Ռուսաստանի Պետդումայի ԱՊՀ հարցերով կոմիտեի նախագահի առաջին տեղակալ Կոնստանտին Զատուլինը, օրերս մասնակցելով Արցախի բարեկամների համաժողովին, հանդես է եկել ելույթով՝ ընդգծելով, որ Արցախը որևէ պահի չի կորցնի իր պետականությունը։ Զատուլինը նաև նշել է, որ Ռուսաստանը չի խրախուսում Արցախյան հակամարտության կարգավորման ռազմական լուծումը, այլ աջակցում է խաղաղ կարգավորմանը։
Ռուսաստանցի քաղաքագետները հաճախ են լինում Արցախում, մասնակցում տարատեսակ համաժողովների, հանդիպում Արցախի ղեկավարության, նույնիսկ ուսանողության հետ, հանդես գալիս ելույթներով, որոնք հիմնականում նվիրված են լինում Արցախի խնդրի կարգավորմանը՝ անկախացման ճանապարհով։
Արցախցի քաղաքագետ Ալեքսանդր Քանանյանն «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ասաց. «Հիշյալ միջոցառմանը մասնակցած բազմաթիվ անձանց համար Արցախի պետականությունն ընկալվում է զուտ որպես միջանկյալ կարգավիճակ, որը պետք է բնական հանգուցալուծում ունենա անորոշ ապագայում, հարմար արտաքին քաղաքական պայմաններում՝ Հայաստանի ու Արցախի վերամիավորմամբ։ Պետք չէ միանգամից ու անխտիր բոլորին պառակտողական ձգտումներ վերագրել։ Բայց ինքնին Արցախի՝ որպես երկրորդ հայկական պետության, Արցախի անկախության ճանաչման դիսկուրսները միանգամայն մերժելի, անընդունելի, ձախորդ ու անհեռանկար տարբերակներ են։ Արցախը երբեք անկախ պետություն չի հռչակվի, և մենք պետք է ձգտենք, որ Արցախը երբեք որևէ պետության կողմից չճանաչվի որպես անկախ պետություն, որովհետև այդպիսի ճանաչումը միմիայն վնասելու է Հայաստանի Հանրապետության ռազմաքաղաքական շահերին»։
Այդպիսի ճանաչումները, ըստ Քանանյանի, սովորաբար շատ դժվար խոչընդոտ են դառնում ազգի երկու հատվածների վերամիավորման և ավելի շատ են հաստատում ազգագոյացման անջատողական տրամադրությունները. «Նույն ազգին պատկանող, այսպես կոչված, երկրորդ պետության քաղաքական վերնախավը ակամա կամ միանգամայն գիտակցաբար ձգտում է հավերժացնել իր «անկախ» կարգավիճակը։ Հետևաբար այդպիսի հիշատակումը մտահոգիչ էր, բայց առանձնապես սպառնալիք չէր և ավելի շուտ պետք է մեկնաբանվի ընդհանուր իներցիոն պատճառներով։ Ե՛վ երևանյան, և՛ արցախյան քաղաքական ու քաղաքագիտական շրջանակները դեռևս չափից ավելի կաշկանդված են ու ընկղմված են միանգամյան խեղաթյուրված երկու հայկական պետությունների անհեթեթ հայեցակարգի շրջանակներում»։
Մեր այն դիտարկմանը, թե այդ «գիծը» հատկապես Ռուսաստանն է առաջ տանում՝ տարատեսակ քաղաքագետների, վերլուծաբանների միջոցով, Քանանյանն արձագանքեց. «Այո։ Ռուսաստանը անցած տարվա սեպտեմբերից շատ լուրջ ու հետևողական ջանքեր է գործադրում Արցախի քաղաքական վերնախավը Երևանից պոկելու, Երևանին թշնամացնելու, Արցախի սերժսարգսյանական, ապապետական վերնախավին ապահովության խոստումներ շռայլելու ուղղությամբ։ Եվ այս առումով ռուսաստանյան գործակալները բնականաբար առանձնակի թշնամանքով են վերաբերվում «միացումը» քաղաքական օրակարգ մեջբերելու անխուսափելի միտումներին։ Կոլերովի, Տարասովի, Զատուլինի ելույթները վկայում են, որ Ռուսաստանի գործակալները հատկապես միացման օրակարգն են վտանգավոր համարում։ Պատահական չէ, որ միացման դեմ ուղիղ քարոզ տանելուն զուգահեռ՝ որոշ շրջանակների կամ անհատ անձանց միջոցով փորձ է եղել նենգափոխելու միացման հայեցակարգը՝ արցախյան հասարակությանը մատուցելով կեղծ միացման տեսությունը, որ իբր այսօր գոյություն ունեն երկու հայկական պետություններ, ու Արցախը պետք է անպայման առնվազն դաշնային կարգավիճակ պահպանի Հայաստանի Հանրապետության հետ հավասար հարթության վրա՝ ապագա դաշնային կամ համադաշնային միավորման շրջանակներում։ Այս փորձերը կանխվել են, ու վերստին սահմանվել է, որ Արցախը Հայաստանի անկախությունից ի վեր, ավելին՝ ԽՍՀՄ կազմի վերջին 1, 5 տարվա ընթացքում ներհայաստանյան օրենսդրությամբ Հայաստանի Հանրապետության անքակտելի մասն էր։ Այս բոլոր 25 տարիների ընթացքում Արցախը Հայաստանի հատուկ կարգավիճակով տարածքն էր, և միացումն ամբողջացնելու համար պարզապես անհրաժեշտ էր մի քանի դրան հակասող ապօրինի իրավական կարգավորումները վերացնել, առաջին քայլն էլ արցախաբնակ հայության ընտրական իրավունքի վերականգնումը պետք է լիներ»։
Հետաքրքրվեցինք նաև՝ արդյոք Մոսկվան փորձում է իր այդ տեսությունն առաջ քաշել հենց Արցախի իշխանությունների՞ միջոցով, և դրա ապացո՞ւյցն է նաև այն, որ իր էմիսարներին ուղարկում է միանգամից Արցախ և նույնիսկ Հայաստան այցելություն չի լինում, Քանանյանն արձագանքեց. «Նման ոտնձգությունները Մոսկվայի կողմից շարունակվում են և շարունակվելու են այնքան ժամանակ, որքան Երևանը շարունակի ապակառուցողաբար, իներցիոն կերպով անձնատուր լինել Արցախի անկախության անհեթեթ բեմադրմանը։ Այդ ամեն ինչի պատասխանատուն ոչ թե խեղկատակ հայտարարություններ անող Վիտալի Բալասանյանն է կամ սանձարձակ լկտիությամբ Արցախում իրենց պահող Ռուսաստանի հայտնի գործակալները. Երևանն է թույլ տալիս և անհրաժեշտ քաղաքական կամք ու համարձակություն չի դրսևորում մեկընդմիշտ հստակորեն հաստատելու, որ ի հեճուկս անկախության թատրոն խաղացող թյուրիմացությունների՝ Արցախը շարունակում է մնալ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի մի մասը, և ռուսական գործակալների մուտքը՝ հատկապես Մոդեստ Կոլերովի մուտքը պետք է արգելվի ոչ միայն Արցախի մարզ, այլև Հայաստանի Հանրապետություն։ Նրա՝ Հայաստանի ինքնիշխանության դեմ, ազգային անվտանգությունը խարխլող գործունեությունը անհանդուրժելի է դարձնում նրա ներկայությունը Հայաստանում, նրա մուտքը պետք է իսպառ և երկար տարիներով արգելվի։ Իսկ մյուս ռուսական գործակալներին պետք է բացատրվի, որ անցանկալի է նրանց ներկայությունն Արցախում՝ հակահայաստանյան դրսևորումներով»։
Մեր զրուցակիցը բացառում է, որ մինչև 2020 թվականի նախագահական-խորհրդարանական ընտրությունները Երևանը ի վիճակի կլինի կարգավորել խնդիրը ու ամբողջացնել միացումը. «Բայց Երևանը պետք է ջախջախիչ հարված տա հակապետական ուժերի մնացորդներին Արցախում՝ հատկապես առավել վտանգավոր է «Ազատ հայրենիք» կուսակցության ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը, ով այսօր խոսում է ՀՀ գործող իշխանությունների օգտին, նա բակոյական վարչակարգի բազմաթիվ ճյուղերից ամենավտանգավոր ներկայացուցիչն է։ Նրա կատարած տնտեսական հանցագործությունների համար պետք է հարուցվեն քրեական գործեր, որ բացառվի նրա մասնակցությունը Արցախի մարզպետի կամ անվանական նախագահի ընտրություններում։ Դրանից հետո Երևանը կստանա մի քանի տարվա բոնուս և կամբողջացնի միացման գաղափարը։ Այլապես այս երկու հայկական պետությունների թատրոնը կարող է լրջագույն ներազգային պառակտման առիթ լինել՝ արտաքին շահագրգիռ ուժերի աջակցությամբ»։