«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է ԱԺ պաշտպանության, ազգային անվտանգության և ներքին գործերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հրայր Կարապետյանը:
Խորհրդարանական ընտրություններն արդեն ուրվագծվում են, և, ինչպես տեսնում եք, Դաշնակցությունը, ինչպես միշտ, այս անգամ էլ միայնակ է մասնակցելու: Իսկ 2013 թ. նախագահի ընտրություններին իր թեկնածուո՞վ կմասնակցի, թե՞ կպաշտպանի Սերժ Սարգսյանին` ժամանակը ցույց կտա: Այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ՀՀ ԱԺ պաշտպանության, ազգային անվտանգության և ներքին գործերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հրայր Կարապետյանը:
– Մյունխենում Սերժ Սարգսյանը Հիլարի Քլինթոնի հետ քննարկել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացը, իսկ ռուսական Эхо Москвы ռադիոկայանին տված հարցազրույցում սպառնաց, որ եթե Թուրքիան շարունակի հայ-թուրքական գործընթացը կապել Լեռնային Ղարաբաղի հետ, ապա Հայաստանը ցյուրիխյան արձանագրություններից իր ստորագրությունը հետ կկանչի: Ստացվում է, որ եթե Լեռնային Ղարաբաղի հարցը չշաղկապվի արձանագրություններին, ներկայումս այլ վտանգավոր կետեր չկան:
– Եթե խոսքը վերաբերում է Դաշնակցության տեսակետին, մենք մեր տեսակետը ասել ենք այն ժամանակ, երբ դեռ արձանագրությունները չէին էլ ստորագրվել: Արձանագրությունների մեջ մի շարք վտանգավոր ձևակերպումներ կան, որոնք չեն համապատասխանում մեր ազգային և պետական շահերին: Այդ առումով կարծում ենք, որ արձանագրությունները չեն կարող ստորագրվել: Մասնավորապես ես մի օրինակ բերեմ, չնայած օրինակները բազմաթիվ են: Այսպիսով, Ղարաբաղի վերաբերյալ կետով վկայակոչված է տարածքային ամբողջականությունը, և հիշատակված չէ ազգերի ինքնորշման իրավունքը: Ինչ-որ պատմական ենթահանձնաժողովի մասին է խոսվում պատմական ճշմարտության հետ կապված: Անհասկանալի է, թե ինչո՞ւ Ցեղասպանության խնդիրը պետք է ուսումնասիրվի, եթե այն մեզ համար որևէ կասկած չի ներկայացնում: Եվ շատ ու շատ կետեր, որոնք մեզ թույլ են տալիս հայտարարել, որ դեմ ենք այդ արձանագրությունների ստորագրմանը: Եթե հիշում եք՝ մենք ակցիաների, հացադուլների, նստացույցերի դիմեցինք, որով պահանջում էինք այդ արձանագրությունները չստորագրել: Ցավոք, ստորագրվեցին, բայց արժանի է հիշատակման սահմանադրական դատարանի հայտնի որոշումը, որը, ըստ էության, մատնանշում էր հայտնի այն վտանգավոր կետերի հանգամանքը, որոնց մասին ես քիչ առաջ նշեցի: Սակայն ամենավտանգավորն այն էր, որ Թուրքիան քաղաքական շահարկումների առարկա դարձրեց այս արձանագրությունների խնդիրը: Թուրքիան երկու երկրների հարաբերությունները պայմանվորում է 3-րդ երկրի հետ հարաբերություններով: Այսինքն՝ իր և Ադրբեջանի շահերը հետապնդող խնդրով: Չնայած կարծում եմ, որ եթե Ցեղասպանության նախապայմանը դրվեր, այդպես չէր լինի: Արդյունքում՝ մենք չդրեցինք Ցեղասպանության նախապայման, իրենք դրեցին Ղարաբաղի հարցի ադրբեջանամետ լուծման նախապայման, որը, փաստորեն, կարելի է ասել՝ վերջին մեխը եղավ հայ-թուրքական հարցերի դագաղին: Վերջին օրինակի միջոցով փորձեցի ավելի պատկերավոր խոսել: Այսինքն՝ խնդիրը թաղվեց, և ինձ համար, ճիշտն ասած, զարմանալի է, որ մինչ այսօր այդ հարցը մնում է ԱԺ օրակարգում:
