Մեր զրուցակիցն է Կենտրոնական Ասիայի և Կովկասի ինստիտուտի, Մետաքսի ճանապարհի ուսումնասիրության ծրագրի (Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies) հետազոտությունների տնօրեն Սվանտե Կորնելը:
– Անցյալ շաբաթ, Էխո Մոսկվի ռուսական ռադիոկայանին տված հարցազրույցում Սերժ Սարգսյանն ասել է, որ «Հայաստանը կարող է հետ կանչել իր ստորագրությունը արձանագրություններից, եթե Թուրքիան շարունակի միջամտել ղարաբաղյան գործընթացին»։ Պարոն Կորնել, ինչպե՞ս եք գնահատում այս հայտարարությունը։
– Ենթադրում եմ, որ Ս.Սարգսյանը արտաքին և ներքին քաղաքական իրավիճակից դատելով է նման որոշում ընդունել: Գոնե հայկական տեսանկյունից` Թուրքիան պատճառաբանություններ բերելով հետաձգում է պայմանագրի վավերացումը: Սարգսյանը մի քանի առիթով ասել է, որ չի կարող թույլ տալ, որ այս ամենը շարունակվի: Ես չգիտեմ` Թուրքիան ինչ է արել, հնարավոր է նրանք միայն ժամանակ են ձգում, բայց կարծում եմ` Սերժ Սարգսյանի այս հայտարարությունը սպասելի էր:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում ԼՂ հակամարտության կարգավորման ներկա փուլը` ԵԱՀԿ Աստանայի վեհաժողովից հետո:
– Ես ժամանակ առ ժամանակ տեղեկանում եմ, որ կազմակերպվում են վեհաժողովներ, հանդիպումներ, նոր համաձայնագրեր են ստորագրվում: Անկեղծ ասած` ես դրանց այլևս չեմ հետևում, որովհետև դրանք պարզապես թատերական ներկայացման գործողություններ են, ու չկա դրանցում որևէ հակամարտության լուծման իրական նշան կամ որևէ քայլ դեպի լուծումը: Իրականում ես կասեի, որ ամեն ինչ հակառակ ուղղությամբ է գնում ` դեպի հակամարտության վերսկսում:
– Բանակցությունների ներկայիս դադարի իրական պատճառը ո՞րն է: Ձեր կարծիքով, համանախագահները ինչ-որ աշխատանք տանո՞ւմ են:
– Կարծում եմ` մի քանի բան է փոխվել: Սա մի քանի շերտերից բաղկացած հակամարտություն է` Ստեփանակերտ-Բաքու, Երևան-Բաքու
և աշխարհաքաղաքական իրավիճակով պայմանավորված իրողություններ: Հնարավոր չէ այս հակամարտությունը լուծել առանց հարթություններում հաջողություն ունենալու: Աշխարհաքաղաքական իրավիճակը հաստատ փոխվել է` կապված Վրաստանում պատերազմի հետ: Տարածաշրջանում անկայունություն է, և այստեղ անկանխատեսելի է ԱՄՆ դերը: Գործընթացի վրա ազդեցին նաև հայ-թուրքական արձանագրությունները և դրանց տապալումը: Դա թուլացրեց ռեժիմները ե՛ւ Բաքվում, ե՛ւ Երևանում: Թուրքիայի պարագան ավելի վատ է, քանի որ Բաքուն վիրավորված էր այդ գործընթացից: Իսկ ԱՄՆ-ն շահագրգռված է, որպեսզի ղարաբաղյան հակամարտությունը շարունակի սառեցված մնալ: Սա Ադրբեջանին կանգնեցրեց կամ իրավիճակը ընդունելու, կամ հակամարտությունը զիջելու ընտրության առջև:
– Իսկ ի՞նչ կասեք Ռուսաստանի և ԱՄՆ դերի մասին: Նրանք կարագացնե՞ն կարգավորման գործընթացը, թե՞ ընդհակառակը ետքայլ կկատարեն, որովհետև վերջերս ռուս փորձագետներն անթաքույց ընդունել են, որ միայնակ Մոսկվան չի կարող հաջողության հասնել այս գործընթացում:
– Ռուսաստանի ու Հայաստանի միջև ստորագրված ռազմական համաձայնության էությունը կայանում էր նրանում, որ Ռուսաստանը կպաշտպանի Հայաստանի սահմանները ոչ ԱՊՀ անդամ երկրի հնարավոր հարձակումներից: Վերջերս ստորագրված համաձայնության մեջ «ԱՊՀ-ից դուրս» տերմինը հանվել է, այսինքն` Ռուսաստանը կպաշտպանի Հայաստանին նաև ադրբեջանական հարձակումներից: Միևնույն ժամանակ Ռուսաստանը նույն բանն է ասել նաև Ադրբեջանին: Սա հին ռուսական քաղաքականություն է: Սկսած 1990-ականներից և պատերազմի ընթացքում Ռուսաստանը երկու կողմին էլ սատարել է: Ուստի ես Ռուսաստանին չեմ համարում իրական միջնորդ հակամարտության լուծման համար: Կարծում եմ` Ռուսաստանը ուզում է կամ ներկա իրավիճակը պահպանել, կամ իրեն ձեռնտու խաղաղություն կնքել:
– Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս կարող է Ռուսաստանը, երաշխավորել Հայաստանի կամ Ղարաբաղի սահմանների անվտանգությունը, երբ չի կարողանում սեփական երկրի քաղաքացիներին պաշտպանել սեփական երկրում ահաբեկչական պերմանենտ գործողություններից։
– Ռուսաստանը չի կարող անվտանգություն ապահովել, բայց կարող է մեծ վնասներ պատճառել: Սա է կարճ պատասխանը: Երկու տարի առաջ Վրաստանում Ռուսաստանը չհասավ իր նպատակին, բայց այն մեծ ռազմական և քաղաքական վնաս պատճառեց: Ռուսաստանը կարող է ձեզ մեծ վնասներ պատճառել` տնտեսական, ռազմական առումով: Բայց չի կարող անվտանգություն ապահովել, ինչպես ասացիք:
– Հայաստանում հույս ունեն, որ Սուդանի հանրաքվեն կարող է նախադեպ ծառայել ղարաբաղյան հակամարտության լուծման համար:
– Գիտեմ, որ Մոնտենեգրոյի, Կոսովոյի ժամանակ, հիմա էլ` Հարավային Սուդանից հետո Հայաստանում ասում են, որ ազգերի ինքնորոշման իրավունք է ընդունվում, որ ամեն ինչ մեր օգտին է խոսում: Բայց մինչ այժմ ոչ ոք չի ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը: Ես, անկեղծ ասած, չեմ կարծում, որ դա կկատարվի` մի քանի պատճառով. գլխավոր պատճառն այն է, որ աշխարհում կարծում են, որ Հայաստանը գրավել է մեկ այլ երկրի տարածքը, և որ այդ տարածքը պահում են ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղի, այլ Հայաստանի զինված ուժերը:
