
«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է օրերս ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղարի պաշտոնում ընտրված Արթուր Իշխանյանը:
-Պարոն Իշխանյան, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի ղեկավար կազմն արդեն ձևավորվել է: Ի՞նչ ակնկալիքներ կարող է ունենալ հասարակությունը, ի՞նչ փոփոխություններ եք դուք ակնկալում ԳԱԱ-ից:
-Մենք տարիներ շարունակ պայքարել ենք, և այդ պայքարն ունի երկու հիմնական բաղադրիչ: Գլխավոր բաղադրիչը, որը գործի մոտ 90 տոկոսն է, դա պայքարն է կառավարության դեմ, որովհետև կառավարությունն էր թերանում: Մեր խնդիրների 90 տոկոսն այդտեղից է գալիս: Դա և ֆինանսավորման պակասն էր, և օրենսդրական դաշտի բացերը, օրինակ, գնումների մասին օրենքը, որն ուղղակի ջարդում է գիտական գործունեությունը, մաքսազերծման հետ կապված օրենսդրությունը, գիտության ոլորտում ներդրումների առումով հարկային արտոնությունների բացակայությունը և այլն: Մենք 20 տարի պայքարել ենք և դրա 90 տոկոսն ուղղված է եղել կառավարությանը: Հիմա մենք շատ լուրջ ձևով դա շարունակելու ենք: Ինչ վերաբերում է Ակադեմիային, ապա խնդիրների 10 տոկոսն այստեղ է, որոնք նույնպես շատ կարևոր են: Ակադեմիայի ներսում հիմնական երեք հարցերը հետևյալն են. առաջինը ակադեմիայի երիտասարդացումն է, որն էլի կապված է կառավարության հետ: Կառավարությունը 7 տարի չի իրականացրել ընտրություններ, այն դեպքում, երբ Ակադեմիան և գիտական հանրությունը մշտապես դիմել է, պահանջել է, ցանկացել է անել այդ երիտասարդացումը, բայց կառավարությունը թույլ չի տվել: Հիմա առաջին գործերից մեկը լինելու է պահանջել ու հասնել նրան, որ թույլ տան ընտրություններով այդ երիտասարդացումն անել: Եթե հատուկ թույլ չեն տալիս, որ երիտասարդացում լինի, ապա հետո միշտ էլ կարելի է ասել՝ ծերակույտ է: Հիմա կլինի դիմում, կլինի առիթ և կփորձենք հասնել երիտասարդացման խնդրի լուծմանը: Ընդհանրապես գիտության ոլորտը երիտասարդների համար գրավիչ դարձնելու հարցը պետք է լուծել: Այդ ուղղությամբ բազմաթիվ ծրագրեր պետք է իրականացվեն, գիտկոմն արդեն ահագին բաներ ձեռնարկել է, նորերը պետք է լինեն: Երկրորդ խնդիրը ԳԱԱ-ում օպտիմալացման հարցն է: Կան կառույցներ ԳԱԱ-ի կազմում, որոնք արդյունավետ չեն գործում: Դրանք պետք է կամ միավորվեն, կամ կառավարման ձևը փոխվի, և այդ ամենը մեկ բառով կոչվում է օպտիմալացում: Երրորդը կիրառական արդյունքի խթանումն է, գիտական արդյունքի ապրանքայնացումը: Ակադեմիան կանոնադրորեն կոչված է հիմնարար գիտությունը համակարգել, բայց մեր երկրի առջև ծառացած խնդիրները հիմա այնպիսին են, որ ակնհայտ կարիք կա, որ ԳԱԱ-ն ավելի սերտորեն համագործակցի գիտության կիրառական արդյունքի հասնելու հարցերում և ռազմարդյունաբերության, և ընդհանրապես, տնեսության հետ կապված: Սրանք են առաջին երեք հիմնական խնդիրները:
Մենք ունենք ներքին ակադեմիական և Ակադեմիայից դուրս խնդիրներ: Գիտության ոլորտի խնդիրների 90 տոկոսը արտաքին են: Անգամ Ակադեմիայի ներսում թերությունները էլի արտաքին աշխարհից, շատ կոնկրետ կառավարությունից թելադրված, հարկադրված թերություններ են հիմնականում: Կարծես տպավորություն է, որ հատուկ, գիտակցված փորձել են վատացնել:
-Այս իշխանությունը հակվա՞ծ է ձեր նշած փոփոխություններն անելու: Դուք որևէ քայլ տեսնո՞ւմ եք գիտության ավելի ուշադրություն դարձնելու առումով:
-Քայլեր տեսնում ենք: Իհարկե, մենք պետք է նշենք, որ այս տարվա ընթացքում կառավարությունը կատարել է երկու շատ կարևոր քայլ. մեկը 2,8 մլրդ դրամի լրացուցիչ ֆինանսավորման հատկացումն է թեմատիկ ծրագրերին և վերազինման նպատակներին: Դա շատ ողջունելի քայլ է: Երկրորդը, այն որոշումն է, որ կառավարությունը կայացրել է կապված 2022 թվականից մինչև 2025 թվականը բազային ֆինանսավորման աստիճանական բարձրացման ուղղությամբ: Սա բացառիկ կարևոր երկու քայլեր են: Դրանք իրոք կարելի է անվանել աննախադեպ, դրանք չեն եղել նախորդ կառավարությունների դեպքում: Բայց ես ուզում եմ ասել, որ որքան էլ աննախադեպ, դրանք միևնույն է, կիսաքայլեր են: Որևէ կոնկրետ խնդիր լուծելու համար, որոնք ես թվարկեցի, այդ գումարները բավարար չեն: Կիսաթռիչքով, կես քայլով հնմարավոր չէ թռչել առվի վրայով: Որքան էլ լավ է այս ներդրումը, աննախադեպ է, բայց բավարար չէ: Մոտ 2 անգամ ավելին պետք է անել, որպեսզի դրված խնդիրները լուծում ստանան: Հնարավոր չէ ծառը ջրել 1 դույլ ջրով: Առաջվա զրո դույլի համեմատ, մեկ դույլը շատ լավ է, բայց դա բավարար չէ նորմալ բերք ստանալու համար, անհրաժեշտ է 3 դույլ:
-Դուք խոսեցիք երիտասարդացման մասին, սակայն ԳԱԱ նախագահության նոր կազմը նորից երիտասարդ չէ: Այս հարցն ի՞նչ լուծում պետք է ստանա, երբ տեսնում ենք, որ շատ երիտասարդ գիտնականներ պարզապես արտագաղթում են:
-Պետք չի խառնել հարցերը: Մեր Ակադեմիայի ինստիտուտների տնօրենները երիտասարդ են համեմատաբար: Միակ ոչ երիտասարդ օղակը բաժանմունքի ղեկավարներն են և ԳԱԱ նախագահության անդամները: Դա շատ փոքրիկ, աննշան թերացում է մեծ խնդիրների ֆոնին: Երբ մենք ասում ենք՝ երիտասարդացում, նկատի ունենք Ակադեմիայի ինստիտուտներում երիտասարդների թվի շատ մեծ ներհոսքը: Մենք այսօր կարիք ունենք 5-10 հազար երիտասարդի ներհոսքի: Դա կապված չէ բաժանմունքների 5 մեծահասակ ղեկավարների հետ: Դա որևէ ազդեցություն չունի պրոցեսների վրա: Մենք խոսում ենք գիտության ոլորտի երիտասարդացման մասին: Մեզ պետք է, որ գիտություն գան մեծ թվով երիտասարդներ, հազարներով:
-Պատերազմից հետո գիտությունը որպես անվտանգության կարևոր բաղադրիչ, արդյոք սկսե՞լ է ավելի շատ հետաքրքրել իշխանություններին:
-Իմ նշած երկու քայլերը վկայում են այն մասին, որ այո, իշխանության մոտ դիտվում է դրական միտում, գիտակցում գիտության կարևորության: Դա մենք տեսնում և ողջունում ենք: Պետք է ասել, որ նման միտում առկա է հասարակության նաև այլ շերտերում, մասնավորապես, առավել այն առաջադեմ շերտի մոտ, որը ներկայացված է բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում: Կա «Գիտուժ» նախաձեռնությունը, որը միավորում է բարձր տեխնոլոգիաների և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հաջողած 120 կազմակերպությունների ղեկավարների, գումարած դրան մի քանի 100 բիզնես կառույցների: Դա խոսում է այն մասին, որ հարցը գիտակցված է նաև հասարակության կողմից: Ակնհայտ է, որ կառավարությունը ևս գիտակցում է խնդիրը: Հարցն այն է, թե բավարա՞ր է դա արդյոք, թե ոչ: Ես կարծում եմ, որ որպես առաջին քայլ բավարար է, և հույս ունեմ, որ մեր կառավարությունն այս ոգով կշարունակի: