«Կյանքը ցույց կտա, թե որքանով արդյունավետ մեխանիզմ է ընտրվել և որքանով այն կյանքի կկոչվի։ Բայց լավատես չեմ, որ այս փոփոխությունը դրական կազդի դատավորների անկախության վրա։ Առանց այդ էլ դատավորները միշտ վախեցած են, հիմա առավել վախեցած կլինեն»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ասաց նախկին դատավոր, «Անկախ դատավոր» ՀԿ նախագահ Պարգև Օհանյանը՝ անդրադառնալով կառավարության կողմից Դատական օրենսգրքում կատարվելիք փոփոխությունների նախագծին։
Իսկ կառավարությունը երեկվա նիստում հաստատեց Դատական օրենսգրքում, «Սահմանադրական դատարանի մասին» փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերը։ Արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանն ասաց՝ սա դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարությամբ նախատեսված հերթական գործողությունն է, որը միտված է անկախ, անաչառ, կոռուպցիայից զերծ և արդյունավետ գործող դատական իշխանություն ունենալուն։ Նախագծի հիմնական նպատակն է ապահովել արդյունավետ ու համալիր իրավական հիմքեր՝ դատավորների բարեվարքության համար հետևյալ ուղղություններով՝ գույքային դրության ստուգում, հարգանք և արհեստավարժություն մարդու իրավունքների նկատմամբ, անկողմնակալություն, որոշակի կապերից ու ազդեցություններից ազատ որոշում կայացնելու հնարավորություն։ Ըստ նախարարի՝ հարակից փաթեթով լուծումները կտարածվեն նաև այլ հայտարարատու անձանց բարեվարքության գործընթացների վրա։ Գործընթացը կրելու է շարունակական բնույթ, և, ըստ նախարարի, դատավորները մշտապես անցնելու են նման գնահատում։ Բարեվարքության գնահատման համար նոր մարմին չի ստեղծվելու։ Դատավորների բարեվարքության ստուգման պատասխանատու է լինելու Բարձրագույն դատական խորհուրդը։
Դատավորների համար ավելացվել են այնպիսի վարքագծի կանոններ, որոնց խախտումը կասկածի տակ է դնելու դատավորի անկախությունը, անկողմնակալությունը։ «Օրինակ՝ նախագծով նախատեսվում է դատավորի վարքագծի կանոններ սահմանել նաև գույքի, եկամուտների և շահերի ամբողջական հայտարարագրի ներկայացումը, ինչպես նաև գույքի փոփոխության դեպքում «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով պատշաճ նյութերի ներկայացումը, որը կհիմնավորի այն հանգամանքը, որ գույքի փոփոխությունը հիմնավորվում է օրինական եկամուտներով»,- կառավարության նիստի ժամանակ ասել է Ռուստամ Բադասյանը։
Բացի դրանից՝ սահմանվել են դատավորների համար կարգապահական տույժի նոր տեսակներ, որոնցից են առաջխաղացման ենթակա դատավորների թեկնածուների ցուցակի հերթական համալրման ժամանակ ցուցակում ընդգրկվելու արգելքը և դատարանի նախագահի կամ Վճռաբեկ դատարանի նախագահի պաշտոնից ազատումը։
Պարգև Օհանյանի խոսքերով՝ այս փոփոխությունը մյուս կողմից էլ հարկադրական քայլ է։ «Ես համարում եմ, որ սա հարկադրված, ստիպված քայլ է, անցումային քայլ է անցումային շրջանում, որը պետք է հաղթահարեն դատավորները։ Հուսանք՝ հնարավորինս անցավ և արդար կյանքի կկոչվի»,- ասաց Օհանյանը։
Մեր դիտարկմանը՝ այս վեթինգ ասվածը հնարավորություն կտա՞ դատական համակարգը մաքրել այն դատավորներից, որոնք տարիներ շարունակ արատավորել են դատական համակարգը, Օհանյանը պատասխանեց. «Հավանաբար, այո։ Շատ հարցեր կան, բայց ես լիահույս եմ»։
Իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը կարծում է, որ այս փոփոխությունները հնարավորություն չեն տալու հասնել ցանկալի նպատակին։ «Շատ ավելի խիստ վեթինգ փորձեցին անցկացնել Ուկրաինայում, բայց ճիշտ չհաշվարկեցին, և նախորդ ռեժիմին ծառայող դատավորները կարողացան սողոսկել համակարգ։ Ես խիստ մտահոգություն ունեմ, որ նման փորձերը հաշվի չառնելով և բավարար խստություն, խստապահանջություն չցուցաբերելով՝ մենք հնարավորություն կտանք շատ ու շատ ոչ պրոֆեսիոնալների, իրենց ստատուսը ճիշտ չպատկերացնող դատավորների վերադարձը համակարգ։ Հայաստանյան դատական համակարգն անհրաժեշտություն ունի ավելի խիստ զտում անցնելու, քան առաջարկվում է օրենքի նախագծով։ Այն իրավիճակը, որ տիրել է Հայաստանում տասնամյակներ դատական համակարգում, այս առաջարկվող նախագծով հնարավոր չէ ճշտել։ Ես կարող եմ հասկանալ, որ զիջել են դատական համակարգին, որովհետև այդ ամբողջ սիստեմը, այդ ամբողջ համակարգից վեթինգի են ենթարկվելու փաստորեն դատավորները։ Ես պնդում եմ, որ առաջարկվող բարեվարքության կանոններով հնարավոր չէ դատական համակարգն ամբողջությամբ մաքրել»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ասաց իրավապաշտպանը։
Այս ամենից բացի, իրավապաշտպանը կարծում է, որ գործառույթները ԲԴԽ-ին վերապահելը ևս սխալ էր, քանի որ այդ կառույցը ևս խնդրահարույց է, ԲԴԽ-ի կազմի առումով ևս պետք է էական փոփոխություններ կատարվեն։ «Ես կարծում եմ, որ նման ֆունկցիա իրականացնող մարմիններում պետք է լինեն անբասիր անցյալ ունեցող անձինք։ Ես վստահ չեմ, որ ներկայիս կազմով ԲԴԽ-ն կարող է ստանձնել և բարեհաջող իրականացնել անգամ նախագծով առաջարկվող գործառույթները»,- ընդգծեց Նինա Կարապետյանցը։