Մի քանի օր առաջ ես տեսա բարգավաճ Հայաստանը: Ոչ թե հեռուստացույցով, ոչ թե իբրև գովազդ, այլ՝ իրականություն դարձած: Փառք Աստծո, ոչ թե ողջ Հայաստանով մեկ, այլ նրա մի փոքր հատվածում՝ Երևանի հյուսիսային ելքի մոտ, Երևան-Սևան ավտոճանապարհի վրա: Իսկ դեռ կենդանաբանական այգու մոտ ես չէի էլ կռահում, որ հանդիպել եմ բարգավաճման Ֆենոմենին: Երթևեկությունը պողոտայի այդ հատվածում դանդաղել էր, որովհետև ինչ-որ հարսանյաց շարասյուն իր դանդաղ ընթացքն էր պարտադրում երթևեկության մնացած մասնակիցներին:
Հարսանքավորների մեքենաները զբաղեցրել էին պողոտայի բոլոր երեք գծերը և իրենց հաճույքով էին առաջ շարժվում: Բայց հաճույքը ոչ թե այն էր, որ իրենք հարսանիք են անում, այլ այն, որ իրենք են որոշում, թե ուրիշները ինչպես պետք է շարժվեն: Բուն շարասյունից հեռու գտնվողները իրենց հատուկենտ շչակներով փորձում էին բողոք արտահայտել, իսկ անմիջապես հետո երթևեկողները նախընտրում էին ոչինչ չձեռնարկել, որովհետև թերևս գլխի էին ընկել, թե ում հետ գործ ունեն: Իսկ մյուսներին սա պարզ դարձավ ավելի ուշ, երբ շարասյունը կանգ առավ Գագիկ Ծառուկյանի հայտնի տան հարևանությամբ գտնվող հայտնի բենզակայանի մոտ: Շարասյունը կանգ առավ ոչ թե ըստ եվրոպական, այլ բարգավաճած Հայաստանի չափանիշների, այսինքն՝ ոչ թե աջ քաշելով, այլ՝ ուղղակի:
Այնպես որ, իրենց կանգնելուց հետո երթևեկությունը ընդհանրապես փակվի: Երթևեկությունը կանգնեց, և միջպետական նշանակություն ունեցող ճանապարհը խցանվեց: Ես սկզբից գլխի չընկա, թե ինչն է կանգառի բուն իմաստը, բայց ինչքան հասկացա հեռվից հեռու, տարածվող լուրերը վերլուծելով՝ նորապսակները կանգառ էին արել վերը նշված բենզակայանի մոտ տեղադրված առյուծի արձանի մոտ լուսանկարվելու:
Այս առյուծը Գագիկ Ծառուկյանի «Մուլտի գրուպ»-ի խորհրդանիշն է, և, փաստորեն, որոշակի խումբ մարդկանց համար այն ձեռք է բերել մոտավորապես նույն արժեքը, ինչ զոհված ազատամարտիկների կամ Հայրենական մեծ պատերազմի զոհերի հուշարձանը, որովհետև ինչքան գիտեմ, հայ ավանդական հարսանիքի ժամանակ նկարվելու տեղը վերը նշվածներն են: Այդ լուսանկարահանումով հայաստանցի հարսանքավորները հարգանքի տուրք էին մատուցում հայրենիքի համար կյանքը զոհածներին, ու բարգավաճման մոդելում, փաստորեն, հարգանքի տուրքի օբյեկտը փոխվում է:
Այսպիսով՝ որոշակի խումբ մարդիկ հարգանքի տուրք են տալիս թագավորին՝ կենդանիների թագավորին: Իհարկե, մենք՝ ՀՀ ազատամիտ քաղաքացիներս, ասում ենք, որ նրանք ազատ են իրենց ընտրության մեջ և ում ուզում են, թող հարգանքի տուրք մատուցեն: Բայց պրոբլեմն այն է, որ նրանք ամենևին էլ նույն կարծիքի չեն մեր մասին: Եվ իրենց կարծիքով, երբ իրենք հարգանքի տուրք են մատուցում իրենց կուռքին, մենք բոլորս պետք է կանգնենք: Եվ դրա համար նրանք փակած են պահում մայրուղու բոլոր երեք գծերը, որ մենք հանկարծ անտարբեր չանցնենք կուռքի պաշտանմունքի արարողության կողքով: Այլ կանգնենք և հասկանանք, որ այստեղ տիեզերական իրադարձություն է տեղի ունենում:
Եվ ի դեպ, սա շատ լավ հասկացավ դեպքի վայրում գտնվող պետավտոտեսչության բրիգադը, որը արագ ծլկեց, որ վարորդները բողոքով իրեն չդիմեն: Այսինքն՝ պետության ներկայացուցիչը բացառեց երթևեկության վերականգնման սահմանադրական ճանապարհի հնարավորությունը: Եվ միջպետական նշանակության ճանապարհ դուրս եկածները ստիպված էին սպասել, մինչև բարգավաճման ծեսը ավարտվի: Նրանք ստիպված էին այդ ծեսի մասնակիցը դառնալ: Այս միջադեպը ինձ ստիպեց առանձին և լուրջ զննության ենթարկել կենդանիների թագավորին: Այս առյուծը մի ձեռքին գավազան է պահում, իսկ բերանից երևում են սարսափազդու ժանիքները: Նա պատրաստ է խժռել յուրաքանչյուրի և, ինչպես հին կուռքերը, բոլորին հրավիրում է իրեն պաշտելու, և այս քայլին չգնացողների ճակատագիրը կանխորոշված է՝ խժռվել:
Եվ նրանց երազած ՀՀ քաղաքացին նման է վերը հիշատակված պետավտոտեսուչին, ով այլևս չի կարող իրացնել պետության կողմից իրեն վերապահված իրավունքներն ու լիազորությունները: Պետավտոտեսուչը, իր երկրի կողմից փողոց քշված, ամեն օր սնվում է այդ հարսանքավորների ձեռքից, և բնականաբար, չի կարող թեկուզ օրինական հրամաններ արձակել նրանց հասցեին:
Եվ այս պետավտոտեսուչի օրինակով նրանք ուզում են ձեռնասուն դարձնել ՀՀ քաղաքացուն և սրա համար են կարտոշկա ու ցորեն բաժանում, տրանսպորտով ու բժշկով ապահովում, որ մարդը հասկանա, որ չի կարող ապրել առանց նրա, այդ ամենահաս և ամենակարող ձեռքի, և այդ ձեռքը տեսնելիս խոնարհվի ամեն անգամ: «Բայց ինչո՞ւ եք անտեր, ես եմ ձեր տերը»,- ասում է մեկ այլ հեթանոսական-կռապաշտական խմբի՝ ՀՀԿ-ի խորհրդի նախագահ Սերժ Սարգսյանը գյումրեցի մի տարեց քաղաքացու հարցին ի պատասխան՝ ակամա մատնելով իր հավակնությունը ժողովրդի հոր դերին: Ասել կուզի՝ պետությունը ես եմ, ես եմ տերը, ես եմ ալֆան ու օմեգան, մտքեր, որոնց մերօրյա հեղինակների օբյեկտիվ տեղը հոգեբուժական հիվանդանոցն է կամ էլ առնվազն նարկոդիսպանսերը:
Բայց այնպես, ինչպես բարգավաճողները խցանել էին միջպետական ճանապարհը, այնպես էլ ՀՀԿ խորհրդի նախագահը խցանել է հայրենական եթերը և այն դարձրել սեփական անձ-կուռքի պաշտանմունքի թատերաբեմ: Եվ 80-ամյա այն կինը, որ հեռուստախցիկի առաջ շնորհակալություն է հայտնում բանակից վերադարձած իր թոռնիկի համար, այսպիսով Սերժին երկրպագող բազմությանը ծափերի առիթ տալով, միանգամայն անկեղծ է: Նա հո գիտի, որ մեծ հաջողություն է գիշատիչների ձեռքից երեխա ետ ստանալը: Նա հո գիտի, որ ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի կարող է արժանանալ Պողոս Պողոսյանի բախտին, և չի գտնվի անգամ հայի աչքերի մասին ոռնացող մի համբալ, որը մեռնողի աչքերի մեջ նկատի օգնության աղերսանքը կամ էլ տեղի ունեցածի մասին վկայի սեփական ժողովրդի առաջ»:
Նիկոլ Փաշինյան
«Հայկական ժամանակ», 2006թ. դեկտեմբերի 5
