Թեղուտի շուրջ 1500 հա տարածքը շատ հարուստ է պատմական հուշարձաններով: Տարածքը ոչ միայն Լոռու, այլև Հայաստանի ամենաբարեբեր տարածքներից է, որտեղ կատարված պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են Կուր-Արաքսյան մշակութային շերտին պատկանող շատ հուշարձաններ: Այս մասին լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի Թեղուտի հնագիտական արշավախմբի ղեկավար, պատմական գիտությունների թեկնածու Սուրեն Հոբոսյանը:
Նրա խոսքով` 3 տարի կատարված պեղումների արդյունքում արշավախումբը հայտնաբերել է Ք. ծ.ա. 5000 տարի առաջվա 3 հուշարձան, որոնք «բացարձակապես նոր են մեր ժողովրդի պատմության համար»: Պեղումները դեռ նոր են սկսվել, ու դրանք, ըստ նրա, դեռ պետք է ծավալվեն, որպեսզի կարողանան հստակ պատասխանել, թե ինչ մշակութային շերտի հետ գործ ունենք:
Ըստ բանախոսի` «Թեղուտ» ՓԲԸ-ի տարածքում հայտնաբերված հուշարձանների թիվը հստակ ասել հնարավոր չէ, քանի որ դրանց մեծ մասն «արտաքին նշաններ չունի»:
Հարցին` որքանո՞վ են այդ հուշարձանները վտանգված, վերջինս պատասխանեց` եթե ասի, թե դրանք վտանգված չեն, ճիշտ չի լինի Դրանք վտանգված են հատկապես բուն հանքավայրի տարածքում` Դուքանաձորում, որտեղ պեղվել է միջնադարյան ձուլարան, որից մինչև մեր օրերը պահպանվել է 1/5-րդը:
«Դա իրենից ներկայացնում էր թոնրի տարածք` մետաղյա ձուլվածքի կտորներով»,- նշեց հնագետը` հավելելով, որ այս շինությունից հիմա ոչինչ չի մնացել: Բուն պոչամբարի տարածքում 2011թ. պեղվել է նաև վաղ բրոնզեդարյան բնակավայրի մի հատված` 17,5 մետր երկարությամբ ու 1,30 բարձրությամբ պատ, որը մնալու է պոչամբարի տակ:
2009թ. Թեղուտի տարածքից արշավախումբը հայտնաբերել է նաև Ք.Ծ.ա. 1-ին հազարամյակի 12 դամբարան ու միջնադարյան 3 հնձան: «Շնող գյուղի տարածքում հայտնաբերված հնձանները յուրահատուկ են նրանով, որ նման տեխնոլոգիա ենթադրող հնձանները բացառիկ նշանակություն ունեն գինու արտադրության պատմության համար»,- նշեց Ս. Հոբոսյանը: