օր ցասումով լցված նամակներ էինք ստանում: Մեզ վրա հարձակվում էին սոցիալական կայքերում և մամուլում:
Բռնության սպառնալիքներ էլ կային: Մենք կորցրինք մեր դիրքը համայնքում: Մեզ մերժեցին եկեղեցուց: Մեզանից շատերին կանչեցին կարգապահության խորհուրդ: Մեր սիրած համայնքը մեզ մերժեց այն բանի համար, որ մենք ուզում էինք բարելավել պայմաններն ու հավատում էինք, որ դա հնարավոր է:
Ինձ համար սովորական էր դառնում մտերիմներիս այս վերաբերմունքը: Ես գիտեմ, թե ինչ են մարդիկ զգում, երբ փորձում են փոխել կամ էլ քննադատել նրանց: Սակայն ամենից շատ ինձ ցնցեց այն, որ այս գործի ընթացքում ես ստանում էի խայթող գնահատականներ՝ ինչպես ձախակողմյան աշխարհիկ ծայրահեղականներից, այնպես էլ կրոնական աջակողմյաններից: Իմ աշխարհիկ ընկերները չէին գիտակցում, որ կրոնի նկատմամբ այս թշնամությունը, արտահայտությունները՝ «Հավատացյալները կա՛մ գիժ են, կա՛մ հիմար», «Կրոնը ուշադրության արժանի բան չէ», «Դա ճամփա է դեպի հոմոֆոբիա և ատելություն», վկայում են, որ նման թշնամությունը ոչ թե պայքար է կրոնական ծայրահեղության դեմ, այլ դրա տնկարանը:
Նման փաստարկներն անզոր են, դա գիտեմ սեփական փորձից: Հիշում եմ՝ ինչ-որ մեկն ինձ անվանեց հիմար իմ մորմոն լինելու համար: Եվ իմ միակ ցանկությունը՝ ինքս ինձ, ինձ նմաններին պաշտպանելն էր, որովհետև մենք հիմար չենք, որ հավատացյալ ենք:
Նման քննադատությունն ու թշնամությունը ոչ մի բան չեն տալիս, և ես ուշադրություն չէի դարձնում: Երբ լսում եմ, շարունակում եմ նյարդայնանալ. ես ընտանիք և ընկերներ ունեմ: Նրանք իմն են, և ես նրանց միշտ պիտի պաշտպանեմ՝ միաժամանակ պայքարելով իրենց հետ: Ինչպե՞ս է հնարավոր, հարգելով որևէ մեկի կրոնական հայացքները, պատասխանատվության կոչել իր հասցրած վնասի համար: Դա դժվար հարց է: Ես դեռ վերջնական պատասխան չունեմ:
Ծնողներս և ես 10 տարի է՝ այս սրի եզրին ենք: Նրանք գիտակից, լավ մարդիկ են: Թույլ տվեք բացատրել նրանց տեսակետը: Մենք մորմոններ ենք, մենք հավատում ենք, որ մեռնելուց հետո կվերամիավորվենք մեր ընտանիքի հետ, եթե, իհարկե, հետևենք բոլոր կանոններին: Նրանց կարծիքով՝ ուսերը բացող այս հագուստը ինձ դարձնում է պախարակելի: Ես այլևս հավերժության մեջ չեմ լինի ընտանիքիս հետ: Ավելին՝ ես ունեի մի եղբայր, որը զոհվեց 15 տարեկան հասակում դժբախտ պատահարից: Եվ ահա այս մանրուքը նշանակում է, որ մենք այլևս միասին չենք լինելու: Ծնողներս չեն կարողանում հասկանալ, թե ինչպես եմ ես զոհաբերում եղբորս կրկին տեսնելու հնարավորությունը նորաձևության կամ կանանց իրավունքների պես աբսուրդ բաներին:
Ահա թե ինչ տրամադրվածության հետ մենք գործ ունենք, և զուտ քննադատությունը դա փոխել չի կարող: Այսպես. ես ու ծնողներս, բերելով մեր փաստարկները՝ հարգելու միմյանց, սակայն չընդունելով յուրաքանչյուրիս սկզբունքային համոզմունքները, պահում ենք հավասարակշռությունը: Դա դժվարությամբ է տրվում: Մեզ դա հաջողվում է պաշտպանական վահանակը կոտրելու շնորհիվ, նաև ներքին «հավատում եմ- չեմ հավատում»-ը հաղթահարելու և իրար հարգելու շնորհիվ:
Մյուս հարցը, որը չհասկացան ո՛չ ծայրահեղականներն ու աթեիստները, ոչ էլ ուղղափառներն ու աջակողմյան կրոնականները. ո՞ւմ են պետք այդ ներկրոնական բողոքի ակցիաները: Քանի անգամ եմ լսել շատ մարդկանցից. «Դուրդ չի գալիս՝ թող կրոնը: Ինչի՞դ է պետք փոխել այն»: Այն, ինչ մեզ սովորեցնում են Սուրբ Կիրակի օրերին, ներխուժում է քաղաքականության մեջ, արտացոլվում առողջապահության մեջ և խթանում բռնության զարգացմանն ամբողջ աշխարհում: Այն խառնվում է կրթության համակարգի, պաշտպանության, բյուջեի քաղաքականության մեջ: Այն արտացոլված է իրավական ու մշակութային օրենսդրություններում: Փաստ է, որ իմ կրոնը ահռելի ազդեցություն է ունեցել այս ազգի վրա: Օրինակ՝ «Առաջարկություն 8»-ի սահմաններում իմ եկեղեցին հավաքեց 22 միլիոն դոլար՝ Կալիֆոռնիայում միասեռ ամուսնությունների հետ պայքարելու համար: Քաղաքական պատմաբանները կհաստատեն, որ եթե 40 տարի առաջ մորմոնները ելույթ չունենային «Հավասար իրավունքների մասին փոփոխման» դեմ, այն հիմա կլիներ մեր Սահմանադրության մեջ: Քանի՞ կյանքի դա խանգարեց:
