«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ռուսաստանի Ռազմավարական մշակույթի հիմնադրամ վերլուծական կենտրոնի աշխատակից Անդրեյ Արեշևը:
– Պարոն Արեշև, ինչպե՞ս եք գնահատում արտգործնախարարների միջև նախօրեին տեղի ունեցած բանակցությունները Մոսկվայում:
– Այս բանակցությունները չէին կարող բեկումնային լինել, որովհետև, ինչպես գիտենք, Ռուսաստանի միջնորդությամբ տարբեր ձևաչափերի բանակցությունները` նախագահների և արտգործնախարարների միջև, կազմակերպվում են արդեն բավական երկար ժամանակ: Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման համար ջանքեր են գործադրում նաև շատ այլ միջազգային ուժեր, բայց կարգավորումը շատ բարդ է: Այնպես որ, այս դեպքում արտգործնախարարների հանդիպումը կարելի է համարել դրական փաստ, բայց ևս մեկ անգամ հավելենք, որ բանակցային գործընթացը շարունակվում է: Իսկ այն մասին, թե ինչքանով է այն արդյունավետ` կարծիքները հիմնականում համընկնում են. ներկայում բանակցային գործընթացը կարող է դրականորեն ազդել` պահպանելու համար ստատուս քվոն, որը թույլ չի տա ռազմական գործողությունների վերսկսումը:
– Կարո՞ղ ենք փաստել, որ այսպիսով Մոսկվան ԼՂ կարգավորման գործընթացում իր դոմինանտ դերակատարությունը սկսում է զիջել տարածաշրջանային այլ դերակատար երկրների:
– Ինձ թվում է` Ռուսաստանը իր ծառայություններն է առաջարկել, բայց միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանում հասկանում են` ոչ մի միջնորդական առաքելություն չի կարող արդյունավորվել ավելի լավ, քան երեք (ներառյալ Ղարաբաղը) կողմերի ցանկությունը: Ինձ թվում է` միջնորդական առաքելությունը, որ իրականացնում է Ռուսաստանը, կապված է Հարավային Կովկասում հենց Ռուսաստանի շահերի հետ: Խնդիրն այն է, որ զինադադարի ցանկացած խախտում Ղարաբաղի տարածքում, ոչ միայն կազդի Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական դիրքորոշման վրա Հյուսիսային և Հարավային Կովկասում, այլև կնշանակի անկայունության տարածում նաև հենց Ռուսաստանի տարածքում, որտեղ կողք կողքի ապրում են մեծ թվով հայեր և ադրբեջանցիներ: Այնպես որ, ռուս միջնորդների և դիվանագետների խնդիրը շատ բարդ է, բայց բխում է ՌԴ ազգային, պետական շահերից:
– Աստանայից հետո առաջացած դատարկությունը փակուղի՞ է, թե՞ լռություն փոթորկից առաջ:
– Ինձ թվում է` ո՛չ մեկը, ո՛չ մյուսը: Այս դադարը Աստանայից հետո ձևավորված իրողությունների վերլուծությունն է: Իսկ Աստանայում մենք տեսանք շատ սուր հայտարարություններ ոչ միայն Ադրբեջանի, այլև Հայաստանի նախագահների կողմից: Ինձ թվում է` բոլոր կողմերը, որոնք, այսպես թե այնպես, հետևում են բանակցային զարգացումներին, առիթ ունեն քննելու ներկա իրավիճակը այս դադարի ընթացքում: Եթե որևէ կողմ ցանկանա դիմել ռազմական գործողությունների, ապա կստանա այն, բայց դա խիստ կործանարար կլինի, և իրոք կարող է հանգեցնել անկանխատեսելի հետևանքների: Այս ընդմիջումը պետք է օգտագործել նոր, հնարավոր է` ոչ ստանդարտ մոտեցումներ մշակելու համար, որոնք իրոք պետք է ուղղվեն հակասությունների լուծմանը և ոչ թե նոր հակասությունների ստեղծմանն ի նպաստ, ինչին ականատես եղանք Մադրիդյան սկզբունքների դեպքում:
– Որոշ փորձագետներ, ընդ որում` նաև ռուսաստանցի, կարծում են, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը կարող է լուծվել միայն աբխազական և հարավօսեթական հակամարտությունների օրինակով, այսինքն` ռազմական ճանապարհով: Դուք կիսո՞ւմ եք այս կարծիքը:
– Հարկ է նշել, որ ձեր նշած հակամարտությունները լուծվել են անուղղակի կերպով: Ռազմական գործողություններին հաջորդել է քաղաքական, դիվանագիտական ճանաչումը: Ինձ թվում է` միջազգային հանրությունը չի կարող առաջարկել ավելի դրական բան: Փորձը ցույց է տալիս, որ, այո, նման դեպքերում միջազգային ճանաչումը այն գործոնն է, որը մեղմում է իրավիճակը, ինչի ականատեսը եղանք Աբխազիայում և Հարավային Օսեթիայում: Ղարաբաղում, իհարկե, իրավիճակը ավելի բարդ է: Մենք հասկանում ենք` Կոսովոն և Հարավային Սուդանի անկախությունը ամերիկյան ծրագիր են, Աբխազիան և Հարավային Օսեթիան ունեն քաղաքական ու ռազմական կապ Ռուսաստանի հետ: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին, ինձ թվում է, կան քաղաքական, դիվանագիտական ուժեր, որ կարող են ղարաբաղյան հարցը ակտուալացնել միջազգային իրավիճակում: Ինձ թվում է` Երևանի դիրքորոշումը կարող էր լինել ավելի հստակ:
– Որքանո՞վ եք իրատեսական համարում այն պնդումները, թե Սուդանի հանրաքվեն կարող է լավ նախադեպ ծառայել Ղարաբաղի համար:
– Հիշենք, որ Լեռնային Ղարաբաղում արդեն եղել է հանրաքվե: Ինչ վերաբերում է Սուդանի հանրաքվեին, ապա ասեմ, որ դա իրականացավ երկար գործընթացի արդյունքում. մի գործընթացի, որը սկսել էր ԱՄՆ-ում և այլ երկրներում, որոնք շահագրգռված էին Սուդանի բաժանմամբ:
Հարավային Սուդանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև այնքան էլ շատ չեն զուգահեռները: Այս երկու գործընթացների նմանությունն այն է, որ երկու դեպքում էլ գործ ունենք հանրաքվեի անցկացման հետ: Սուդանի դեպքում այն հավանության արժանացավ միջազգային հանրության կողմից, իսկ Ղարաբաղի դեպքում` ոչ, շատ պատճառներով պայմանավորված:
– Նախօրեին մոսկովյան «Դոմոդեդովո» օդանավակայանի ողբերգության հետ կապված` եթե Ռուսաստանը չի կարողանում իր երկրի քաղաքացիների և սահմանների անվտանգության հարցերը լուծել, ինչպե՞ս կարող է երաշխավորել Հայաստանի և տարածաշրջանի անվտանգությունը:
– Ահաբեկչական ակտեր տեղի են ունենում բոլոր երկրներում: Ոչ միայն Ռուսաստանում: Ռուսաստանը ունի սոցիալ-տնտեսական, ազգային ճանաչման գաղափարական խնդիրներ, որոնք նպաստում են ահաբեկչությանը ոչ միայն Հյուսիսային Կովկասում, այլև խոշոր քաղաքներում: Ինձ թվում է` ճիշտ գործելու դեպքում Ռուսաստանը կստեղծի հակաթույն այս վարակի դեմ, ինչը դրականորեն կանդրադառնա ոչ միայն իր քաղաքացիների անվտանգության վրա, այլև այն գործընկերների վրա, այդ թվում` նաև Հայաստանի, ովքեր անվտանգության երաշխիք են ակնկալում Ռուսաստանից:
