Վերաքննիչ քրեական դատարանում սկսվեց Մարգո Մ.-ի (անունը փոխված է) գործով բերված վերաքննիչ բողոքի քննությունը: Նախաքննական մարմինը Մարգո Մ.-ին մեղադրանք էր առաջադրել բռնաբարության փորձի վերաբերյալ սուտ մատնություն կատարելու համար:
Սա այն գործերից չէ, երբ ակնհայտ սուտ մատնություն կատարելն ի հայտ է գալիս նախաքննության ժամանակ:
Մարգո Մ.-ին բռնաբարելու փորձ կատարելու համար Խալո Մ.-ին (անունը փոխված է) մեղավոր ճանաչելու և դատապարտելու հարցում Արագածոտնի մարզի դատախազությունը մեծ ջանքեր է գործադրել դատական երեք ատյաններում, բայց հաջողության չի հասել, Խալոյի մեղքը բռնաբարության հանցափորձի համար ապացուցված չլինելու եզրակացության եկած դատարանները նրան միաձայն արդարացրել են:
Նախ՝ Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը Սուրեն Մնոյանի նախագահությամբ կայացրել էր Խալոյի արդարացման դատավճիռը:
26-ամյա Խալոն մեղադրվում էր այն բանի համար, որ 2013 թվականի հունվարի 12-ին, գիշերվա ժամը 1-ի սահմաններում Աշտարակ քաղաքի Էջմիածնի խճուղում գործող «Աղայան ԱՁ» սննդի օբյեկտի հյուրանոցային սենյակում ալկոհոլ օգտագործած վիճակում տուժողի՝ Մարգոյի կամքին հակառակ ցանկացել է սեռական հարաբերություն ունենալ նրա հետ:
Մերժում ստանալով՝ կոտրված շշի կտորով Խալոն հարվածել է կնոջ բազկին՝ պատճառելով առողջության թեթև վնասի հատկանիշներ չպարունակող մարմնական վնասվածք, գործադրել է բռնություն, բայց իր կամքից անկախ հանգամանքներում հանցագործությունն ավարտին չի հասցրել. Մարգոն նրան հրել ու փախուստի է դիմել:
Բռնաբարության փորձի համար մեղադրվող Խալոն իրեն մեղավոր չի ճանաչել:
Դատարանում 32-ամյա Մարգոն պնդել է, որ Խալոն բռնաբարության փորձ չի կատարել: Ինքը նման հաղորդում չի տվել ոստիկանությունում: Ասել է միայն, որ ընկերը ծեծել է իրեն: Հաղորդումն ինքը չի գրել, ինքը հայերեն գրել չգիտի, գրվածը բարձրաձայն չի ընթերցվել:
Ընդհանուր իրավասության դատարանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-138 հոդվածի 1-ին մասով ամբաստանյալ Խալոյին ճանաչել է անմեղ և արդարացրել է՝ մեղսագրված արարքին նրա մասնակցությունն ապացուցված չլինելու պատճառաբանությամբ:
Ամբաստանյալի խափանման միջոց կալանավորումը վերացվել է, և նա անհապաղ ազատ է արձակվել դատարանի դահլիճում:
Արդարացման դատավճիռը դատախազության կողմից բողոքարկվել է վերաքննիչ և վճռաբեկ ատյաններում, բայց դատավճիռը չի փոփոխվել, չի բեկանվել, մտել է ուժի մեջ:
Նման պարտությունից հետո հաջորդ քայլը չկայացած տուժող Մարգոյին պատժելը պիտի լիներ՝ դատարաններում ամբաստանյալ Խալոյին պաշտպանելու, բռնաբարության փորձի համառ ու համարձակ ժխտման համար:
Եվ Մարգո Մ.-ն մեղադրվել է ծանր հանցագործության՝ բռնաբարության փորձի վերաբերյալ սուտ մատնություն կատարելու համար՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով:
Բայց դատախազությունը Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանում այս գործով դարձյալ պարտություն է կրել:
Տուժողից ամբաստանյալի վերածված Մարգո Մ.-ն դատարանում ընդունել է, որ Խալոն իրեն բռնաբարելու փորձ չի կատարել, ինքը սխալ հաղորդում է տվել ոստիկանությունում:
Տուժողի կարգավիճակ ձեռք բերած Խալոն հայտնել է, թե Մարգոյից բողոք, պահանջ չունի:
Իսկ դատարանը, հաստատված համարելով, որ Մարգո Մ.-ն հանցագործության վերաբերյալ սուտ մատնություն է կատարել, եզրակացրել է, որ նախաքննական մարմինը սխալ է որակել նրա արարքը, Մարգո Մ.-ի արարքը պետք է որակվի ոչ թե ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով, այլ՝ 333 հոդվածի 1-ին՝ ավելի թեթև մասով:
Դատարանը եզրակացրել է, որ Մարգոն Խալոյին սուտ մեղադրել է ոչ թե ծանր հանցագործություն, այլ միջին ծանրության հանցագործություն կատարելու համար:
Ըստ դատարանի եզրահանգման՝ օրենքով ծանր հանցագործություն են համարվում այն հանցագործությունները, որոնց համար որպես պատիժ սահմանված է առավելագույնը 10 տարի ազատազրկում, իսկ միջին ծանրության հանցագործություններ են նրանք, որոնց համար առավելագույնը սահմանված է 5 տարի ազատազրկում:
Բռնաբարության համար՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 138 հոդվածի 1-ին մասով, նախատեսված առավելագույն պատիժը 6 տարի ազատազրկումն է, և բռնաբարությունը վերոհիշյալ սկզբունքի կիրառմամբ դասվում է ծանր հանցագործությունների թվին:
Սակայն հանցափորձի՝ բռնաբարության փորձի համար՝ 34-138 հոդվածի 1-ին մասով, կարող է նշանակվել առավելագույնը՝ 4 տարի 6 ամիս ազատազրկում:
Եթե հանցանքի ծանրությունը օրենսդիրը որոշում է ըստ պատժի առավելագույն չափի, ստացվում է, որ բռնաբարության փորձը պետք է դասվի միջին ծանրության հանցագործությունների շարքին: Իսկ եթե բռնաբարության փորձը միջին ծանրության հանցագործություն է, ապա դրա վերաբերյալ սուտ մատնություն կատարողի արարքն էլ պետք է որակվի ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333 հոդվածի 1-ին մասով:
Հոդվածի այս մասով վերաորակելով Մարգո Մ.-ի արարքը՝ դատարանը եզրակացրել է, որ օրենքի համաձայն՝ այդ ոչ մեծ ծանրության արարքի կատարման համար պատասխանատվության վաղեմության ժամկետն անցել է, հետևաբար անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության ենթարկվել վաղեմության ժամկետն անցած արարքի համար:
Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը նույն դատավորի՝ Սուրեն Մնոյանի նախագահությամբ, Մարգո Մ.-ի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333 հոդվածի 1-ին մասով քրեական գործի վարույթը կարճել է ու դադարեցրել է Մարգո Մ.-ի քրեական հետապնդումը: Մարգո Մ.-ի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը՝ ստորագրությունը չհեռանալու մասին, վերացվել է:
Ընդհանուր իրավասության դատարանի այս որոշումը բնականաբար բողոքարկել է մեղադրանքի կողմը՝ պաշտպանելով ի սկզբանե Մարգո Մ.-ի նկատմամբ առաջադրված մեղադրանքը և անհիմն համարելով դատարանի կողմից արարքի վերաորակումը:
Վերաքննիչ քրեական դատարանում մեղադրող Պ. Գյուլումյանը հիմնավորեց բերված վերաքննիչ բողոքը:
Նա ասաց, թե առաջին ատյանի դատարանի կողմից թույլ են տրվել նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի կոպիտ խախտումներ:
Դատախազը նշեց, որ օրենսդիրը տարբերակում է հանցանքի սանկցիան ու պատիժը, դրանք չեն նույնացվում:
Եթե «բռնաբարություն» հանցավոր արարքը համարվում է ծանր հանցագործություն, ապա ծանր հանցագործություն պիտի համարվի նաև բռնաբարության փորձը:
Իսկ եթե Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կատարած այս սխալ վերաորակումը մնա ուժի մեջ, ապա կարող է ձևավորվել արատավոր պրակտիկա, երբ քրեական գործի վարույթ կկարճվի հանրային վտանգավորություն ունեցող այնպիսի արարքների դեպքում, ինչպես՝ բռնաբարության փորձն է կամ, ասենք, հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում երկու և ավելի անձանց սպանությունը:
Այդ դեպքում կխախտվի նաև օրենքի առաջ բոլորի հավասարության սկզբունքը, որովհետև ավարտուն բռնաբարություն կատարածը կհամարվի ծանր հանցագործություն կատարած, իսկ բռնաբարության փորձ կատարածը՝ միջին ծանրության հանցագործություն կատարած անձ:
Ըստ մեղադրողի՝ կխախտվի արդարադատության արդյունավետությունը:
Մեղադրողը պնդեց, թե առաջին ատյանի դատարանը պատժի տեսակի ու չափի վերաբերյալ անհիմն որոշում է կայացրել:
Նա միջնորդեց, որ վերաքննիչ դատարանը Մարգո Մ.-ին մեղավոր ճանաչի ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով, դատապարտի 2 տարի ազատազրկման, ապա համաներում կիրառի ու Մարգոյին ազատի պատժի կրումից:
Մարգո Մ.-ի շահերի պաշտպան, հանրային պաշտպանի գրասենյակի փաստաբան Հ. Գալստյանն առարկեց մեղադրողի բերած բողոքի դեմ: Նշեց, որ ընդհանուր իրավասության դատարանը ճիշտ եզրահանգման է եկել հանցափորձի ու ավարտված հանցագործության ծանրության աստիճանների հարցում, հիմնավոր և օրինական կերպով է վերաորակել Մարգո Մ.-ի արարքը, ապա նույնքան հիմնավոր և օրինական էլ կարճել է քրեական գործի վարույթը և դադարեցրել է Մարգոյի նկատմամբ քրեական հետապնդումը:
Դատարանը պաշտպանին հարցրեց, թե նրա՝ որպես իրավաբանի կարծիքով՝ ի՞նչն է առաջնային համարվում հանցագործություններն ըստ ծանրության աստիճանի դասակարգման համար:
Փաստաբանն օգտվեց օրենսգրքից և պատասխանեց՝ հանցագործության բնույթն ու հանրային վտանգավորության աստիճանն են համարվում առաջնային:
Ըստ փաստաբանի՝ հանցափորձի դեպքում նվազում է և՛ հանցագործության բնույթը, և՛ հանրային վտանգավորության աստիճանը:
Բացի այդ, փաստաբանը պնդեց, որ օրենսդիրը հանցագործությունների՝ ըստ ծանրության աստիճանի դասակարգման համար որոշիչ է համարել պատժի առավելագույն չափերը, իսկ նման մոտեցման դեպքում հանցափորձի համար օրենքով սահմանված առավելագույն պատիժը ավելի ցածր է, քան ավարտված հանցագործության համար նախատեսվածը:
Պաշտպանը միջնորդեց, որ վերաքննիչ դատարանը մերժի մեղադրողի բողոքը և անփոփոխ թողնի ընդհանուր իրավասության դատարանի կայացրած որոշումը:
Մարգո Մ.-ն միացավ իր պաշտպանին:
Դատական նիստն ավարտվեց: Հաջորդ նիստին՝ ապրիլի 23-ին, դատարանը կլսի կողմերի միջնորդությունները, եթե այդպիսիք լինեն, ու որոշում կկայացնի՝ լուծում տալով այս իրավաբանական ու ոչ միայն իրավաբանական վեճին: