Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնում աշխատող Էդուարդ Նալբանդյանի փնտրտուքը Ղարաբաղյան Երկրորդ պատերազմի հանելուկներից մեկն էր՝ ավելին, քան թշնամու տանկերի ու «՚Սոլնցեպյոկների» տեղը։ Որովհետև նման անհայտ կորած ԱԳ նախարարը ի վիճակի է ավելի շատ վնասներ տալ, քան չբացահայտված տանկերն ու հրետանին։
Դեռևս ակնհայտ չեն Նալբանդյանի գաղտնի գործունեության վնասները, բայց արդեն ակնհայտ են նրա անգործունեության վնասները։ Եվ, իհարկե, ամենաառաջինն այն է, որ հիմա մենք միայն խոսում ենք տանկերից ու տրամաչափերից, բայց Ղարաբաղյան կարգավորման պարադիգմը հեռացել է երկրորդ պլան։ Բավական է միայն այն, որ մենք անգործ նստած սպասում էինք, թե երբ են համանախագահները գալու իրենց հին առաջարկներով։
Ռուսական գործոնի մասին իշխանությունները սկսեցին մեղմ տրտնջալ միայն համաֆեյսբուքյան համահայկական բանակումից հետո։ Ավելի ուշ ԱԳ նախարարությունը հիշեց, որ անհրաժեշտ է տասնյակ կյանքեր խլած զենքի վերաբերյալ հանդես գալ և նոտա հղեց, բայց չգիտես ինչու՝ Իսրայելին։
Կամավորներ են գնում ճակատ, երկրապահները իրենց կորովն ու հին ոսկորներն են տրամադրում ազգին, իսկ Էդուարդ Նալբանդյանը չկար։ Հետո ԱԳ նախարարության պաշտոնական կայքից իմացանք, որ գնացել է Փարիզ՝ ընտանիքին տեսության, բայց որ ճանապարհածախս չվճարի, ձեռքի հետ ֆրանկոֆոնիայի նախագահին էր հանդիպել ու մի հայտարարություն կորզել։ Բնականաբար, եթե քեռորդին ապրեր Ցյուրիխում, հանուն գործուղման փողերի, Ֆիլատելիստների ֆեդերացիայից էլ մի հայտարարություն կունենայինք։
Սերժ Սարգսյանը մինչև պատերազմը լայն քայլեր էր ձեռնարկել կառավարության փոփոխության ուղղությամբ․ Նալբանդյանը չկա, թող էլ չլինի, Սերժ Սարգսյանի համար շատ հարմար պահ է նաև ԱԳ նախարարին փոխելու համար։
Այդ քայլից օգուտները շատ են։ Նախ, կչեզոքացնենք Հայաստանի ազգային անվտանգության սպառնալիքներից մեկը։ Հայաստանի շատ դեսպանների արկածները պարզապես խայտառակում են ռեսպուբլիկան։ Օսկանյանի ծիծաղելի քոմփլիմենթարից հետո էլ ավելի բեթար անհասկանալի քաղաքականության ծիրի մեջ ընկանք, որի սկիզբը, վերջը, պատճառներն ու առիթները այդպես էլ անհայտ մնացին։ Այդպես էլ Նալբանդյանը չբացատրեց սեպտեմբերի 3-ի արժեքային հեղաշրջման գաղտնիքն ու պատճառները։
Նալբանդյանի ամուլ քաղաքականության մասին շատ կարելի է խոսել, և այդ պրոբլեմից մեր արտաքին քաղաքականությունից վերացնելը բարի գործ կլինի մեր պետության հանդեպ։
Նալբանդյանի երկարատև նախարարության միակ հիշարժան պահը, թերևս, ցյուրիխյան արձանագրություններ էին, որտեղ նրան տրված էր պարզ ստորագրողի ֆունկցիա։ Ինչքան այդ արձանագրությունների տապալման համար մեղադրենք Թուրքիային, նույնքան էլ պետք է մեղադրենք մեր նախարարությանը։
Նալբանդյանի հրաժարականից մյուս ակնհայտ օգուտը ամեն ինչի պատասխանատուն ու մեղավորը գտնելն է։ Թեև ժողովրդական ցասումը հիմա հիմնականում ուղղված է ադրբեջանցիների դեմ, բայց շատ շուտով բոլորը խումհարից դուրս են գալու և զոհ են պահանջելու։ Նալբանդյանը շատ հարմար է որպես քավության նոխազ։
Հիմնական պրոբլեմը, իհարկե, Ռուսաստանն է։ Մոսկվային անհրաժեշտ է սեփական քաղաքական նախաձեռնությունից զուրկ, ռուսական հատուկ ծառայությունների հետ անձնական կապեր ունեցող արտգործնախարար Երևանում, ով ոչինչ չի անի և ըստ այդմ՝ նոր փոքրիկ գլխացավանքներ չի ստեղծի իրենց համար, ով տասնյակ զոհեր խլած սարսափելի զենքը կկոչի «բիզնես» և ընդամենը «կցավա» դրա համար։
Բայց այս անհարմարությունը կարելի է օգտագործել լուրջ դիվիդենտի համար. Ռուսաստանին կարելի է ցույց տալ, որ Հայաստանը այլևս չի ուզում այս կարևոր ոլորտը հանձնել Մոսկվայի ուղիղ ղեկավարմանը, Պուտինը գոնե թող իջեցնի կառավարման մակարդակը։ Ընդ որում՝ տվյալ պարագայում ամեն ինչ կարելի է անել առանց դիվանագիտական դեմարշների, առանց ակնհայտ կոպիտ քայլերի՝ զուտ սահմանադրական լիազորությունների շրջանակում։ Նաև այս փոփոխությունը պետք է ներկայացնել կառավարությունը Սերժ Սարգսյանի անձնական նշանակումներով համալրելու համատեքստում՝ զուտ կոնսոլիդացիա, առանց քաղաքականության։