Կարելի է ժամանակ ծախսել այս կանոնների և օրենքների դեմ պայքարի վրա, իսկ կարելի է նաև հարցնել. ինչո՞ւ է սեռերի անհավասարությունը ընդունվում ինչպես հարկն է ամբողջ աշխարհում: Ինչո՞ւ է դա թույլատրվում: Որովհետև կրոնը ոչ միայն բարոյախոսության հիմքն է, այլ նաև բոլորի կողմից ընդունված նորմերի աղբյուր: Կրոնը կարող է ազատել և ճնշել, հնարավորություններ տալ ու շահագործել, աջակցել ու ոչնչացնել: Եվ այն մարդիկ, որ եթիկայի ու բարոյախոսության կշիռն են ավելացնում, հաճախ նույն մարդիկ չեն, որ ղեկին են կանգնած:
Կրոնները հնարավոր չէ վերացնել կամ անտեսել: Դրանք պետք է դիտարկել համակ ուշադրությամբ: Սակայն ազդել կրոնի վրա հեշտ չէ, ինչը հենց հիմա պարզեցինք:
Ես կպատմեմ ձեզ, թե ինչի են հասել իմ օգնականները: Մեր խմբերը փոքր են, մենք մի քանի հարյուր հոգի ենք, բայց մեծ ներդրում ունենք: Արդեն կանանց լուսանկարները կարող են կախված լինել տղամարդկանց դիմանկարների կողքին: Հիմա կանանց թույլ է տրված աղոթել ընդհանուր ժողովների ժամանակ և մասնակցել ընդհանուր կոնֆերանսներին, որ նախկինում հնարավոր չէր: Պատմական քայլ. անցյալ շաբաթվա ընթացքում 3 կին են հրավիրել 3 կառավարող կոմիտե, որ հսկում են ամբողջ եկեղեցին: Կա նկատելի շարժ մորմոնների համայնքում, որ թույլ է տալիս խոսել սեռերի անհավասարության մասին: Չնայած բոլոր հարձակումներին՝ մենք ճանապարհ բացեցինք ավելի հետադիմական կանանց մասնակցության համար, և այժմ նույն արտահայտության մեջ կարելի է լսել«կին» և «քահանա» բառերը: Իմ ժամանակ այդպես երբեք չի եղել: Իմ աղջիկն ու զարմիկը ժառանգել են մի կրոն, որը ես չեմ ունեցել: Մենք այն դարձրել ենք ավելի իրավահավասար:
Դա հեշտ բան չէր. կանգնել շարքում՝ աշխատելով անցնել տղամարդկանց ժողով: Մենք հարյուրավորներ էինք, և մեկս մյուսի հետևից հետ էինք գնում, երբ մեզ մատնացույց էին անում դուռը՝ ասելով. «Կներեք, սա միայն տղամարդկանց ժողով է»: Նայում էինք ժողովի ժամանող 12- ամյա «տղամարդկանց», որոնց ուղեկցում էին մեր շարքի կողքով: Այնտեղ կանգնած կանանցից ոչ մեկը չի մոռանա այդ օրը: Եվ այն տղաներից որևէ մեկը ևս չի մոռանա դա:
Եթե մենք լինեինք որևէ միջազգային կազմակերպություն կամ կառավարությունը, ապա այս դեպքը կբերեր համընդհանուր դժգոհության, սակայն այստեղ ուղղակի կրոնն էր: Մենք էլ ընդամենը կրոնի կողմնակիցներն էինք: Սակայն չի կարելի թերագնահատել կրոնը, քանի որ այն ոչ միայն ինձ վրա է ազդում, այլ նաև իմ աղջկա և ձեր բոլորի աղջիկների ապագայի վրա. ինչպես հագնվել, ում սիրել, ում հետ ընտանիք կազմել, ունենա՞լ արդյոք մուտք վերարտադրողական բժշկություն: Հարկավոր է բարոյախոսությունը դրա աշխարհիկ իմաստով բերել դեպի էթիկայի նորմերի ստեղծում: Եվ հսկել, որպեսզի դրանց հետևեն աշխարհի բոլոր կրոնները: Դա հարկավոր է անել հարգանքով, աջակցելով համագործակցության զարգացմանը, ոչ թե էքստրեմիզմին: Դա կարելի է անել համարձակ, ուշադրությունը գրավող քայլերի միջոցով, որոնք ուղղված են դեպի սեռերի հավասարության համար պայքարին:
Եկել է ժամանակը, որ աշխարհի բնակչության կեսը ստանա ձայնի հավասար իրավունք համաշխարհային կրոններում, եկեղեցիներում, սինագոգներում, մզկիթներում և սրբավայրերում: Ես փոփոխությունների եմ հասնում իմ համայնքում: Իսկ դո՞ւք:
