«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՀՅԴ ԱԺ պատգամավոր Ալվարդ Պետրոսյանը
– Հայոց բանակը դարձավ 19 տարեկան: Դա չափահաս տարիք է, այնինչ մեր բանակում տեղի ունեցող իրադարձությունները չափահասության մասին չեն խոսում, ինչի արտահայտությունն են խաղաղ պայմաններում զոհված զինծառայողների տասնյակ դեպքերը: Տիկին Պետրոսյան, այդ զինվորների ծնողներին ի՞նչ կասեք այսօր:
– Ես ամբոխահաճություն չեմ սիրում, բայց շատ դուրս եկավ, երբ նախագահը չփախավ, այլ նստավայրից դուրս եկավ, մոտեցավ այդ ծնողներին և լսեց: Սա շատ սարսափելի թեմա է:
Այդ ծնողներին ես ինչ կարող եմ ասել, ես մխիթարելու ոչ մի խոսք չեմ կարող գտնել: Ես կարող եմ ասել` հայրենիքի զինվոր էր, մատաղ դարձավ հայրենիքին, հպարտացեք: Բայց սա այդ պարագան չէ: Ամեն ինչ սկսում է տանից, դպրոցից և շարունակվում է բանակում:
Այդ զինվորները, սպաները, ովքեր թաթախված են մերձավորի արյունը թափելու մեջ, բոլորը մերն են, մենք չենք կարող փախչել դրանից: Բայց շատ կարևոր է, թե ինչ արժեքային համակարգի մեջ են այդ երեխաները ապրում մինչև բանակ հասնելը:
Եթե Նապոլեոնը այսօր մեր բանակի ղեկավարը լիներ, միևնույն է` այն, ինչ որ ունենք, կրկին անխուսափելի կլիներ: Այսինքն` այս ամենը միայն իշխանությունների վրա բարդելը ճիշտ չեմ համարում:
Մենք մեզանից պետք է սկսենք: Ինչո՞վ ենք սնուցվում: Դպրոցը, հեռուստացույցը, մեր մշակույթ կոչվողը այսօր ի՞նչ են տալիս այդ երեխաներին, և հետո պատասխանը կգտնենք:
– Քաղաքական դաշտի հիմնական դերակատարները իրենց ապագա հավակնությունների մասին արդեն շատ հստակ են հասկացնում: ՕԵԿ-ում լայնածավալ անդամագրումներ են սկսվել, ԲՀԿ-ում կուսակցությունների անդամագրումներ են: «Հանրապետականն» ու ԲՀԿ-ն, իրար հերթ չտալով, անվճար բժշկական օգնություն են ցուցաբերում: Դաշնակցությունը պատրաստվո՞ւմ է ընտրություններին. հատկապես վերջին` քաղաքապետի ընտրություններում պարտություն կրելուց հետո ի՞նչ նոր կարգախոսով և քայլերով եք պատրաստվում հանդես գալ:
– Որևէ քաղաքական կուսակցություն չի կարող չհավակնել իշխանության: Կուսակցությունը ինքնանպատակ չի ստեղծվում, կուսակցությունները նրա համար են, որպեսզի կարողանան իրենց քաղաքական ծրագրերը, կամքը թելադրել և դրա համար պարտադիր պետք է լծակներ ունենան իշխանությունում:
Եվ բնականաբար, Դաշնակցությունը այդ իմաստով ամենից բարոյական իրավունք ունեցողներից է անկախ նրանից` ում է դա դուր գալիս, ում դուր չի գալիս: Բայց իր փորձառությամբ, իր անցած ճանապարհով, բնականաբար, ինքը ևս պետք է ձգտի, սակայն դա չի նշանակում ամեն ինչի հետ համաձայնել, չի նշանակում ամեն գնով իշխանությունում մնալ:
Այդ առումով Դաշնակցությունը կարողացավ նաև կամք դրսևորել և կոալիցիայից դուրս գալ: Դաշնակցությունը մի քիչ ավելի խստաշունչ է իր ընտրության մեջ: Այսինքն` ինքնանպատակ գլխաքանակ հավաքելու ծրագիր երբեք չի ունեցել: Մենք երբեք զարհուրելի թվեր չենք կրակում օդ, որովհետև պատասխանատու ենք մեր ասածների համար:
Մեր սերունդը հիշում է, թե ինչպես դրսում նարդի խաղացող բոլոր պապիկները ասում էին, որ իրենք Անդրանիկի զինվորներն են եղել. եթե հաշվեիր, կստացվեր, որ Անդրանիկ զորավարը մոտ 100 հազար զինվորներ է ունեցել:
Այդպես էլ հիմա կուսակցություններ կան` այնպիսի թվեր են ասում, որ սարսափում ես քանակից: Այնինչ Հայաստանում ընդամենը 3 միլիոն մարդ կա:
Ինչ վերաբերում է նրան, որ կուսակցություններին կուսակցություններ են անդամագրվում` դա մի քիչ հարաբերական է: Այդ մշակույթը մտավ մեր առօրյա, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը 95-96թթ. հայտարարեց, որ տասնյակ կուսակցություններ և հասարակական կազմակերպություններ միանում են իրեն:
Այդ ժամանակից էլ մտավ, և քաղաքական դաշտը դրանից ահավոր հեղհեղուկ դարձավ: Մենք ասպարեզը թողեցինք մակաբույծ քաղաքական տեսակների, որոնք բացարձակապես զրոյական գաղափարական պոտենցիալ ունեն:
Բայց միևնույն ժամանակ, իրենք շատ լավ հոտառություն ունեն քաղաքական դաշտում, ինչ-որ կերպ իրենց փոքր ներկայությունը ապահովելու և հավակնությունները սպառելու համար դաշտը շատ հեղհեղուկ և գաղափարները երկրորդական են դարձնում:
Ինչ վերաբերում է անվճար բուժօգնությանը, ներողամիտ եղեք, գուցե ցինիզմ կա իմ ասածի մեջ, բայց ասում են` է, հերն էլ անիծած, գոնե ընտրությունից ընտրություն ժողովուրդը անվճար բուժօգնություն ստանալու հնարավորություն է ստանում:
– ՀՅԴ-ն ակտիվ ընդդիմություն էր նաև 90-ականներին, այն էլ` պատերազմական պայմաններում: Ինչո՞ւ է այսօրվա ընդդիմադիր Դաշնակցությունն այդքան «զուսպ»: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:
– Պայմանավորված է նրանով, որ այդ պահին երկրի հետ, Լևոն-Տեր Պետրոսյանի օրոք, ճակատագրական երևույթներ էին կատարվում: Եվ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ մենք գաղափարախոսական հարցերում համաձայնության չէինք գալիս:
Մենք, ճիշտ է, ընդդիմություն էինք ՀՀՇ-ին, բայց մեր մասնակցությունը ճակատագրական այդ օրերին ամբողջովին ներկա էր` Արցախյան ազատամարտին, աղետի գոտուն և այլն, և այլն: Սփյուռքի ռեսուրսները ներառյալ: Մենք մասնակցում էինք այդ ամենին, բայց նաև ասում էինք` ոչ:
– Ձեր կուսակցական ընկերներից մեկը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ «այս ռեսուրսների վրա, եթե անգամ դաշնակցական նախագահ դառնա, այս երկիրը երկիր չի դառնա»: Դուք կիսո՞ւմ ենք Ձեր գործընկերոջ կարծիքը:
– Ես չգիտեմ, թե ով է այդպիսի բան նշել, բայց ես այն կարծիքին եմ, որ Հայաստանը շատ մեծ շքեղություններ չի կարող իրեն թույլ տալ, բայց որ երկիրը երկիր է` ես այդ կարծիքի եմ:
Գիտեք, տարիներ առաջ, երբ սփյուռքը Հայաստանի հետ սկսեց շփումներն ավելի ինտենսիվ զարգացնել, նրանք ապշում էին, որ Հայաստանում գողություն կա, մարմնավաճառները սկսել են երևալ հայրենի փողոցներում, այդ ռոմանտիկ երևույթը հայրենիքի հանդեպ անհասկանալի էր:
Եվ մենք ստիպված էինք բացատրել, որ մեր երկիրն էլ մյուսներից ոչնչով չի տարբերվում: Գող էլ կա, ավազակ էլ կա, մարմնավաճառներ էլ կան, բայց կան նաև բարձր ինտելեկտ, բարձր, մտավորականություն ունեցող ազնիվ մարդիկ: Լավն էլ կա, վատն էլ կա, բայց ժողովրդի մեծամասնությունը լավն է:
Ես երբեք չեմ մտածել, որ այս երկիրը երկիր չի դառնա, եթե այդպես մտածեմ, չեմ ցանկանա ապրել: Ես թոռնիկներ ունեմ, և փորձել ենք դաստիարակել այնպես, որ մեր երկրից ուրիշ տեղ չգնան:
Ես համաձայն չեմ իմ ընկերոջ հետ, եթե նա այդպիսի բան է ասել: Սա երկիր է, եթե կարողանանք մեր արժեքային համակարգը մեր վերմակի չափով մեկնել: Սա ավելի դանդաղ շտապելու ձև է: Մենք դանդաղ այս երկիրը պետք է լավ պետություն դարձնենք: Այսինքն` մի տեղ, որտեղ օրենքը գործում է:
– Փողոցային առևտրով զբաղվողների հետ կատարվածին ի՞նչ գնահատական կտաք:
– Իհարկե, մի երկրում, որտեղ սոցիալական այսպիսի մեծ լարվածություն կա, ոչ շահեկան է իշխանությունների համար փակել փողոցային առևտուրը: Երկար մտածելով այս ուղղությամբ` ինչ-որ բաներ հիշեցի:
Ես հնարավորություն եմ ունեցել աշխարհի շատ երկրներում լինելու, նաև, ինչու չէ, Մերձավոր Արևելքում: Նույնիսկ Մերձավոր Արևելքի նման երկրներում մշակույթը թույլ չի տալիս փողոցային առևտուր, իսկ դրանք հարուստ երկրներ չեն, չնայած այնտեղ շատ մեծահարուստներ կան:
Սիրիան, Լիբանանը,Հորդանանը էլ չեմ ասում: Այնտեղ փողոցային առևտուր չկա: Կա շուկա, և շուկան իրենց մշակույթի մի մասն է: Դամասկոսի շուկան 2000 տարվա պատմություն ունի: Հունա-հռոմեական ամբողջ շերտերը, քարերը տեսնելու համար տուրիստներ են գալիս:
Իսկ մենք, եվրոպական ընտանիք ձգտելով, կենցաղավարությամբ հետ ենք գնում: Խոսքը կանաչի վաճառող տատիկների մասին չէ. նրանք շատ քիչ տոկոս են կազմում: Խոսքը նրանց հետևում կանգնած իրական տերերի մասին է:
Մենք ևս յուրաքանչյուր համայնքում ունեինք շուկաներ: Նախկինում Երևանում տուրիստական հանգրվաններից մեկը մեր կենտրոնական շուկան էր, սակայն այսօր այդ շուկաները կիսադատարկ վիճակում են: Հետևաբար ինձ այս խստությունը դուր է գալիս:
Ձեր կարծիքով, 3 քառորդ բնակչությունը ղեկավարող մարդը` Կարեն Կարապետյանը, ում, հավատացեք, միայն հեռախոսային զրույցի միջոցով եմ ծանոթ, չի՞ գիտակցում, որ սա ավելորդ լարվածություն էր առաջացնելու: Երբ նա «ՀայՌուսագազարդի» տնօրեն էր, Պերճ Զեյթունցյանենց շենքում գազի խնդրի հետ կապված, որին Կարեն Կարապետյանը պատրաստակամորեն ահազանգեց:
Ուզում եմ ասել, որ փողոցային առևտրի ուղղությամբ կամք պետք է դրսևորվի, թեկուզ ոչ շահեկան լույսի տակ, որովհետև կեղծավորությունը մտել է մեր հարաբերությունների մեջ, առօրյա, քաղաքական դաշտ, գործադիր: Վերջապես Երևանը արևելյան մեծ բազառ չի:
– Սերժ Սարգսյանը կեղծված հերթական ընտրությունների փաստը դեռ 2003թ.-ին բացատրեց և պատճառաբանեց եվրոպացիների հետ մեր մենթալիտետային տարբերությամբ: Շատերն այսօր էլ համոզված են, որ, թեև աշխարհագրորեն Եվրոպայի մի մասն ենք, բայց մտածողությամբ մենք ավելի արևելքին ենք մոտ: Այս օրերին նույն արևելքում` Թունիսում, հեղափոխություն տեղի ունեցավ, Եգիպտոսում և Ալժիրում հեղափոխություն է ծնունդ առնում: Մեծ հաշվով, այն կարծրատիպը, որ մեր մտածելակերպը ավելի արևելյան է ու մեզ կարելի է ոնց ասես ընտրություն կեղծել` ջարդվում է:
– Մեզ մոտ շատ ավելի շուտ կոտրվեց: 88թ.-ը, կարծում եք, հեղափոխություն չէ՞ր: Խաղաղ 1. 20, թե 2. 20 երշիկ էինք ուտում ու խոհանոցներում կարգերից, սովետից բողոքում էինք, բայց մինչև հիմա դեռ իմ սերնդի մի մասը կարոտախտ ունի այդ երշիկի նկատմամբ, և Մոսկվան է իր համար մտածողության կենտրոնը: Անիծում է անկախությունը: Կա այդ տարրը:
Բայց մենք արեցինք չէ՞ այդ հեղափոխությունը: Այդ հեղափոխությունը ստացվեց, որովհետւ մենք իդեալներ ունեինք, գիտեինք` ինչի համար ենք անում, ուր ենք գնում, մենք գիտեինք` միաժամանակ գիտակցելով, որ մի հսկայական կայսրության առաջ ենք կանգնած:
Ավելին, մեր մեջ հիշողություն կար ստալինյան բռնություններից: Ես ինքս Ստալինյան բռնապետության ընտանիքի անդամ եմ. տատս, քեռիս, հայրս աքսորվել են, բանտարկվել: Այսինքն` շատ լավ կենսափորձ ուներ իմ սերունդը, բայց մենք չերերացինք, կանգնեցինք:
Աշխատանք ունեինք, նրբերշիկ էինք ուտում, երբեմն գնում էինք տուրիստական ճամփորդությունների: Այսինքն` խաղաղ խոզի կյանքով ապրում էինք: Հիմա պատահական պահեր լինում են, օրինակ` Տիգրան Կարապետյանը կարող է ինչ-որ մաս հավաքի, բայց չեմ կարծում, որ դա կհասցնի անիմաստ հեղափոխության, հեղաշրջման:
– Իսկ, եթե հասցնի էլ, ի՞նչ է տալու այդ հեղափոխությունը հայ ժողովրդին, մեր երկրին:
– Աղետ, աղետ է տալու, որովհետև հեղափոխությունը նախ մտածողություն է: Պետք է մտքիդ մեջ լինի, դու պետք է հստակ իմանաս` ինչ է այդ հեղափոխությունը, ինչ հայացք դու ունես:
Ես ու ընտանիքիս անդամները խանութ, բիզնես չունենք, որ վախենանք այդ հեղափոխությունից, բայց այդ կարգի հեղափոխությունը խայտառակություն է: Նամանավանդ` մենք ռուսական մշակույթով ենք հեղափոխական: Երբ 17 թվի ռուսական հեղափոխությունն ուսումնասիրում ես, սարսափելի է:
– Դուք` որպես քաղաքական դաշտի և մշակույթի ներկայացուցիչ, վատ չե՞ք զգում, երբ Վրաստանի նախագահը մեր ԿԳ նախարարին նկատողություն է անում, որ հայրենի երկրում մայրենի լեզվով խոսի:
– Այդպիսի բա՞ն է եղել, շատ վատ եմ զգում: Եթե հանրապետության նախագահը գնում է Կիպրոսում խոսում է հայերենով, դա շատ լավ բան է: Իսկ այս դեպքում, խոսք չկա, քանի որ ինձ շատ վատ եմ զգում:
