«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ֆինանսների փոխնախարար Պավել Սաֆարյանը։
– Պարոն Սաֆարյան, մեր երկրի կարևոր գործընկեր Ռուսաստանի տնտեսությունն օրեցօր վատանում է: Իսկ դա անմիջականորեն իր բացասական ազդեցությունն է ունենում մեր երկրի վրա: Տրանսֆերտները նվազում են, արտահանումն ու ներդրումները՝ նույնպես: Նման պայմաններում ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի տնտեսության վիճակը:
– Իհարկե, դրանք գործոններ են, որոնք միանշանակ բացասաբար են ազդում մեր տնտեսական այն բոլոր ցուցանիշների վրա, որոնք ծրագրավորվել էին 2015թ. համար: Առավել ևս, երբ ձեր թվարկած որոշ ցուցանիշների դեպքում կայուն վատացումից անգամ կտրուկ վատացում էլ է նկատվում: Բնականաբար, դրանք բացասաբար են ազդում մեր բոլոր գնահատականների՝ և մակրոտնտեսական, և բյուջետային ֆինանսական ցուցանիշների վրա: Եվ պատահական չէ, որ մենք ներկայումս բացասական հետևանքների հետ կապված գնահատումներ ենք իրականացնում, և կարծում եմ, որ մինչև այս ամսվա վերջը կունենանք որոշակի ցուցանիշներ և դրանք կներկայացնենք հանրությանը: Վստահաբար, այդ ցուցանիշները լինելու են ավելի բացասական, քան մենք ծրագրել էինք երեք-չորս ամիս առաջ:
– Բյուջեի հիմնական ցուցանիշը՝ 4,1 տոկոս աճը, հավանաբար, այս տարի հնարավոր չի լինի իրականացնել: Ձեր նոր գնահատականները նշանակում են, որ կկրճատվի՞ այս թիվը:
– Ես չեմ ուզում դեպքերից առաջ ընկնել և որևէ կոնկրետ թիվ հրապարակել, քանի որ հիմա մեր մասնագետները հաշվարկ են անում: Մենք նաև միջազգային կառույցների հետ քննարկումների կարիք ունենք, քանի որ դրանք այն ցուցանիշներն են, որոնք ազդում են մեր ՀՆԱ-ի աճի վրա, և որոնք հիմնականում պայմանավորված են այն պետություններով, որոնց հետ մենք սերտ տնտեսական կապեր ունենք: Միջազգային ֆինանսական կառույցներն են այն մարմինները, որոնք կարողանում են այդ ամբողջը հանրագումարի բերել և առանձին երկրների դեպքում գնահատել ազդեցությունը: Մենք ունենք որոշակի գնահատականներ, բայց նաև կարիք ունենք տեսնելու, թե տնտեսական աճի ինչպիսի դինամիկա է սպասվելու այն բոլոր երկրներում՝ ՌԴ-ում, եվրոպական երկրներում, որոնց հետ Հայաստանն ակտիվ տնտեսական կապերի մեջ է: Դա է պատճառը, որ ես ասում եմ, թե ամսվա վերջին մենք արդեն կունենանք ճշգրտված ցուցանիշները:
– Իսկ այդ ճշգրտումների արդյունքում հնարավո՞ր է, որ 2015թ. բյուջեում կանխատեսված 4,1 տոկոս աճի փոխարեն հայտարարվի, թե տնտեսական անկում է լինելու:
– Չի բացառվում:
– Անգամ կանխատեսումներ կան, որ ինչպես 2009 թվականին՝ այս տարի նույնպես երկնիշ տնտեսական անկում է լինելու:
– Ես կարծում եմ, որ նման մոտեցումները հիմնավորված չեն հաշվարկային եղանակով, որովհետև գոնե այժմ մեր հաշվարկները մեզ նման պնդումներ անելու հիմքեր չեն տալիս: Դրանք կանխագուշակումներ կամ ցանկություններ են, կամ էլ թվեր են, որոնք իրերի վատ դասավորվածության դեպքում ինչ-որ հավանականությամբ կկատարվեն: Բայց այսօր նման կանխատեսումներ անելու հիմքեր չկան:
– Նման կանխատեսումների հիմքերից հիմնականը Հայաստանի տնտեսության վրա անմիջական ազդեցություն ունեցող Ռուսաստանն է, որի տնտեսությունը շատ վատ վիճակում է և օրեցօր վատանում է. չէ՞ որ ՌԴ-ում վերջերս վերանայեցին բյուջետային ցուցանիշները և ամրագրեցին ավելի բացասական ցուցանիշներ:
– Երբ ասում եմ, թե մենք մարտի վերջի դրությամբ կունենանք 4,1 տոկոսից ցածր աճի կանխատեսումներ, դա պայմանավորված է ՌԴ-ում տեղի ունեցող գործընթացներով: Բայց Հայաստանում մենք կարող ենք ունենալ գործոններ, որոնք կդիմակայեն ՌԴ-ից եկող բացասական ազդակներին: Եթե հավասար պայմաններում ՌԴ-ի ազդեցությունը կարող է մինուս երեք տոկոս լինել, կառավարությունը կարող է դրանք մեղմելու լրացուցիչ գործողություններ կատարել: Բայց մեր գնահատմամբ՝ այս բացասական միտումները հիմնականում պայմանավորված են արտաքին ազդակներով: Տնտեսական քաղաքականության բնագավառում դժվար է գտնել այնպիսի փոփոխություններ, որոնք կազդեն այդ բացասական ազդեցության նվազման վրա: Կառավարության ազդեցությունը կարող է լինել լրացուցիչ ծրագրերի մշակում, որ կարողանանք դրսից եկող բացասական ազդեցությունը հնարավորինս մեղմել:
– Իսկ այդ բացասական ազդեցությունը նկատելի՞ է բյուջեի հավաքագրումների վրա:
– Երբ մենք դիտարկում ենք եռամսյակային քանակական ցուցանիշները, առաջին տպավորությունն այն է, որ կարծես թե որևէ խնդիր չկա, հարկերը հավաքվում են: Ես կարծում եմ, որ եռամսյակի պլանը կկատարվի: Բայց ուզում եմ տեղեկացնել, որ ամեն դեպքում լարվածություն կա: Մի բան է, երբ ծրագրում ես աճի որևէ տոկոս, հետո պարզվում է, որ ավելի ցածր տոկոս է եղել: Բնականաբար, առաջին ազդակը հարկերի նվազումն է լինում: Իսկ մեզ մոտ հարկերը վճարում են հարկատուները՝ իրենց ունեցած եկամուտներից: Երբ եկամուտները նվազում են, բնականաբար՝ պետական բյուջեի եկամտային մասում նույնպես լարվածությունը մեծանում է:
– Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ արդյունքում ծախսերի կրճատում լինի:
– Մենք հիմա խոսում ենք ինչ-որ հավանականությունների մասին, որը կարող է համարվել որպես իրականություն: Հավանականության տեսակետից ոչ միայն 2015թ. համար, այլև ընդհանրապես չի բացառվում, որ եթե եկամուտների հավաքագրման խնդիրներ լինեն, բնականաբար՝ բյուջեն հավասարակշռելու տարբերակներից մեկն էլ ծախսերի կրճատումն է: Բայց ես կարծում եմ, որ կառավարութունն ամեն ինչ անելու է, որ ձեռնպահ մնա մեզ և ձեզ հետաքրքրող այն բոլոր ծախսերից, որոնք անմիջականորեն կապված են մեր ազգաբնակչության կենսամակարդակի հետ: Խոսքը վերաբերում է աշխատավարձերին, կենսաթոշակներին, նպաստներին: Ես կարծում եմ, որ ծայրահեղ վիճակներում նոր կարելի է նման ծախսեր կատարել:
– Իսկ տնտեսական այս բացասական գործոններն ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ դրամի վրա: Հնարավո՞ր է, որ առաջիկայում դրամը կրկին արժեզրկվի, և ֆինանսական շուկայում տեղի ունենա այն շոկային վիճակը, ինչը եղավ անցած տարվա նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին՝ հատկապես, որ դրամը կայունացնող գործոնները կտրուկ անկում են ունենում:
– Իմ տպավորությամբ՝ Կենտրոնական բանկն օգտագործում է իր բոլոր լծակները, որպեսզի նման շոկային վիճակներ չլինեն: Եվ պետք է հուսալ, որ դա կհաջողվի:
