«Առաջին լրատվականի» հարցին, թե բացի սոցիալականից՝ որո՞նք են արտագաղթի հիմքում ընկած պատճառները, Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի (ՌԱՀՀԿ) փորձագետ, հոգեբան Արմինե Ղազարյանը պատասխանեց.
«Արտագաղթի հիմքում ընկած պատճառները հայելու արտացոլանքն են երկրի իրավիճակի, ներսում ընթացող գործընթացների եւ երկրում առկա գերակայությունների, առաջնահերթությունների: Այսինքն՝ եթե կոպիտ դասակարգենք, արտագաղթի հիմքում կտեսնենք քաղաքական, սոցիալական և հոգեբանական պատճառներ ու դրդապատճառներ»,- ապա մանրամասնեց.
«Նախ, ի՞նչ ենք հասկանում սոցիալական պատճառներ ասելով: Սոցիալականը մի ամբողջական «փաթեթ» է, որի մեջ առօրյա խոսակցություններում ընդհանրացնում ենք գրեթե բոլոր պատճառները: Արտագաղթի հիմնական պատճառներից է՝ բոլորին հայտնի մարդկանց ապրուստի հոգսը հոգալու անկարողությունը, հետևաբար` աշխատանք ունենալու հնարավորությունը: Սակայն սոցիալական այլ պատճառներ ևս կան, օրինակ` միտում կա վերջին տարիներին առողջական խնդիրների պատճառով, բուժման նպատակով լքել երկիրը: Մյուս «ծանրակշիռ», սակայն սոցիալ-հոգեբանական պատճառը ընտանեկան, բարեկամական, ընկերական, սոցիալական ցանցն է, որ «ձգում է» արտագաղթի, միանալու, ձուլվելու իր «ցանցին»:
Ա.Ղազարյանը նաև հայտնեց, որ բացի սոցիալականից, ակնհայտ են արտագաղթի քաղաքական դրդապատճառներ. «Կարծում եմ՝ այս հիմքն էլ վերջին տարիներին բավականին ծանրակշիռ դարձավ»,- նշեց փորձագետ-հոգեբանը:
Իսկ հոգեբանական դրդապատճառները, ըստ փորձագետի, մի քայլ «բարձր» են սոցիալականից. «Ես»-ի գիտակցման, շեշտման և իրացմանը ձգտող պահանջմունքն է: Բացի այն, որ հոգեբանական պատճառները կարող ենք առանձին դիտարկել արտագաղթի համար, այդպես էլ այն ընկած է և՛ սոցիալականի, և՛ քաղաքականի հիմքում. այսինքն` մարդը, որ ձգտում ունի ապրելու, լավ ապրելու, առողջ ապրելու, ենթագիտակցորեն ձգտում է արժանապատիվ և ինքնիրացված (ինքնառեալիզացված) զգալու:
Որպես առանձին հոգեբանական դրդապատճառներ հատկանշական են հիասթափությունը, անպետք լինելու զգացումը, «գնահատված չլինելը», հուսահատությունը: Երիտասարդներն ավարտում են բուհը և «փայլող» աչքերով բախվում այն իրականությանը, որտեղ իրենց գիտելիքները, ուժերը, ոգևորությունը չեն կարողանում ներդնել: Դրան հետևում են տարաբնույթ հոգեկան, հոգեբանական ապրումներ, հիասթափություն: Դա շատ մեծ և խորը պատճառ կարող է լինել արտագաղթի, և՝ շատ ցավալի ու անվերադարձ: Ժամանակ առ ժամանակ այս դրդապատճառներով որոշակի «սերուցք» հեռանում է երկրից` առանց ետ նայելու, անգամ տարաբնույթ բացասական հույզերով:
Մարդը միակ «կենդանին» է, որ հոգևոր մաս, գաղափար ունի: Ուրեմն տարատեսակ սոցիալական պատճառները նա կարիք ունի օգտագործելու բավարարելու համար հոգեբանականը` արժանապատիվ և ինքնաբավարարված ապրելու, իր ինքնավստահությունը զգալու, ընդգծելու իր գոյությունը որևէ կերպ, ինքնադրսևորվելու: Եվ այս ամենը առայժմ հայը հնարավոր է տեսնում իր երկրից դուրս»: