«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ռուսաստանցի քաղաքագետ Ալեքսեյ Վլասովը:
– Մինչ Կազանի հանդիպումը միջազգային հանրության կողմից հնչող լավատեսական գնահատականները վկայում էին այն մասին, որ այս հանդիպումից բեկում էր ակնկալվում, սակայն հանդիպումը բեկումնային չեղավ, և մատնանշած հիմնարար սկզբունքների վերաբերյալ փաստաթուղթ չստորագրվեց: Այս համատեքստում ինչպե՞ս կգնահատեք կազանյան հանդիպումը:
– Սա հարաբերական անհաջողություն էր բանակցային գործընթացի ընթացքում, քանզի հույս կար կոնկրետ պայմանավորվածություններով փաստաթուղթ ստորագրելու, ոչ թե պարզապես բանակցությունները շարունակելու վերաբերյալ հայտարարություն անելու: Սա մի շարք պատճառներով է պայմանավորված, և թերևս չի հաջողվել մոտեցնել կողմերի դիրքորոշումներն այնչափ, որպեսզի հնարավոր լիներ ստորագրել այն փաստաթղթերը, որոնք նախատեսված էին, և որոնք ակտիվորեն հրապարակվում էին հայկական ընդդիմադիր ԶԼՄ-ներում: Այս պահին լավ է գոնե, որ կողմերը պայմանավորվել են շարունակել բանակցային գործընթացը, բայց ներկա դրությամբ դա միակ բանն է, ինչի վրա դեռևս կարելի է հույս դնել:
– Մինչ կազանյան հանդիպումը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ֆրանսիացի համանախագահը Եվրախորհրդարանի լսումների ժամանակ հայտարարեց, որ եթե առաջիկայում չընդունվեն առաջարկվող փոփոխությունները, ապա իրենք ստիպված կլինեն նոր հայեցակարգ մշակել: Այս ամենից ելնելով` կարելի՞ է ասել, որ Կազանում վերջնականապես թաղվեցին Մադրիդյան սկզբունքները:
– Կարծում եմ՝ կազանյան հանդիպումից հետո միջնորդներին անհրաժեշտ է հասնել ընդհանուր մի որոշման՝ կապված այն հարցի հետ, թե ինչպես են իրենք պատկերացնում բանակցային գործընթացի հետագա զարգացումները, որոշման ընդունման համար անհրաժեշտ գործիքները: Դեռևս բանակցային գործընթացի հետ կապված հիմնական հարցերի կարգավորումը դրված է Մոսկվայի վրա, սակայն Մոսկվան էլ հիմնվում է այն մանդատի վրա, որը տրամադրում են Մինսկի խմբի մյուս անդամները: Եթե Բաքուն և Երևանը չեն կարողանում պայմանավորվել և հանգել կոնկրետ որոշման, ապա անհրաժեշտ է նոր սխեմա, բայց ամեն դեպքում հարցը չի վերաբերում Մադրիդյան սկզբունքները փոխելուն, քանզի դա բանակցային գործընթացի ֆունդամենտալ հիմքն է:
Հնարավոր է փոփոխվեն կարգավորման գործիքները, այդ թվում՝ նաև ավելացվեն դիվանագիտական ճնշումները հակամարտության կողմերի վրա: Իմ կարծիքով, որոշման ընդունման երկարաձգումը ավելացնում է ռիսկերը, ինչն էլ ցանկալի չէ ո՛չ Հայաստանին, ո՛չ Ադրբեջանին, ո՛չ Ռուսաստանին:
– Խոսեցիք ճնշումների մասին. կարելի՞ է ենթադրել, որ կազանյան հանդիպումից հետո ճնշումները կլինեն հենց Ադրբեջանի վրա` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ցանկալի փաստաթղթի չստորագրման հիմնական պատճառը Ադրբեջանն է եղել:
– Կարծում եմ` այստեղ առաջին հերթին, մինչև ճնշման ֆորմատը և ուղղությունը որոշելը, միջնորդները պետք է հստակեցնեն, թե կոնկրետ ի՞նչ են ուզում և ո՞րն է լինելու բանակցությունների մասնակիցների մասնագիտական պատասխանատվությունը, որպեսզի հասնեն այն պայմաններին, որոնց առկայության դեպքում Մադրիդյան սկզբունքները կիրականացվեն: Այսինքն` հարցն այն չէ, թե ուղղակի ճնշումներն ո՞ւմ վրա պետք է կիրառվեն` Բաքվի՞, թե՞ Երևանի, այլ կողմնորոշվել, թե միջնորդները ի՞նչ են ցանկանում տեսնել որպես բանակցությունների վերջնական արդյունք:
– Պարոն Վլասով, կարծիք է տարածվել, որ Կազանի հանդիպումից հետո ռուսական դիվանագիտությունը ֆիասկո է ապրել: Դուք համաձա՞յն եք այդ գնահատականի հետ:
– Ո՛չ, ես սկզբունքորեն դրա հետ համաձայն չեմ, քանզի Ռուսաստանը ստանձնում է ամենապատասխանատու գործառույթը` պահպանել բանակցային գործընթացի դինամիկան, և ո՛չ Վաշինգտոնը, ո՛չ Բրյուսելը, ո՛չ Փարիզը այս պահին ի վիճակի չեն առաջարկել Երևանին և Բաքվին բանակցությունների ինչ-որ այլ ֆորմատ և Մադրիդյան սկզբունքների իրականացման այլ հայեցակարգ: Այնպես որ, Մոսկվայի առաջնային միջնորդությունը առաջիկա հեռանկարում կմնա հիմնականը, և ասել, թե Ռուսաստանն անհաջողություն է կրել` ճիշտ չէ: Գործընթացների ընթացքն այնպիսին է, որ պետք է տեսնենք, թե ինչպես կավարտվի 2011թ., և թերևս դրանից հետո հնարավոր կլինի առավել որոշակի հետևություններ անել:
– Մինչ կազանյան հանդիպումը Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել էր, թե այս հանդիպումը վերջին հնարավորությունն է կարգավորելու ԼՂ հարցը: Ձեր կարծիքով, այս հանդիպման ոչ կառուցողական հետևանքից հետո, ինչքանո՞վ է մեծ պատերազմի վերսկսման հավանականությունը:
– Հավանականությունը, բնականաբար, առկա է, բայց ես համաձայն եմ այն գնահատականների հետ, որ այն ոչ մեկին պետք չէ, և նոր ռազմական հակամարտության սկիզբը լրիվ այլ իրականություն է իրենից ներկայացնում և կարող է ամենաանկանխատեսելի հետևանքների հանգեցնել: Իմ կարծիքով, միջնորդները երկխոսության միջոցով հետ կպահեն կողմերին ագրեսիվ գործողություններից: