Հայաստանի հանրությանը վրդովվեցնում է այն, որ Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման միջնորդները կամ այլ միջազգային կառույցներ, շարունակում են հավասարության նշան դնել հակամարտության կողմերի միջև:
Հասարակության այդ վրդովմունքը, իհարկե, տեղին է, որովհետև ադրբեջանական նախահարձակումները պահանջում են ուղիղ և հստակ մատնանշում, դատապարտում: Մյուս կողմից, սակայն, այստեղ կան մի քանի հանգամանքներ, որոնք պետք է հաշվի առնել միջազգային կառույցների գնահատականները դիտարկելիս և գնահատելիս:
Նախ` մենք գտնվում ենք տեղեկատվական տարափի դարում: Մենք համոզված ենք, որ հրադադարի խախտումները միանշանակորեն հանդիսանում են Ադրբեջանի նախաձեռնություն, մենք կասկած անգամ չունենք, որ հայկական կողմը ոչինչ չի սադրել կամ սադրում, երբեք նախահարձակ չէ և այլն, իսկ ադրբեջանցիների նմանօրինակ տեղեկությունները մենք համարում ենք ապատեղեկատվություն: Եվ այդ տեսանկյունից հայաստանյան հասարակության այդ պահվածքը միանգամայն օբյեկտիվ ու ադեկվատ է: Բայց մենք չենք կարող նույնը պահանջել միջազգային հանրությունից, որն ունի տեղեկատվական հոսքերին չվստահելու իրավունք, որը միջազգային հանրությունն է, ոչ թե հայաստանյան, և հետևաբար նրանց համար հավասարաչափ հեռավորության վրա են թե՛ հայկական, թե՛ ադրբեջանական տեղեկատվական հոսքերը, և նրանք կխուսափեն մինչև վերջ որևէ մեկին վստահելով դատավճռին հատուկ կարծիք և հայտարարություն տարածել, ինչը ավելի կսրի իրավիճակը:
Այդ պատճառով էլ միջազգային գնահատականները նմանօրինակ դեպքերում գտնվում են «համահարթեցման» տիրույթում: Առավել ևս, որ անկասկած է նաև հետևյալ հանգամանքը. հայտարարությունները քաղաքական գործընթացի մի կողմ են, բաց կողմը, մինչդեռ կան նաև ներքին հարաբերություններ, կուլիսային գործընթացներ: Եթե արվում են համահարթեցնող հայտարարություններ, դա չի նշանակում, որ նույնն է կրկնվում կուլիսներում, կողմերի հետ շփումներում, հանդիպումներում: Մինչդեռ բուն գործընթացը հենց այդտեղ է՝ հայտարարություններն ու հաղորդագրությունները նախերգանք են, այսպես ասած` բուն շփումներից առաջ նախավարժանքներ, որոնցով ենթատեքստային մեսիջներ են փոխանցվում նեղ շրջանակների՝ արդեն բուն գործընթացներից առաջ:
Այստեղ է, որ հարկ է բևեռել հանրային ուշադրությունը, քանի որ այն, ինչ տեղի է ունենում, տեղի է ունենում այս մակարդակում: Այս մակարդակում է կատարվում բուն աշխատանքը միջազգային հանրության հետ, միջնորդների հետ, տարբեր կառույցների հետ: Այստեղ է հայ-ադրբեջանական դիվանագիտական պատերազմը, որում, ցավալիորեն, մենք տանուլ ենք տալիս, և որի արդյունքներն է նաև, որ արտացոլվում են միջազգային կառույցների և միջնորդների տարբեր հայտարարություններում: Այստեղ Հայաստանի և Ղարաբաղի դիվանագիտա-քարոզչական աշխատանքի անարդյունավետությունն է, որ բերում է «համահարթեցման» իրողությունների: Եվ ոչ միայն դիվանագիտական աշխատանքի, այլ ընդհանրապես պետականաշինական:
Ժամանակն է, որ Հայաստանի հասարակությունում ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացը կամ ղարաբաղյան հակամարտությունը արժանանա սկզբունքային գնահատականի և չափորոշման, որի հիմքում պետք է լինի կոնֆլիկտի քաղաքակրթական բաղադրիչը, բայց ոչ որպես միջազգային իրավունքի շրջանակում վիճարկվող գործոն,- այստեղ ինքնորոշումն է անփոխարինելին,- այլ որպես հակամարտության կարգավորման գործընթացի ուղեկից գործոն: Հասարակական գիտակցման այդ բեկումը կձևավորի նաև հանրային պահանջարկ իշխանության գործողությունների հանդեպ` դառնալով հայկական պետականության կառուցման ճանապարհին ղարաբաղյան խնդրի վերարժևորման և բեռից հնարավորությունների կամ զարգացման խթանի վերածելու նախադրյալ: Բայց դա է հենց առանցքայինը գործընթացի ճանապարհի առումով:
Այսինքն` առանցքային է հակամարտությունում կամ կարգավորման գործընթացում Ադրբեջանի հանդեպ քաղաքակրթական տարբերության հասնելը, քաղաքակրթական առավելության հասնելը: Ընդ որում` այստեղ խնդիրը պետք է լինի ոչ միայն դրա արձանագրումը պաշտոնական, քաղաքական, դիվանագիտական, այլ ընդհանրապես համաշխարհային հասարակական մակարդակում: Այսինքն` ոչ միայն պետք է արձանագրվի, որ բարեփոխումներում Հայաստանն առաջ է գնում, իսկ Ադրբեջանում խոսքի ազատության սահմանափակումներ կան, այլ պետք է աշխարհում հասարակությունների մակարդակով Հայաստանը դառնա քաղաքակիրթ աշխարհի ճանաչելի մաս, ինչը չի կարող արդեն իր հետքը չթողնել միջազգային քաղաքական դիրքորոշումներում:
Այսինքն` մենք կարող ենք վրդովվել ու զարմանալ, զայրանալ, որ բարեկամ Ֆրանսիան ու Ամերիկան ուղիղ և կոշտ չդատապարտեցին Ադրբեջանին, որ իբր դաշնակից Ռուսաստանը ուղիղ և կոշտ չդատապարտեց Ադրբեջանին, և չտվեցին անունը Ալիևի, բայց մենք այս էմոցիոնալ զայրույթի կամ զարմանքի հարթությունից պետք է դուրս գանք ռացիոնալ գնահատումների ու եզրահանգումների հարթություն և հասկանանք, որ այդ ամենը մեր իսկ աշխատանքի, մեր իսկ գործունեության արդյունքի արտացոլումն է: Հաճախ ասում են, որ այդ ամենը քաղաքական շահ է, քաղաքականության կեղտոտ, անբարո խաղ: Իրականում այդ մոտեցումն էլ հնարված է սեփական գործողությունների անարդյունավետությունը քողարկելու համար: Քաղաքականության մեջ շահն ու բարոյականությունը ձևավորվում են, ոչ թե երկնքից ընկնում կամ ծլում գետնի տակից:
Հետևաբար այստեղ ևս ամեն ինչ կախված է աշխատանքից և առաջին հերթին Հայաստանը պետք է կարողանա հասնել նրան, որ աշխարհը վերանայի Հայաստանի ու Ադրբեջանի չափման հիմնականում ընդհանրական սանդղակն ու Հայաստանը տեղափոխի, Հայաստանին ընդունի քաղաքակրթական նոր՝ ավելի բարձր մակարդակում: Իսկ դրա համար պետք է որակապես այլ պետություն, հասարակական համակեցության որակապես այլ կանոններ և արժեքներ: Իսկ Հայաստանն այժմ գտնվում է անգամ մինչև հիմա հասածը վտանգի տակ դնելու ճանապարհին:
