«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է կոմպոզիտոր, Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր Արամ Սաթյանը:
– Պարոն Սաթյան, Դուք մի քանի տարի շարունակ Կոմպոզիտորների միության չգոյությանը դեմ եք արտահայտվել: Վերջերս, սակայն, երիտասարդ երգահան Վահրամ Պետրոսյանի այն արտահայտությունից հետո, որ ինքը սիրում է ադրբեջանական մելիզմներ, Կոմպոզիտորների միությունը հանդես եկավ հայտարարությամբ, ըստ որի` նման երևույթի դեմ ազգովի պետք է պայքարենք: Սա իսկապե՞ս անհանգստություն է, թե՞ հերթական ձևն առանց բովանդակության:
– Կարծում եմ` խոսքեր են, որոնք կմնան նորից խոսքերի շրջանակում, որովհետև այս տարիների ընթացքում ինչ ասվել է` մնացել է խոսքերի շրջանակում, և ոչ մի բան չի արվել: Իսկ եթե խոսքերից անցում կատարվի գործի, ես միայն ուրախ կլինեմ, եթե այդ հարցի շուրջ թեկուզ ինչ-որ գործունեություն ծավալվի, քննարկում լինի, բայց ինձ միշտ հետաքրքրում է` ո՞ւմ հետ պետք է քննարկում լինի և ո՞վ պետք է լինի այդ քննարկմանը, որովհետև շատ կոմպոզիտորներ, երաժշտագետներ Կոմպոզիտորների միություն ուղղակի ոտք չեն դնում:
– Պատճառը դարձյա՞լ Կոմպոզիտորների միության նախագահի և կոմպոզիտորների միջև տարաձայնություններն են:
– Ես կարծում եմ, որ տարաձայնություն չկա ոչ մեկի մոտ: Պարզապես մի խումբ կոմպոզիտորներ, երաժշտագետներ, բնական է, որ ուզում են նորություն, փոփոխություն լինի: Կարծում եմ` պարզապես հակառակ կողմը ոչ թե դեմ է փոփոխություններին, այլ ուղղակի գործունյա չէ:
– Ադրբեջանական մելիզմներ սիրող երիտասարդ երգահանի միտքը ինչո՞ւ հանկարծ այսքան սրտամոտ ընդունվեց միության կողմից, պե՞տք էր այս աղմուկը, թե՞ ի վերջո մարդը իրավունք ունի ընտրելու այն, ինչ ուզում է:
– Շատ բան կարելի է չընդունել, այդ դեպքում թող չընդունեն Թաթա, Արամ Ասատրյան, իսկ այդ երիտասարդ երգահանը ինչ-որ առումով ապտակ հասցրեց հասարակությանը, նա ասաց այն, ինչ ուրիշներն անում են և ինչի շնորհիվ դարձան միլիոնատեր: Եթե ուզում էին այդ մասին խոսել, թող քսան տարի առաջ խոսեին:
– Պարոն Սաթյան, կարելի՞ է ասել, որ Ձեր դիտարկումները տանում են նրան, որ պետք է Կոմպոզիտորների միությունն արդիականանա:
– Անշուշտ, այստեղ հետևյալ կարևոր կետերն եմ առանձնացնում` ինֆորմացիոն դաշտի ապահովում, ներքին կարևոր օղակների ապահովում, որոնք կաշխատեն արտասահմանի հետ, մեր կոմպոզիտորների գործերը կարող են դուրս գալ արտասահման, սայթերը պետք է աշխատեն, նորություններ պետք է լինեն, պետք է մեծ ուշադրություն դարձվի երիտասարդությանը: Այս բոլոր հարցերը պետք է լուծվեն, իսկ եթե չեն լուծվում, անիմաստ է խոսել գործունեության մասին:
– Բայց միություններ առհասարակ պե՞տք են մեզ: Մեր միություններն այսօր գոյատևում են հիմնականում իրենց շենքի հատվածները վարձակալությամբ տալով: Նման անգործ միությունների գոյությունը մեր ինչի՞ն է պետք:
– Այնպես, ինչպես մեր միությունն է աշխատում, իհարկե, անիմաստ է պահելը: Բայց ամբողջ աշխարհում կան տարբեր միություններ, և գիտեմ` ինչպես են նրանք աշխատում: Այսինքն` պետք են նման միություններ, պարզապես մոտեցումն ավելի արդիական պետք է լինի, որովհետև յուրաքանչյուր կոմպոզիտոր, երաժշտագետ ուզում է հանդիպել, խոսել երաժշտության մասին, քննարկել: Ես մեզ մոտ չեմ հիշում այնպիսի քննարկում, որ որևէ երաժշտագետ վերլուծական հոդված գրած լինի որևէ կոմպոզիտորի մասին, որտեղ քննարկի կոմպոզիտորի ոճը, գրելաձևը: Չէ՞ որ կոմպոզիտորը վակուումում չի ստեղծվում, նա պետք է հասարակության մեջ աճեցվի, մեծանա, և դրա համար մենք արդյունքները տեսնում ենք ինչպիսին են: Մենք խոսում ենք նոր անունների մասին, բայց նոր անուններ չկան, որովհետև երբեք վակուումի մեջ ծաղիկ չես աճեցնի, դրա համար, ես կարծում եմ, միության իմաստը պետք է փոխվի, միությունը պետք է վերաիմաստավորվի: Շատ երիտասարդ կոմպոզիտորներ արդեն կազմակերպել են իրենց երիտասարդական միությունը, որովհետև հույսները կտրեցին, որ Կոմպոզիտորների միությունը կարող է մեջք դառնալ իրենց, և նրանք ստեղծեցին իրենց միությունը: Այսօր շատ երիտասարդ կոմպոզիտորներ, որոնք ուսանել են արտասահմանում, չեն ուզում միության անդամ դառնալ:
– Պարոն Սաթյան, երիտասարդները անգամ չեն ուզում մնալ երկրում, ուր մնաց թե անդամագրվեն միությանը: Դուք Կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր եք, այդ միտումը Դուք էլ նկատած կլինեք, երբ երկրորդ-երրորդ կուրսից հարմար առիթի դեպքում գնում են:
– Երիտասարդների համար այնտեղ դաշտ կա, նրանք ճանաչում են գտնում, նրանց հնարավորություն է տրվում անել այն, ինչ այստեղ չեն կարողանում անել: Այսօր մեր երիտասարդ կոմպոզիտորների սիմֆոնիկ պարտիտուրաները չեն լսում, մեր ուսանողները չեն ունենում առանձին միջոցառումներ, որոնք կարող են ներկայացնել երիտասարդությանը, նրանք կարծես հասարակության խորթ զավակներն են, բայց այդպես չպետք է լինի, մենք պետք է մտածենք վաղվա մասին: Իսկ անվանի կոմպոզիտորները տարիքն առած են: 30 տարեկանում ես արդեն ճանաչված էի:
– Պարոն Սաթյան, նոր երիտասարդ անուններ կարո՞ղ եք նշել, որոնք գործով մեկ անգամ չէ, որ հիացրել են Ձեզ:
– Այո՛, մի խումբ կոմպոզիտորներ, որոնք բոլորը դրսում են` Գևորգ Հովհաննիսյան, Արամ Հովհաննիսյան, Դավիթ Սաթյան, Արթուր Ակշելյան, և կարող եմ շարունակել այս ցուցակը, բայց այնտեղ նրանք միջազգային մրցույթների դափնեկիրներ են դառնում, նրանց պահում են, նրանց պատվերներ են տալիս: Այստեղ մեծերին անգամ պատվեր չեն տալիս:
– Ինչո՞ւ է մեզանում արվեստի նկատմամբ նման սպեցիֆիկ վերաբերմունք ձևավորվել:
– Այսօր այնպիսի տպավորություն է, որ ամբողջ ազգը միայն երգ է գրում, երգ է լսում և երգ է երգում: Կարծես ոչ մի ուրիշ երաժշտական ձևեր գոյություն չունեն: Բայց չէ՞ որ երաժշտական ձևերը բազմաժանր են, բազմածավալ, ուրեմն չի կարելի այդքան քիչ հատկացնել նրան, ինչ մնայուն է, և այդքան շատ նրան, ինչ անցողիկ է, իսկ երգ դուրս չի գալիս միջազգային ասպարեզ: Համոզված կարող եմ ասել, որ պետք է հազարավոր երգ գրել, որ մեկը կամ երկուսը դուրս գան միջազգային ասպարեզ: Բայց ես համոզված եմ, որ սիմֆոնիկ գործերը ուղղակի պահանջարկ ունեն դրսում:
– Ինչպես Դուք եք ասում` հիմա մեզանում երգերը գրում են մեկ օրում և մեկ օրում էլ մոռացվում են:
– Այո՛, հազվադեպ են լինում այնպիսի երգեր, որոնք կարող են սրտին կպնել և տպավորվել, բայց դա բնական է: Տեսեք, ամերիկյան շուկան տալիս է 30-40.000 երգ տարեկան, այնինչ մենք լսում ենք ընդամենը 30-40-ը: Տեսեք, քանի հազարից որքանն է մնայուն դառնում` թեկուզ մի քանի տարվա ընթացքում: Մեզ մոտ, իհարկե, այդպիսի մեծ արտադրություն չկա, բայց գոնե այդքանից մեկ-երկուսը մնան, արդեն հաճելի կլինի:
– Պարոն Սաթյան, գիտեմ որ բուռն համերգային պրոցեսների մեջ եք: Ի՞նչ նորություններ կան Ձեր նոր ավարտած օպերայից` «Փոքրիկ Ցախեսից»:
