Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության՝ ՀԱՊԿ, խաղաղարար ուժերը կարող են մասնակից լինել խաղաղության ապահովման միջոցառումներին ոչ միայն կազմակերպության անդամ երկրների տարածքում, այլ նաև այլ երկրների տարածքում: Այդ մասին հոկտեմբերի 28-ին հայտարարել է ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Վալերի Սեմերիկովը: Վերջինս ընդգծել է, որ նրանք խաղաղարար առաքելություն կարող են իրականացնել ինչպես ՄԱԿ-ի, այնպես էլ ՀԱՊԿ-ի մանդատի ներքո:
Առաջին հարցը որ առաջանում է այս հայտարարության առնչությամբ՝ այն է, թե այդ ո՞ր այլ երկրի տարածքում է, որ ՀԱԿՊ-ի խաղաղարար ուժերը կարող են գործողություններ իրականացնել:
Խոսքը Սիրիայի մասին չի կարող լինել, որովհետև Սիրիայում խաղաղարար առաքելություն իրականացնելու կարիք չկա: Սիրիայում լայնամասշտաբ պատերազմ է, և խաղաղարար ուժերը այնտեղ անելիք չունեն: Խաղաղարար ուժերը չեն կարող տեղաբաշխվել սիրիական բանակի և «Իսլամական պետություն» կոչվող խմբավորման բաժանարար գծի վրա, որովհետև սիրիական պետության խնդիրը ոչ թե այդ կազմավորման հետ խաղաղ գոյակցությունն է, այլ վերացումը: Սիրիական բանակը խնդիր է դրել ամբողջովին իր վերահսկողության տակ վերցնել երկրի տարածքը և այդ դեպքում ընդհանրապես խաղաղարարների անհրաժեշտություն չի առաջանա:
Միակ տարածքը, որտեղ ՀԱՊԿ-ի խաղաղարար ուժերը կամ ավելի ճիշտ՝ ռուսական բանակը ՀԱՊԿ-ի մանդատի ներքո կարող են հայտնվել, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության տարածքն է: Համենայնդեպս, այս պահին ուրիշ նման տարածք չի նշմարվում:
Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը համարվում է Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքը, սակայն Ադրբեջանը չի հանդիսանում այդ կազմակերպության անդամ երկիր: Ադրբեջանը չի կարող անդամակցել այդ կառույցին, քանի որ ադրբեջանական իշխանությունների պաշտոնական դիրքորոշումն այնպիսին է, որ իրենց երկիրը չի կարող անդամակցել այնպիսի ռազմաքաղաքական կամ տնտեսական դաշինքի, որին անդամակցում է Հայաստանը: Ադրբեջանցիները այս հիմնավորումն են ներկայացնում Եվրասիական տնտեսական միությանը անդամակցելուց հրաժարվելու համար: Ռուսաստանը չափազանց շահագրգռված է ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության գոտի խաղաղապահ ուժերի անվան տակ իր ռազմական ներկայությունը ապահովելու համար, և այդ նպատակով առիթներ ստեղծելը, ըստ էության, որևէ դժվարություն չի ներկայացնում:
Բայց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքի այն հայտարարությունը, որ հակամարտության գոտում խաղաղարար առաքելություն չեն կարող իրականացնել եռանախագահող երկրների՝ ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի զինված ուժերը, Ռուսաստանին ստիպում է գտնել այդ մոտեցումը շրջանցող տարբերակներ: Իսկ ամենահարմար տարբերակը ՀԱՊԿ-ի խաղաղարար ուժերի ներգրավումն է այդ խնդրի լուծման գործում:
Մի կողմից՝ ՀԱՊԿ-ը դա Ռուսաստան չէ, քանի որ այդ կառույցին անդամակցում են 6 պետություններ՝ Հայաստանը, Ռուսաստանը, Բելառուսը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը, մյուս կողմից էլ՝ հասկանալի է, որ այդ խաղաղապահ զորքերը գործելու են Ռուսաստանի ղեկավարության ներքո: Այնպես որ, ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Սեմերիկովը իր հայտարարությամբ հող է նախապատրաստում հակամարտության տարածք խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու համար՝ իր հայտարարությամբ փորձելով ստուգել նաև անդամ երկրների արձագանքը:
Կարող է հարց առաջանալ, որ Հայաստանը ևս ՀԱՊԿ անդամ է, և նրա մասնակցությունը խաղաղարար առաքելությանը կարող ոչ ճիշտ ընկալվել, բայց պետք եղած դեպքում կարող են ասել, որ հայկական խաղաղապահները չեն մասնակցի այդ գործողությանը՝ առաքելության հնարավոր չեզոքությունն ապահովելու համար:
