«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է tvyal.com կազմակերպության ղեկավար, տնտեսագետ Աղասի Թավադյանը
«Լույս» հիմնադրամի փորձագետների կանխատեսումներով ռուս-ուկրաինական պատերազմի հնարավոր ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա կլինի հետևյալը՝ 1,3 տոկոս աճից մինչև 3 տոկոս անկում: Ձեր կարծիքով ինչպիսի՞ ազդեցւթյուն կունենա պատերազմը ՀՀ տնտեսության վրա:
Ռուբլու կտրուկ տատանումները, իհարկե, բերում են Ռուսաստանի հետ առևտրաշրջանառության նվազման: Որքան կտրուկ է այդ փոփոխությունը, այնքան ապրանքաշրջանառությունը անկում է ապրում: Սա մենք տեսել ենք 2015 թվականին, երբ ռուսական ռուբլին գրեթե 1,5 անգամ արժեզրկվեց, իսկ հայկական դրամն արժեզրկվեց 1,2 տոկոսով: Այդ տարի դեպի Ռուսաստան արտահանումը բավականին մեծ անկում ունեցավ և դա ՀՆԱ-ի վրա ազդեցություն ունեցավ: Մենք դրանից հետո 2016-2017 թվականներին տեսանք վերականգնվող աճ, որի ընթացքում ՀՀ արտահանումը դեպի Ռուսաստան ավելի քան կրկնապատկվեց: Ինչ վերաբերում է 2022 թվականին, ապա փոխարժեքի տատանումները և կտրուկ անկման շրջանը տևեց ավելի քիչ, քան մեկ ամիս: Մեկ ամիս հետո շուկան գրեթե վերականգնվեց: 2022-ի սկզբին մեկ դոլարն արժեր 480 դրամ, այս պահին այդ թվերը գրեթե նույնն են: Շուկայում անորոշությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ արտահանման աճի վրա և կարելի է կանխատեսել դեպի Ռուսաստան արտահանման և ներմուծման հարցում որոշակի անկում, բայց դա այնքան մեծ չի լինի, որքան 2016-ին:
Հայաստանն այս իրավիճակում որքանո՞վ է կարողանում ճիշտ դիրքավորվել: Նույնիսկ տեսակետ կա, որ գազի դիմաց ռուբլով վճարելը հայկական շուկայի համար հնարավորություններ են ստեղծում:
Որոշ քայլեր անում է Հայաստանը: Հայտարարվեց, որ ռուսական գազի դիմաց պետք է վճարենք ռուբլով, բայց ոչ ֆիքսված, այլ տվյալ օրվա փոխարժեքով: Այսինքն գինը ֆիքսված է դոլարով, սակայն վճարելու ենք դրան համարժեք ռուբլով: Սա, իհարկե, քայլ է դեպի ընդհանուր էներգակիրների շուկա ունենալը, որն ամրագրված է ԵԱՏՄ համաձայնագրում, սակայն սա բավարար չէ, որ Հայաստանը կարողանա շահել գազի գնի առումով: Ըստ փոխարժեքի տատանումների ենք մենք վճարելու գազի դիմաց: Այստեղ դրական այն է, որ մենք հիմա դրամը չենք փոխանակում դոլարով, հետո դոլարով վճարենք Ռուսաստանին: Սա միջինժամկետ կտրվածքով նվազեցնում է դոլարիզացիայի մակարդակը Հայաստանում: Բայց ասել, որ դա կնպաստի գազ գնի նվազեցմանը, այդպես չէ, որովհետև մենք շարունակում ենք դոլարով ֆիքսված գնով վճարել:
Գները Հայաստանում և Արցախում աճել են: Սա լուրջ խնդիրներ կարո՞ղ է առաջացնել տնտեսության վրա, մեր քաղաքացիների կենսամակարդակի վրա:
Կենսամակարդակի վրա, իհարկե, ազդեցություն ունի, հատկապես անապահով խավերի համար: Սակայն չափավոր գնաճը կարող է դրական անդռադառնալ տնտեսության վրա: Գնաճը կարելի է համեմատել դոպինգի հետ, այն արագացնում է տնտեսության արյան, այսինքն փողի շրջանառությունը: Այսինքն չափավոր գնաճը կարող է խթանող լինել, սակայն գնաճի չարաշահումը կարող է խափանել տնտեսության երիկամները և այն բավականին ծանր տնտեսական վիճակի մեջ կարող է հայտնվել: Այս պահին գնաճի մակարդակը գտնվում է տնտեսական խթանման և չարաշահման միջև: Հայաստանում բարձր գնաճի պատճառներից մեկը կարող է լինել նաև արտասահմանից եկած գումարները հիմնականում Ռուսական տուրիստների և գործարարների տեսքով: Հուսանք այս պայմաններում կօգտագործվի այս հնարավորությունը որպես տնտեսության խթանիչ գործիք` նոր աշխատատեղեր ստեղծելու և աշխատավարձերը բարձացնելու համար: Գները հետ չեն գա: Անհրաժեշտ է հավասարեցնել աշխատավարձերը նոր շուկայական դրությանը` հատկապես անապահով խավերի համար: