«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, քաղաքագետ Դավիթ Ստեփանյանը։
-Պարոն Ստեփանյան, Եվրամիությունն արձագանքել է Տեղ գյուղում տեղի ունեցածին՝ կոչ անելով զորքերը հետ քաշել սահմանի՝ 1991 թ.-ի գծով։ Կարծում եք սա այն առավելագույնն է, որ կարող էինք ակնկալել Եվրամիությունից։ Հատկապես այն կոնտեքստում, որ տեղի ունեցածը նաև Եվրամիության համար էր որոշակի փորձություն։
-Ադրբեջանական ապացուցված սադրանքը (նշում եմ ապացուցված՝ հաշվի առնելով մեր ՊՆ-ի տարածած տեսաերիզը), նպատակ ուներ փորձության ենթարկել Եվրամիության մոնիթորինգային առաքելությանը։ Ադրբեջանն ի սկզբանե դեմ է եղել այդ առաքելության տեղակայմանը՝ չնայած դա եղել է զուտ Հայաստանի սահմաններում։ Մենք պետք է նաև հաշվի առնենք Ռուսաստանի արձագանքը, որը նույնպես կտրականապես դեմ է։ Այստեղ պետք է նաև հաշվի առնենք երրորդ հանգամանքը, որ Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի միջև, գոնե այս ուղղության վրա կա գործողությունների որոշակի կորդինացիա։ Այս առումով, այո՛ դա փորձություն էր և Եվրամիության ներկայացուցչության արձագանքը խոսում է այն մասին, որ այնտեղ իրականում ճիշտ են գնահատել կատարվածը՝ եթե փորձենք թարգմանել դիվանագիտական լեզվից, ու հիմա փորձում են մանևրել։ Ես հույս ունեմ, որ բացի մանևրելու փորձերից, լինելու է նաև զեկույցի տեսքով հստակ գնահատական։ Այլ հարց է, որ այդ զեկույցները դեռ փակ են ու չեն հրապարակվում։
-Հայաստանում կարծես մի փոքր չափազանցված են սպասելիքները Եվրամիությունից։ Կարծում եք զեկույցից կամ դատապարտումներից զատ, այլ բան պե՞տք է ակնկալել։
-Առաջին օրվանից, երբ այդ առաքելությունը տեղակայվել է, մի քանի անգամ նշել եմ՝ այո՛, շատ դրական է այդ տեղակայումը, այո՛ որոշակի առումով զսպման գործիք է, բայց այդ գործիքը չի կարող հարյուր տոկոսով բացառել միջադեպերը։ Մենք կարող ենք հստակ գնահատական ու քայլեր ակնկալել արևմուտքից միայն այն օրվանից, երբ կսկսենք խաղալ արևմուտքի կանոններով։ Ճիշտ այնպես, ինչպես մինչև վերջին մի քանի տարին անում էր Վրաստանը կամ այսօր անում է Ուկրաինան։ Դրա համար պարտադիր չէ մեծ պատերազմ բացել այստեղ, պարզապես պետք է խաղանք իրենց կանոներով։ Օրինակ բերեմ հենց նույն Ալիևին, Ալիևն է փորձում խաղալ արևմուտքի կանոններով։ Իրանի հետ առայժմ դիվանագիտական մակարդակով առճակատումը խոսում է այդ մասին, որ Ալիևն անում է այն, ինչ մենք չենք անում Ռուսատսանի ուղղությամբ։ Այսինքն նա փորձում է իր վրա վերցնել հերթական աշխարհաքաղաքական գործոնի դերակատարում։ Մենք տեսնում ենք, որ նույն իրանցի դիվանագետներին Բաքվից վտարելով, խաղալով իսրայելական աշխարհաքաղաքական խաղերը, որոնց հետևում կանգնած է ԱՄՆ-ն, Ալիևը փորձում է խաղալ այդ դաշտում։ Ոչ մեկ չի կարող երաշխավորել, որ վաղը դա չի օգտագործվելու մեր դեմ՝ նույն արևմուտքի դիրքորոշման տեսանկյունից ելնելով։ Այսինքն՝ արևմուտքն էլ կարող է իր տեսանկյունը փոփոխել և եթե մենք ուզում ենք ստանալ հասցեական գնահատական, այլ ոչ թե կոչեր, մեզ մնում է մեկ ճանապարհ՝ խաղալ արևմուտքի, այլ ոչ թե գոյություն չունեցող ՀԱՊԿ-ի ու Ռուսաստանի կանոններով։
-Ձեր կարծիքով Ալիևը կգնա լայնամասշտաբ գործողությունների՞, թե՞ կբավարարվի լոկալ սադրանքներով։
–Ես չեմ սպասում մեծ էսկալացիա։ Վերջին ամիսներին անընդհատ կրկնում եմ՝ մեծ էսկալացիա Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև երկկողմանի տարբերակով չեմ սպասում։ Եթե Ադրբեջանը դրա համար ունենար քարտ բլանշ, հնարավորություն, ապա դա կաներ հենց Տեղ գյուղում տեղի ունեցածը վերածելով լայնամասշտաբ գործողությունների։ Տեսնում ենք, որ դա չեղավ, ուրեմն պատճառներ կան։Պնդում եմ, որ տեսանելի ապագայում մասշտաբային էսկալացիա մեր տարածաշրջանին, տեսանելի ապագայում սպառնում է միայն ռեգիոնալ մակարդակով։ Այսինքն՝ այն կարող է սկսվել Իրանից։ Դա ավելի դեստրուկտիվ ու վտանգավոր սցենար է, բայց Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև երկկողմանի էսկալացիա, մեծ պատերազմ չեմ սպասում։ Կարող են լինել բախումներ, բայց ոչ պատերազմ՝ գոնե տեսանելի ապագայում։ Չեմ բացառում, սակայն, որ Ալիևի գործողությունների արդյունքում, այսնինքն այն, ինչ նա այսօր անում է Իրանի նկատմամբ, կարող է ինչու ոչ նաև իրավունք ստանալ հարձակվել Հայաստանի վրա, եթե մենք շարունակենք նստել թախտին ու սպասել բախտին։
-Կամ ՀԱՊԿ դիտորդներին։
-ՀԱՊԿ դիտորդները չարիք են մեզ համար, դա միանշանակ է։ Մենք չպետք է թույլ տանք, որ նրանք այստեղ հայտնվեն, որովհետև միայն դեստրուկտիվ դերակատարում են ունենալու այստեղ։