– Այսինքն, եթե ԼՂ խնդրի շաղկապման վտանգը չլինի, միևնույն է, այդ արձանագրությունները շարունակում են իրենց մեջ վտանգ պարունակել:
– Այո, և ես ասացի՝ ինչ պատճառներով: Բայց նույնիսկ այդքանից հետո այդ արձանագրությունների մեջ այդքան զիջումային կետերից հետո էլ թուրքերը, փաստորեն, ցույց տվեցին, որ պատրաստ չեն սահմանը բացելուն և դիվանագիտական կապեր հաստատելուն՝ մինչև Ղարաբաղի խնդիրը չլուծվի իրենց կամ Ադրբեջանի ուզած եղանակով: Այսօր թուրք-ադրբեջանական տանդեմը այնքան սերտորեն է գործում, որ բացարձակապես նույն քաղաքականությունն է իրականացնում: Այնպես որ, վերջնականորեն սպառվեցին բոլոր նրանց հույսերը, որոնք մտածում էին, թե սահմանը կբացվի, և դիվանագիտական կապեր կհաստատվեն:
– Աստանայի գագաթնաժողովից հետ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը ղարաբաղյան գործընթացը լռության է մատնել` հայտարարություններ չի տարածում, տարածաշրջան չեն այցելում: Դաշնակցությունը ավանդաբար ստատուս քվոյի կողմնակից է եղել: Կարելի՞ է ասել, որ ստեղծված իրավիճակը Դաշնակցությանը բավարարում է:
– Չի բավարարում: Գիտե՞ք ինչ՝ զիջումներից զգուշանալը չի նշանակում բավարարվել ներկա իրավիճակով: Իհարկե, մենք ընդունելի չենք համարում ազատագրված տարածքների որևէ զիջում և այլն, և այլն: Բայց դա չի նշանակում, որ եթե մենք այդ տարածքները չենք զիջում, նշանակում է՝ այս իրավիճակը մեզ լրիվ բավարարում է: Չմոռանանք, որ ունենք այլ տարածքների կորուստ` Շահումյանի, Գետաշենի, Հյուսիսային Մարտակերտի, Մարտունու շրջանից որոշակի տարածքների կորուստ, Հադրութի շրջանից: Այսինքն՝ անընդհատ պետք է հիշել այս մասին, այնինչ, միջազգային ատյաններում Ադրբեջանը այս հարցում ավելի նախաձեռնող է: Ցավոք, հայկական դիվանագիտությունը քանի որ ժամանակին չի խոսել Ադրբեջանի կողմից օկուպացված տարածքների մասին այսօր թույլ է կարողանում այս փաստարկն օգտագործել: Իհարկե, հարցը մեր կողմից արդեն բարձրացվում է, բայց ուշացումով, և ես կարծում եմ՝ մեր դիվանագիտությունը պետք է սևեռվի այս խնդրի վրա: Ինչի մասին որ խոսում է հիմա Ադրբեջանը` տարածքներ վերադարձնելու մասին, ոչ պակաս տարածքներ վերադարձնելու մասին էլ մենք պետք է խոսենք: Սա հետագայում պետք է լինի մեր դիվանագիտության ուշադրության կենտրոնում:
– Կարելի՞ է ասել, որ մեր լռությունը օգտագործվում է մեր դեմ:
– Ես կասեի՝ անվճռականությունը, որոնք տարբեր բաներ են:
– ԵԽԽՎ-ում Ղարաբաղի հարցով ենթահանձնաժողովը վերակազմավորվեց: ԵԽԽՎ-ին կհաջողվի՞ լրացնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի բացերը:
– Կարծում եմ, որ չի հաջողվի, որովհետև այդ ենթահանձնաժողովը ժամանակին եղել է և ոչ մի արդյունքի չի հասել: Հիմա վերակենդանացել է Չավուշօղլուի ջանքերով և Դավութօղլուի համաձայնությամբ: Սրանից լավ բան սպասել պետք չէ, որովհետև այս ենթահանձնաժողովը, պարզ է, որ միայն քաղաքական դեկլարատիվ բնույթի հայտարարություններով է հանդես գալու: Նա չունի բոլոր այն լիազորությունները, որ ունի Մինսկի եռանախագահների խումբը: Ավելին, այդ քաղաքական հայտարարություններով ինքը ոչ թե օգնելու է գործընթացին, այսինքն՝ խնդրի խաղաղ կարգավորմանը, այլ խանգարելու է, որովհետև մենք վկա ենք ինչպես են եվրամիության հայտնի հայտարարությունից կամ ադրբեջանամետ մի շարք դեկլարացիաներից հետո ադրբեջանական կողմում դեստրուկտիվ մոտեցումները շատանում՝ ոչ միայն Մինսկի գործընթացում, այլև սահմանների վրա կրակոցները, դիվերսիոն գործընթացները և այլն, և այլն: Իմ խորին համոզմամբ, ենթահանձնաժողովի աշխատանքը ավելի շատ խանգարելու է խնդրի խաղաղ կարգավորմանը, քան օգնելու:
– Իսկ այսօր գերտերություններին Հարավային Կովկասը ի՞նչ չափով է հետաքրքրում: Այն հետաքրքրությունը, որ ցուցաբերում էին 1.5 տարի առաջ, այսօր չի նկատվում:
– Անշուշտ հետաքրքրում է, բայց ճիշտ է, որ այն հետաքրքրություն չկա, որը տարիներ առաջ էր ցուցաբերվում: Նրանց ուշադրությունը հիմա ավելի շատ Մերձավոր Արևելքի կամ հյուսիսաֆրիկյան երկրների վրա է, որովհետև այնտեղ որոշակի իրադարձություններ են տեղի ունենում: Բնական է, որ ուշադրությունը ավելի շատ նրանց վրա են սևեռում, բայց Հարավային Կովկասը ուշադրությունից դուրս չի մնում, որովհետև այստեղ բազմաթիվ երկների շահերի բախում կա:
– Մենք սիրում ենք կրկնել, որ մենք ավելի շատ արևելյան մենթալիտետ ունենք: Հավանական համարո՞ւմ եք, որ այսօր Եգիպտոսի, Թունիսի հեղափոխական ալիքը հասնի Հայաստան:
– Գիտեք, ես ոչ մի զուգահեռ չեմ տեսնում այս երկու գործընթացների միջև, որովհետև այն, ինչ տեղի է ունենում այս երկրներում, նաև արևմտյան երկրների «Խաղաղ իսլամ» քաղաքականության արդյունքն է: «Խաղաղ իսլամ», որը ենթադրում է այդ երկրներում դեմոկրատական, ժողովրդավարական գործընթացներ, իսկ մենք իսլամական երկիր չենք: Ի դեպ, դա ավելի շատ սպառնում է Ադրբեջանին, իսկ ընդհանարապես կյանքը, Վրաստանի իրադարձությունները, որոնց հետ ավելի մոտ ենք, ցույց տվեցին, որ նման զարգացումներ չեն կարող լինել: Հայաստանը բավականին սպեցիֆիկ երկիր է, և այստեղ զուտ հայկական մենթալիտենտն է իշխում:
– Իսկ ինչպե՞ս է արտահայտվում մեր սպեցիֆիկ մենթալիտետը:
– Մենք էթնիկապես միատարր ազգ ենք, ու քանի որ միատարր ազգ ենք և ունենք ազգային խնդիրների բազմաթիվ մարտահրավերներ, հետևաբար պետք է նախապատվությունը պետական քաղաքականությանը տանք: Սրանով մեր երկրի ապագան պետք է կանխորոշվի:
– Ճի՞շտ եմ հասկանում, որ մինչև մեր ազգային խնդիրները չլուծվեն, սոցիալական խնդիրներն էլ չեն լուծվի:
– Ո՛չ, սոցիալական խնդիրները պետք է օգնեն, որպեսզի մեր ազգային խնդիրները լուծվեն և դրանք մեր ազգային խնդիրների թվում են:
– Դաշնակցության հետ հասարակությունը սոցիալական խնդիրների լուծման մեծ հույսեր էր կապում: Բայց սոցիալապես անապահով խավին այսօր իր շուրջ է համախմբել Տիգրան Կարապետյանը: Մտավախություն չունե՞ք, որ նախընտրական շրջանում ձեր ընտրազանգվածին կկորցնեք:
– Տիգրան Կարապետյանը շարժումը սկսեց ԱԼՄ-ի փակումից, և ավելի շատ պայքարը դրա համար էր: Ներկա պահին չգիտեմ` հիմա ինչ շարժում է ներկայացնում և ինչ կարգախոս ունի: Ավելի լավ է, որ ես մեր մասին խոսեմ, չասեմ, թե Տիգրան Կարապետյանի շարժումը ինչ ընթացք ունի և ինչ վախճան կունենա: Բայց մենք մտադիր չենք հրաժարվել մեր սոցիալական ուղղվածության քաղաքականությունից, որովհետև, իմ կարծիքով, մենք Հայաստանում միակ սոցիալիստական կուսակցությունն ենք` այդ բառի իրական ըմբռնմամբ: Ավելին` ԱՊՀ տարածքում միակ կուսակցությունն ենք, որ Սոցինտեռնի անդամ ենք: Այնպես որ, մեր մոտեցումները բացարձակապես տարբեր են կառավարության մոտեցումներից: Նրանք լիբերալներ են, մենք սոցիալիստներ, նրանք փորձում են ազատականացնել մեր տնտեսությունը, և նրանց դա չի հաջողվում և չի էլ հաջողվի, որովհետև, նորից եմ կրկնում, մեր առջև դրված են ազգային գերխնդիրներ, որը չի կարող ազատականացման միջոց լինել: Սոցիալական ճանապարհով միայն հնարավոր է այս խնդիրները լուծել, եթե աղքատների ու հարուստների միջև մեծ տարբերություն չլինի: Այս իմաստով կառավարության քաղաքականությունը արհեստական է դառնում: Նկատեմ, որ մեր պետությունը Սահմանադրությամբ սոցիալական պետություն է հռչակվել: Հետևաբար ես կասեի, որ այս առումով կառավարությունը իր խնդիրը չի կատարել:
– Իսկ ընտրազանգված կորցնելու մտավախություն չունե՞ք:
– Գիտեք, անցած ընթացքը ցույց է տալիս, որ խորհրդարանական յուրաքանչյուր ընտրությունից հետո մեր ձայները ավելանում են: Բացի 95թ.-ի ընտրություններից, որովհետև Դաշնակցությունը փակված էր: ԼՂ-ի ԱԺ ընտրություններում մեր ձայները կազմել են 30 տոկոս: Վատ չի լինի, որ այստեղ էլ այդպես լինի: Ես անձնապես գոհ կլինեմ դրանից, և կարծում եմ, որ կավելանա: Սա նշանակում է, որ ժողովուրդը գնալով քաղաքականացվում է, իսկ եթե քաղաքականացվում է, պետք է իր գերապատվությունը տա ոչ թե անձը մարմնավորող կուսակցություններին, անձի շուրջ համախմբված կուսակցություններին, այլ գաղափարների շուրջ համախմբված կուսակցություններին, որն է Դաշնակցությունը:
– Ձեր նախկին կոալիցիոն գործընկերները սկսել են նախընտրական պայքարը, սուր հայտարարություններով են հանդես գալիս միմյանց դեմ: Դուք ե՞րբ եք պատրաստվում սկսել Ձեր նախընտրական պայքարը:
– Եթե խոսքը վերաբերում է նախընտրական որոշակի զարգացումներին, մենք վաղուց ենք սկսել, որովհետև նախ յուրաքանչյուր կուսակցություն կազմակերպական փուլը պետք է անցնի, որը մենք վաղուց անցել ենք: Դաշնակցությունը միակ կառույցն է, որը ցուցադրական, տոմսերով, վկայականներով չի ստեղծվում և շատանում: Դաշնակցությունը շատ ռեալ գործող կառույց ունի Հայաստանի բոլոր վայրերում: Նախ` մենք մեր կառույցներն ենք պատրաստել ընտրություններին, որը մեզ հաջողվել է: Երկրորդ` մենք արդեն որոշակի քայլեր պատրաստում ենք նախընտրական պլատֆորմի առումով: Վերջերս, եթե հետևել եք, մենք կառավարությանը տվել ենք մի բրոշյուր, որտեղ մեր սոցիալ-տնտեսական մոտեցումներն ենք շարադրել բոլոր հարցերի և բոլոր ոլորտների վերաբերյալ: Սա ինչ է, եթե ոչ նախընտրական մոտեցումներ քաղաքական դաշտում: Ոչ մի քաղաքական ուժ ես չեմ հիշում, որ վարչապետին նման որոշում ներկայացնի:
– 2013թ.-ի նախագահական ընտրություններին ՀՅԴ-ն սեփակա՞ն թեկնածուով կմասնակցի, թե՞ Սերժ Սարգսյանի թեկնածությունը կպաշտպանի:
– Այնպիսի հարց եք տալիս, որ ես դժվարանում եմ պատասխանել, որովհետև մինչև նախագահական ընտրությունները խորհրդարանական ընտրություններ կան: Սակայն խորհրդարանական ընտրությունները արդեն ուրվագծվում են, և տեսնում եք, որ Դաշնակցությունը, ինչպես միշտ, այս անգամ էլ միայնակ է մասնակցելու: Իսկ 2013թ. նախագահի ընտրություններին իր թեկնածուով կմասնակցի, թե կպաշտպանի Սերժ Սարգսյանին` ժամանակը ցույց կտա:
