Նոյեմբերի 3-ին աբխազական կողմը Ռուսաստանի պետական դումային փոխանցեց Ռուաստանի և Աբխազիայի միջև «Դաշնակցության և ռազմավարական գործընկերության մասին պայմանագրի» աշխատանքային տարբերակը, Lenta.ru-ում գրում է վերլուծաբան Միխայիլ Չերնովը: Համաձայնագրի նախագծի նախնական տարբերակը կազմվել էր ռուս մասնագետների կողմից, և այդ տարբերակում այն կոչվում էր «Դաշնակցության և ինտեգրացիայի մասին պայմանագիր»: Ակնկալվում է, որ պայմանագրի վերջնական տարբերակը կհամաձայնեցվի և կստորագրվի մինչև 2014թ. վերջ: Lenta.ru-ի տեղեկություններով՝ նմանատիպ պայմանագիր Ռուսաստանում մշակվում է նաև Հարավային Օսիայի համար: Ըստ գործակալության աղբյուրի՝ այն նույնպես ավարտին կհասցնեն մինչև տարվա վերջ, և «ի տարբերություն աբխազական տարբերակի»՝ այն «նախատեսում է շատ ավելի սերտ ինտեգրում»: Նման համաձայնագրերի արդյունքում անկախ պետությունները փաստացիորեն մտնում են Ռուսաստանի և Եվրասիական տնտեսական միության (ԵՏՄ) ընդհանուր իրավական, ռազմական և մաքսային դաշտ: Երկկողմ պայմանագրերի ինստիտուտը կարող է Ռուաստանի արտաքին քաղաքականության համար նոր գործիք դառնալ, որը թույլ կտա նրան լուծել իր խնդիրներն Անդրկովկասում՝ առանց միջազգային հարաբերություններում լուրջ բարդությունների, գրում է հեղինակը:
Կովկասյան մարտահրավերը
Ռուսաստանը, քաղաքական նկատառումներից ելնելով, առայժմ պատրաստ չէ իր կազմ ընդունել նոր տարածքներ և այս պահին սահմանափակվում է Ղրիմով: Դոնեցկի և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունները Ռուսաստանի Դաշնությանը միացնելու հարցը չի քննարկվում, կարճաժամկետ հեռանկարում չի քննարկվում նաև Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի միացումը: Սուխումում երբեք էլ չեն թաքցրել, որ Աբխազիան չի պատրաստվում միանալ ՌԴ-ին: Ցխինվալում էլիտայի միջև միշտ քաղաքական համաձայնություն է եղել այս կամ այն կերպ Ռուսաստանի կազմ մտնելու վերաբերյալ:
Այնուամենայնիվ, այս փուլում Ռուսաստանի ցանկության բացակայությունը՝ իր կողմից արդեն ճանաչված անդրկովկասյան հանրապետությունները ինտեգրելու վերաբերյալ, ամենևին չի նշանակում, որ Ռուսաստանը հրաժարվում է հարավ շարժվելու և Անդրկովկասում իր խնդիրները լուծելու մտադրությունից: Տարածաշրջանում Ռուսաստանի համար նման 2 բազային խնդիր կա, և դրանք սերտորեն կապված են միմյանց հետ: Առաջինը, թույլ չտալ, որպեսզի Վրաստանում ստեղծվի ՆԱՏՕ-ի ռազմական ենթակառուցվածք, և այդ երկիրը լիարժեք կերպով անդամակցի ԵՄ տնտեսական կառույցներին:
Երկրորդ խնդիրն է ապահովել հուսալի և ուղիղ տրանսպորտային ելք դեպի Հայաստան: Այդ հանրապետությունը միացել է Եվրասիական տնտեսական միությանը, և Երևանի լիարժեք ինտեգրման, եվրասիական կապերի ներուժն իրականացնելու համար անհրաժեշտ է Ռուսաստանի (ԵՏՄ երկրների) և Հայաստանի միջև ընդհանուր սահման, իսկ այնտեղից՝ հայ-իրանական սահման, գրում է Չերնովը: Բացի այդ, Ռուսաստանի վերահսկողությունը տրանսպորտային կոմունիկացիաների վրա կապահովի Հայաստանում ռուսական ռազմաբազայի լիարժեք գործունեությունը: Ռազմավարական առումով դրա նշանակությունը դժվար է գերագնահատել: Հայաստանի հարավային Մեղրի սահմանամերձ քաղաքից մինչև Իրաքյան Քրդստան ուղիղ գծով 250 կմ-ից էլ պակաս է, գոտի, որը հասանելի է ամենաժամանակակից տակտիկական հրթիռային համակարգերի համար:
Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հետ համաձայնագրերը թույլ կտան լուծել անդրկովկասյան երկու անկախ հանրապետությունների՝ ինստիտուցիոնալ առումով բարդ ինտեգրման հարցը ռուսական և եվրասիական տարածությունում՝ պահպանելով դրանց պետական անկախությունը: Աբխազիայի հետ պայմանագրի նախնական տարբերակի բովանդակության համաձայն՝ ռուսական նախաձեռնությունը նախատեսում է ստեղծել միասնական պաշտպանական և մաքսային տարածություն, օրենսդրության ունիֆիկացում, ներքին գործերի մարմինների համատեղ աշխատանք, սոցիալական պաշտպանվածության մակարդակը հավասարեցնել Հարավային և Հյուսիսկովկասյան դաշնային շրջանների ցուցանիշներին, Ռուսաստանի քաղաքացիության համար տրամադրել հատուկ պայմաններ և փաստացիորեն Ռուսաստանի և ԵՏՄ-ի միջազգային սահմանները տեղափոխել անկախ պետությունների հարավային սահմաններ:
Հարավային վեկտոր
Ընդհանուր առմամբ, վերը նշված ռազմավարական խնդիրների լույսի տակ Ռուսաստանը չի կարող կանգ առնել Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հարավային սահմաններին: Հոկտեմբերի 31-ին Վլադիկավկազում տեղի ունեցավ «Օսերի բարձրագույն խորհուրդ» միջազգային հասարակական շարժման համագումարը, որին մասնակցում էին Հյուսիսային Օսիա-Ալանիայի հանրապետության ղեկավար Թեյմուրազ Մամսուրովը, Հարավային Օսիայի նախագահ Լեոնիդ Տիբիլովը, ուղղափառ և իսլամական հոգևորականության ներկայացուցիչներ: Համագումարին ելույթ ունեցավ նաև Հարավային Օսայի նախկին նախագահ Էդուարդ Կոկոյատին. ի դեպ, համագումարը «պատահականորեն» համընկնում էր նրա 50-ամյակի հետ: Իր ելույթում նա բարձրացրեց այն հարցը, որ Տրուսոյի կիրճը և Քոբինի գոգավորությունը պատկանում են Օսիային (այժմ դրանք գտնվում են Վրաստանի Կազբեկ շրջանի տարածքում): Վերլուծաբանները Կոկոյտիի ելույթը գնահատեցին որպես վերադարձ հանրային քաղաքականություն: Կազբեգի շրջանում ներկայությունը թույլ կտա վերահսկել Ռազմավիրական ճանապարհի (որը Ռուսատսանից Հայաստան ամենակարճ ճանապարհն է) ռազմավարական կարևոր նշանակություն ունեցող ոչ մեծ հատվածը:
Միաժամանակ Ռուսաստանն առավելապես հետաքրքրված է Տրանսկովկասյան մայրուղու զարգացմամբ, որը ռուսական Հյուսիսային Կովկասը Հյուսիսային և Հարավային Օսիաներով կապում է Վրաստանին, վերջինս Հայասանին, Հայաստանն էլ Իրանին: «Արևմտյան» ուղղությունը դեպի Հայաստան անցնում է Գորիի շրջանով, շրջանցում է Տրիալետյան Օսիան, որտեղ մինչև 90-ականների սկիզբ ապրում էին մեծ թվով օսեր, ինչպես նաև հայաբնակ Ջավախքը:
Վրաստանի քաղաքական իրավիճակը կարող է նպաստել հանրապետությունում անկայունության աճին, շարունակում է հեղինակը: Նոյեմբերի սկզբին հրաժարական տվեցին Իրակլի Ղարիբաշվիլիի կառավարության մի քանի առանցքային նախարարներ՝ պաշտպանության նախարար Իրակլի Ալասանիան, եվրոպական և ատլանտյան ինտեգրացիայի հարցերով պետնախարար Ալեքսի Պետրիաշվիլին և արտգործնախարար Մայա Փանջիկիձեն: Իրենց պաշտոններից զրկվեցին նաև նրանց այդ նախարարների տեղակալները: Նոր ընդդիմադիրների առաջնորդ Ալասանիան երկրի իշխանություներին մեղադրեց եվրատլանտյան ինտեգրման կուրսին ոչ բավարար չափով հավաատրիմ լինելու մեջ: Իր հերթին նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիի կողմնակիցների ընդդիմադիր կուսակցության ղեկավարությունը կոչ արեց Ալասանիային «համատեղ հանդես գալ ռուսական օկուպացիայի դեմ»: ԱՄՆ պետքարտուղարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Ջեյն Պսակին անհանգստություն հայտնեց Վրաստանի քաղաքական ճգնաժամի կապակցությամբ և կոչ արեց «հանրապետությունում պահպանել կայունություն և ժողովրդավարություն»:
Հաշվի առնելով Վրաստանում բռնի իշխանափոխության քաղաքական փորձը՝ երկրում հնարավոր է ապակայունացում ուկրաինական սցենարով: Նման պայմաններում Ռուսաստանը ոչ միայն կկատարի դաշնակցային պարտականությունները Աբխազիային և Հարավային Օսիային պաշտպանելու վերաբերյալ, այլև կփորձի աշխատեցնել տնտեսությունը Վրաստանի շրջաններում: Այդ դեպքում համագործակցության և ինտեգրման երկկողմ պայմանագրեր կարող են ստորագրվել նաև վրացական առանձին շրջանների իշխանությունների հետ, որոնք էլ Մոսկվայի կողմից կճանաչվեն օրինական տեղական իշխանություններ, եզրափակում է Չերնովը:
